Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 26 MART 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Vahşi Sömürüye Rağmen Sanayi Toparlanamıyor AKP anayasa taslağı, her nedense 12 Eylül Anayasası’nın işveren kesiminin istekleri doğrultusunda tersyüz ettiği çalışma yaşamı ile ilgili alana dokunmuyor. Varsa yoksa, yüksek yargı… AKP’nin hık deyicileri, taslak tartışması yaparken 12 Eylül’ün budadığı sendika, toplusözleşme, grev hakkı ile ilgili tadilata hiç değinmiyorlar. 12 Eylül’den miras, öyle bir dikensiz gül bahçesi var ki, yeniden dikenleştirmenin âlemi var mı? Tabii yok. Ama, anti- sendikal düzen, her zaman olduğu gibi 2009 krizinin de bütün yükünü çalışan sınıfa yıktı ve reel ücretler tarihi biçimde geriledi, 300 binden fazla insan işini kaybetti.. Tarihi bir yoksullaşma!.. Reel ücretleri geriletme, tensikatla işçi azaltıp aynı işi daha az çalışana yaptırma ilkelliği, 2001 krizinde olduğu gibi, bu krizde de uygulanıyor. Ama, bugün ve yarın değineceğim bu vahşete rağmen, sanayi toparlanamıyor. Son Merkez Bankası raporu, düşürülen ücretlere ve istihdama rağmen kapasite kullanımının yüzde 68’e ulaşamadığını gösteriyor. Şimdi dönüp reel ücretlerde kriz öncesinin fotoğrafına bakalım. TÜİK, yani Türkiye İstatistik Kurumu, 2008 için, 10’dan fazla çalışanı olan işyerlerini temsilen 20 bin kadar işyerine ücret anketi uygulamış ve ücretlilerin eline ayda geçen brüt parayı sormuştu. TÜİK anketine göre, 2008’de ücretliler ayda ortalama yaklaşık 1.500 TL brüt ücret almışlardı. Bunun yüzde 20’si vergiye gitse, elde 1.200 TL net aylık ücret kalıyordu.. Ortalama 1.500 TL brüt ücret, toplu iş sözleşmesi olan azınlık işyerlerinde 2.700 TL, ama sendikasız yerlerde 1.300 TL’ye düşüyordu. Toplusözleşme, 12 Eylül Anayasası cenderesi sayesinde, toplamı 13 milyonu bulmuş işçi ve memurların ancak yarım milyonunun yararlandığı bir lüks. Çalışma Bakanlığı verilerine göre, 2005-2009 döneminde, adına toplusözleşme akdedilen işçi sayısının yıllık ortalaması sadece 416 bin kişi!.. Peki bu ücret perişanlığının başına kriz yılı 2009’da ne geldi ? TÜİK’e göre, 2009’da yüzde 6.5 oranında tüketici enflasyonu yaşandı. Ama, ücretler, TÜFE enflasyonu kadar zam da alamadı. 2005 yılı baz(=100) alındığında, sanayide reel ücretlerin 2008’e kadar yüzde 10 arttığı, kriz yılı 2009’da ise yüzde 9’un üstünde gerilediği görülüyor. Sayıları 4 milyonun üstünde olan sanayi işçilerinin reel gelirinin yüzde 9 daralmasında, sanayide yaşanan küçülme önemli bir rol oynadı. Kaynak; TÜİK, Hazine Müsteşarlığı. Yoğun tensikatların yaşandığı sanayide, işverenler krizi de fırsat bilerek nominal ücretleri bile geri çektiler. Çalışanlar, “ya tenzilat-ya tensikat” cenderesine sıkıştırıldılar. Sonuçta, 2009 reel ücretleri, 2008’e göre tarihi bir gerileme yaşadı ve yüzde 9.2 oranında düştü. Sanayi işçisi, 2005-2008 döneminde sağlamış göründüğü reel gelir artışını bir yılda, krizde kaybetti. Önemli bir daralma yaşayan inşaat sektöründe de TÜİK verilerine göre, 2009’da reel ücretler yüzde 12.9 geriledi. İnşaat sektöründe ücretler, sektörün patlama yaptığı 2005 sonrası yıllarda toplam yüzde 18 dolayında artmıştı. Ancak krizle birlikte yaklaşık 1.3 milyon ücretliyi istihdam eden inşaat sektöründe iş hacmi düştü, projeler askıya alındı. Bu durum, ücretlere de yansıtıldı ve reel ücretler yüzde 13’e yakın kayba uğradı. Ticaret, bankacılık, ulaştırma-haberleşme, turizm gibi alt sektörleri içeren hizmetler sektörü, (kamu dışında) 4 milyon dolayında ücretli istihdam ediyor. Hizmetler sektörünün tamamında 2005’ten 2008’e kadar reel ücretler yüzde 20 artmıştı. Ama 2009’da ulaşılan reel ücret, ticaret-hizmet sektöründe de artmadı, tersine yüzde 1’e yakın azaldı. Yeniden büyüme ivmesi yakalamak için başvurulan reel ücretleri geriletmeye, istihdamı düşürme operasyonu eşlik ediyor. Yarın da bu önleme ve sonuçlarına değineceğim. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com Dünyanõn en zengin 30 ülkesinin işsizlik rakamlarõnõn yer aldõğõ listede Türkiye, 25 sõra birden yükseldi Ekonomi Servisi - ABD’de finans dünyasõnõn saygõn dergi- lerinden biri olarak kabul edilen Forbes dergisi, işsizlik sorunu- nun en hõzlõ yükseldiği ülkeleri belirledi. Derginin Ekonomik İşbirliği ve Kalkõnma Örgütü (OECD) verilerine göre belirlediği liste- de geçen yõl 29’uncu sõrada yer alan Türkiye, bu yõl İrlanda, Slovakya ve Danimarka’nõn ar- dõndan işsizliğin en fazla yük- seliş kaydettiği 4’üncü ülke ol- du. Komşu Yunanistan da yüz- de 9.7’lik işsizlik oranõyla liste- ye 10’uncu sõradan girdi. Dünyanõn en zengin 30 ülke- sinin işsizlik rakamlarõnõn yer al- dõğõ listede Türkiye, ocak ayõn- da açõklanan işsizlik verilerine göre de İspanya, İrlanda ve Slo- vakya’dan sonra yine dünya dör- düncülüğünü kaptõrmadõ. Türkiye’de işsizlik oranõnõn 2009 Eylül ayõ verilerine göre yüzde 3.2 arttõğõnõ belirten ista- tistik kaynaklarõ, ülkede şu an- daki işsizlik oranõnõn 13.1 oldu- ğunu açõklamõştõ. VAKIFBANK’TAN 950 MİLYON DOLAR SENDİKASYON Ekonomi Servisi - Vakõfbank, West LB AG’nin koordinatörlü- ğünde 170 milyon dolar ve 566.5 milyon Avro, toplamda 950 mil- yon dolar sendikasyon kredisi sağladõ. 13 ülkeden 33 bankanõn katõlõmõyla sağlanan 1 yõl vadeli kredi- nin maliyeti dolar dilimi için libor yüzde 1.50, Avro dilimi için ise euribor yüzde 1.50 olacak. Kredi, 2010’da alõnan ilk sendikasyon olmasõnõn yanõnda Vakõfbank’õn bugüne kadar imzaladõğõ en yük- sek sendikasyon oldu. Kredinin tamamõ ihracat finansmanõnda kul- lanõlacak. Vakõfbank Genel Müdürü Süleyman Kalkan, sendikasyon kredisinin maliyet açõsõndan kriz döneminden bu yana bir Türk ban- kasõnõn sağlayabildiği en uygun koşullu kredi olduğunu belirtti. KISA... KISA...  Dubai World’e 9.5 milyar dolar kaynak: Dubai hükümeti borç yükü al- tõndaki kamu şirketleri Dubai World ve Nakheel için 9.5 milyar dolarlõk yeni destek planõnõ açõkladõ. Plan, Abu Da- bi’den yeni yardõm içermiyor. Sağlanan fonun 5.7 milyar dolarõ daha önceki Abu Dabi kredilerine, kalanõ da Dubai’nin iç kaynaklarõna dayanõyor.  Çin yuan baskılarına boyun eğ- meyecek: Çin Ticaret Bakanõ Yardõm- cõsõ Zhong Shan, Çin’e yuanõ revalüe et- mesi için yapõlan baskõlara boyun eğ- meyeceklerini ve bu baskõlarõn ABD ile Çin arasõndaki ticaret açõğõnõ çözme- yeceğini söyledi. Zhong, “Yuanõ değer kazanmaya zorlamak ters tepki yarata- caktõr” diye ekledi.  Fed: Gevşek para politikasına de- vam: Amerikan Merkez Bankasõ (Fed) Başkanõ Ben Bernanke, ekonominin hâlâ uyumlu para politikalarõna ihtiya- cõ olduğunu belirterek, ancak genişleme olgunlaşõnca eflasyonun baskõsõnõ ön- lemek için para politikalarõnõ sõkõlaştõr- maya başlayacaklarõnõ söyledi. Inditex Türkiye’yi sevdi, şimdi de aksesuvar mağazasõ açõyor Ekonomi Servisi - Bünyesin- de Zara, Zara Home, Massimo Dutti gibi markalarõ bulunan İs- panyol Inditex Gruop’a ait akse- suvar markasõ Uterqüe, Türkiye pazarõna girdi. Firma ilk mağazasõnõ kõsa bir süre önce Akmerkez’de açarken bugün açacağõ Nişantaşõ mağazasõ ile Türkiye pazarõna resmen girmiş olacak. Uterqüe Genel Müdürü Costas Antimissaris, Tür- kiye’nin önceliklerinden bi- ri olduğunu belirterek Tür- kiye piyasasõnõn yeni ti- cari sunuşlara iyi bakmasõn- dan dolayõ ilk adõmlarõndan biri olarak bu pi- yasayõ belirle- diklerini söyledi. Antimissaris, ilk mağazalarõnõ 2008’de İspanya’da açtõklarõnõ, 2008’i 25, 2009’u 58 mağazay- la kapattõklarõnõ ve Nişantaşõ ma- ğazasõnõn 62. mağazalarõ olaca- ğõnõ aktardõ. Antimissaris, Tür- kiye’nin Uterqüe markasõnõn gir- diği üçüncü ülke olduğunu ifade ederek Inditex markalarõ açõsõn- dan Türkiye’nin stratejik öne- me sahip olduğunu vurgula- dõ. Mağazalarõnda çanta, ayakkabõ, bijuteri, giysi ve kemer, güneş gözlükleri, fu- lar gibi aksesuvar olmak üze- re 5 ürün grubu bulundu- ğunu kaydeden Anti- missaris, ürünlerinin sõnõrlõ sayõda üre- tildiğini ve mağa- zalarõna haftada 2 kez yeni ürün gel- diğini belirtti. MİGROS 6.500 KİŞİYE İŞ SAĞLAYACAK Ekonomi Servisi - Migros Ticaret AŞ Genel Müdürü Özgür Tort, tüm formatlardaki mağazalar için 2010’da toplam 6.500 yeni istihdam hedeflediklerini söyledi. Şok’ta başlatõlan kuruşlu alõşveriş dönemi, düzenlenen top- lantõ ile tanõtõldõ. Tort, yaptõğõ konuşmada, 2009’u 62 ilde 980 Şok mağazasõ ile kapattõklarõnõ, 2010’un ilk aylarõnda açõlan ma- ğazalarla 1.061 Şok marketiyle hizmet vermeye devam ettik- lerini kaydetti. Anadolu’da büyümeye hõz verdiklerini ve 350 yeni Şok mağazasõ açmayõ hedeflediklerini kaydeden Tort, “işe alımların 2.000’ini Şok’larda istihdam edeceğiz. Geçen yıl haftada 8 mağaza açmıştık. Bu yıl Migros Ticaret olarak top- lam 260 milyon lira yatırım öngörüyoruz” dedi. ABD’den Şahenk’e ödül Ekonomi Servi- si - Devlet Bakanõ ve Başbakan Yar- dõmcõsõ Ali Baba- can, gelişmiş ekono- milerin hepsinin birden bu kadar ağõr borç yüküyle karşõ kar- şõya kalmasõnõn, dünya ekonomi tari- hinde çok rastlanmayan bir durum ol- duğunu belirterek, “Gerçekten çok olağanüstü bir dönem yaşayaca- ğız, önümüzdeki yıllarda” dedi. AA’da düzenlenen Ekonomi se- minerine katõlan Babacan, işsizliğin çok yükselmiş olmasõ, ekonomik to- parlanmanõn hõzõnõ engellediğini, pek çok ülkede işsizlik hâlâ yükselmeye devam ettiğini de dile getirdi. Brüksel’deki temaslarõna da değinen Babacan, “Kaygılar dışardan gö- ründüğünden daha fazla. Oturup baş başa konuştuğunuzda, o kaygıyı muhataplarınızın gözünden oku- yorsunuz. Zor bir dönem” dedi. WASHINGTON (AA) - Doğuş Holding Yönetim Kurulu Başkanõ Ferit Şahenk, “Woodrow Wilson Ödülü”ne layõk görüldü. Düşünce kuruluşu Woodrow Wil- son Center’dan yapõlan açõklamaya gö- re, devlet, iş sektörü, bilim, sa- nat gibi birçok alanda ulus- lararasõ ve ulusal düzey- de, sorunlarla yüzleş- mede yardõm, diyalog ile açõklõğõ kucaklayan liderlerin takdir edil- mesini amaçlayan ödüller, bu kez Türki- ye’nin iki önemli ismine verilecek. Buna göre, “Kamu hizmeti” dalõnda Dõşişleri Bakanõ Ahmet Davutoğlu, “kurumsal sosyal sorumluluk” da- lõnda da Şahenk ödüle değer görüldü. Ödüller, 17 Haziran’da verilecek. Açõklamada, Şahenk’in Türkiye’de “sigorta, kiralama, kredi kartında- ki nakit para bonusları” gibi yeni konseptleri tanõttõğõ belirtildi. Sabancõ Vakfõ’nõn kadõn, genç ve engelliye dönük projelerinin hibe tutarõ 5.7 milyon TL’ye çõktõ IMF’li formülde uzlaştõlar ÇİMEN TURUNÇ BATURALP BRÜKSEL - Bir üyesinin iflas et- mesini göze alamayan AB üyesi ül- kelerin devlet ve hükümet başkanla- rõ dün düzenlenen zirvede ağõr borç yükü altõndaki Yunanistan’a yardõm planõnda uzlaşmaya vardõ. Almanya Başbakanõ Angela Merkel ve Fran- sa Cumhurbaşkanõ Nicholas Sar- kozy’nin üzerinde anlaştõğõ belirtilen formüle göre Yunanistan’õ kurtarmasõ beklenen pakette hem AB’nin hem de IMF’in katkõsõ yer alacak. Zirveden çõkan taslak karara göre; Yunanistan Avro bölgesinden gönüllük esasõna dayanan yeterli miktarda kredi al- dõktan sonra IMF’den kredi alacak. Kararõn alõnmasõnda çarşamba gü- nü ekonomik bakõmdan zor durum- da olan Portekiz’in kredi notunun in- dirilmesi sonucunda Avro’nun son 10 ayõn en düşük düzeyine inmesi de be- lirleyici oldu. Yunanistan Başbakanõ Yorgo Papandreau Brüksel’e gelir gel- mez liderlere Yunanistan’õn eko- nomisini düze çõkarmak için gös- terdiği kararlõlõğõ vurgulayarak son derece ciddi tedbirler alõndõğõna da- ir garanti verdi. Öte yandan, ECB Başkanõ Jean- Claude Trichet’den, Yunanistan krizinin çözümüne katkõda bulunacak bir açõklama geldi. ECB, likidite iş- lemlerinde varlõklarõn teminat olarak kabul edilmesini öngören yumuşak kurallarõn süresini 2011’e dek uzat- tõ. Buna göre, Yunanistan gibi ülke notu BBB- olan ülkeler devlet tah- villerini nakde dönüştürüp borçlarõ- na teminat olarak gösterebilecek. Ekonomi Servisi - Programlar stratejisini “Kadınlar, gençler ve en- gellilere eşit fırsatların yaratılma- sını ve topluma aktif katılımlarını destekleyen ortamların gelişmesi- ne katkıda bulunmak” olarak be- lirleyen Sabancõ Vakfõ, bu yõl 5 sivil toplum kuruluşuna daha 1.2 milyon TL hibe verecek. 2010 programõ da dahil 4 yõlda yaptõğõ hibe, 5.7 milyon TL’yi bulacak vakõf, bu yõl aşağõda- ki yeni projeleri destekleyecek.  18 yaşõnõn altõnda evliliğe zor- lanan “Çocuk Gelinler” için far- kõndalõk yaratmayõ, yasal evlilik ya- şõnõn asgari 18 olmasõnõ TBMM gün- demine taşõmak için kampanyalar düzenlemeyi amaçlayan Uçan Sü- pürge Kadın İletişim ve Araştırma Derneği projesine 268 bin lira,  12 ilde, engellilerle çalõşacak ve işaret dili eğitimi alacak 40 uzman ka- nalõyla 240 işitme engelli gence, kendileri için proje yapma eğitimi vermeyi amaçlayan Türkiye Genç- lik Federasyonu’na 237 bin lira,  İstanbul’da üç pilot okulda top- lam 150 ilkokul öğretmenini genç en- gelliler için “sınıf içi kaynaştır- ma” eğitiminden geçirecek ve 3 bin öğrencinin, öğretmen ve ailelerine ulaşmayõ amaçlayan Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı’na 240 bin lira,  Adana, Ankara, Bitlis, Denizli, Diyarbakõr, İstanbul, Kocaeli ve Samsun’daki Kent Konseyleri’nde 600 kadõn, genç ve engellinin aktif katõlõm ve öneri kapasitesini yüksel- tecek proje sunan Habitat İçin Genç- lik Derneği’ne 279 bin lira,  Mardin, Şanlõurfa ve Gazian- tep’te yürütülecek proje ile 180 kõz meslek lisesi mezununu eğiterek yüzde 40’õnõ yardõmcõ rehber öğret- men olarak bu okullara yerleştirme- yi amaçlayan Güneydoğu Özel Eği- tim Kurumları Derneği’nin proje- sine 176 bin lira hibe verilecek. Vakfõn Genel Müdürü Hüsnü Pa- çacıoğlu, Genel Müdür Yardõmcõsõ Zerrin Koyunsağan ve Programlar Yöneticisi Filiz Bikmen Bugay ile birlikte toplantõ düzenleyerek amaç- larõ konusunda bilgi veren Sabancõ Vakfõ Mütevelli Heyeti Başkanõ Gü- ler Sabancı, Çocuk Gelinler konusu anlatõlõrken, “Bu konu o kadar önemli ki, kamuoyunda farkın- dalık yaratmak için hep birlikte yü- rüyüş yapmalıyız” dedi. Hibe program- larõna ağõrlõk veren vakõfçõlõk yaklaşõ- mõnõ Türkiye’ye uygulayan ilk vakõf olduklarõnõ belirten Güler Sabancõ, bu tip destekler sayesinde odaklandõklarõ kadõn-genç ve engellilere ilişkin ça- lõşmalar yapan sivil toplum kuruluş- larõ sayõsõnõn 5-6 yõl içinde 6 kat art- tõğõnõ, birkaç büyük ilden her ile ya- yõldõklarõnõ, daha objektif ve daha profesyonel çalõş- malara geçmeleri- nin ise daha da se- vindirici olduğunu söyledi. İşitme engellilerin kullandõğõ işaret dili ile “Sabancõ Vakfõ”nõ ifade etmek için iki eliyle kulaklarõnõ kapadõktan sonra çenesini tutan Güler Sabancõ, Tür- kiye’de resmen onaylanmõş bir işaret dilinin olmamasõnõn büyük eksiklik ol- duğunu belirtti. Forbes dergisinin hazõrladõğõ listeye göre, Türkiye işsizlik sorunu en fazla yükselen ülkeler arasõnda 29. sõradan 4. sõraya yükseldi. Babacan: Kaygõ gözlerinden okunuyor İşsizlikteliderliğekoşuyoruz İşaret dili ile Sabancı Vakfı Güler Sabancõ, 18 yaşõndan küçük evliliklere karşõ farkõndalõk yaratmayõ amaçlayan Uçan Süpürge’nin projesi için, “Bu konu o kadar önemli ki, hep birlikte yürüyüş yapmalõyõz” dedi. Çocuk gelinler için yürürüm Merkel ve Sarkozy’nin üzerinde anlaştõğõ formüle göre Yunanistan’õ kurtarmasõ beklenen pakette hem AB’nin hem de IMF’in katkõsõ yer alacak. Taslak karara göre; Yunanistan Avro bölgesinden gönüllük esasõna dayanan yeterli miktarda kredi aldõktan sonra IMF’den kredi alacak.