Katalog

Açtk köşe Mustafa Erdik: Deprem zararlarını azaltmak için ne yapmalı? Boğaziçi Üniversitesi deprem mühendisliğinden ve Kandilli'nin başkanlığına yeni atanan Mustafa Erdik, depremin yıkıcı etkiierini azaltmak için neler yapılması gerektiği konusunda görüşlerini açıklıyor.. "İ; ' stanbul'da meydana gelebilecek deprem za- rarlarını azaltmanın iki temel şartı; yeni ya- .pılacak yapıların mevcut deprem riskini arttırmamasını sağlamak ve mevcut deprem riskinin azaltılması yönünde önlemler almaktır. Bu şartlar- dan birincisinin uygulanması için deprem etkiieri- ni göz önüne alacak şekilde düzenlenmiş arazi kul- lanım planlarının yapılması ve tüm bina, altyapı ve şebekelerin depreme dayanıklı bir şekilde proje- lendirilerek inşası gerekmektedir. İkinci şartın sağlanması için ise deprem perfor- mansı yetersiz bina, altyapı ve şebekelerin takviye- si ve acil durum plan ve programlarmın hazırlana- rak uygulamaya konması gereklidir. Mevcut yapı, altyapı ve şebekelerin tahkim ve takviyesi konusunda önceliğin, sosyo-ekonomik yaşamın devamı için deprem sonrasında ayakta kal- ması gerekli haberleşme, ulaşım, asayiş ve sağlık gi- bi fonksiyonlara verilmesi gereği meydandadır. Bu bölümde Istanbul'da olası can kayıplarının azaltıl- masında en önemli faktör olan binaların deprem güç- lendirmesine yönelik olarak yapılan genel kap- samlı çalışma ve uygulamalara yer verilecektir. 2000 yılı sonrasında İstanbul'da yapılan binala- rın deprem performanslarında belirgin bir iyileşme gözlenmektedir. Bu iyileşmenin sebepleri arasında halkın deprem güvenliği konusunda bilinçlenmesi, yeni deprem şartnamesinin varlığı, mühendislere yö- nelik eğitim programları, yerel yönetim ve yapı de- netlemefirmalarıncayapılan düzenleme ve kontroller sıralanabilir. Diğer bir önemli etken de azalan en- flasyon ve kredi faizlerindeki düşme nedeni ile bü- yük konut yatırımcılarının devreye girmesi ve bu- na bağlı olarak konut üretiminde görülen endüstri- yelleşmedir. Ancak, tüm bu olumlu gelişmelere rağmen, İstanbul'da bir depremde oluşacak can kayıplarını azaltmanın en önemli unsuru mevcut binaların, özel- likle mesken olarak kullanılan apartmanların, dep- rem performanslarının yükseltilmesidir. Bu husus- taki girişimler yapısal güçlendirme için kredi im- kânlarının sağlanmasına rağmen sosyal ve ekonomik nedenlerle başarılı olamamıştır. Her ne kadar kamusal ve ticari nitelikli binala- rın depreme karşı güçlendirilmeleri yönünde uygu- lamalar ve proje girişimleri varsa da meskenlerle il- gili benzer genel kapsamh etkinlikler İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen bazı pi- lot kentsel dönüşüm projeleri ile kısıtlıdır. İSMEP PROJESİ îstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi (İSMEP) Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası tarafından sağlanmış 310 milyon Avro tutannda bir kredi kapsamında İstanbul Valiliği İl Özel İdaresi bünyesinde oluşturulan İstanbul Proje Koordinasyon Birimi (İPKB) tara- fından yürütülmektedir. Projenin ana amacı, İstanbul deprem master planı belirlemeleri ışığında, olası bir depremde İstanbul'da oluşacak sosyal ve ekorfomik kayıpların azaltılması olarak özetlenebilir. 2010 ta- rihinde tamamlanması planlanmış olan bu projenin acil durum hazırlık kapasitesinin arttırılması, öncelikli kamu binalan için sismik riskin azaltılması ve imar ve yapı mevzuatının uygulanması başlıklı üç temel bileşeni bulunmaktadır. Proje finansman ve imkânlarının büyük bir ço- ğunluğu öncelikli kamu binalarının depreme karşı güçlendirilmesinde kullanılacaktır. Her ne kadar bu bileşen altında okullar, hastaneler, idari binalar, alt- yapı ve kültür varlıkları yer alıyorsa da etkinlikle- rin büyük bir çoğunluğu okullara yöneliktir. İstanbul'da yaklaşık 12 bin kamu binası bulun- maktadır. İSMEP projesi kapsamında yaklaşık 840 kamu binasmın güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Toplamda güçlendirilmesi gerekli kamu binasmın yaklaşık 3 bin 600 olduğu tahmin edilmektedir. 2009 yılı itibarıyla bu stoğun sadece %10 civarında bir kıs- mı güçlendirilmiş durumdadır. DEPREM ODAKLI KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde ku- rulmuş bulunan Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı tarafından, Deprem Master Planı çerçevesinde, yeterli deprem perfor- mansına sahip olmayan bina stoğunun belirlenme- si ve yeniden yapılandınlmasına yönelik olarak Zeytinburnu, Fatih ve Küçükçekmece ilçelerinde kentsel dönüşüm projeleri yürütülmektedir. Zeytinburnu ilçesinde gerçekleştirilmiş olan "Deprem Odaklı Kentsel Dönüşüm" başlıklı proje kapsamında yaklaşık 16 bin300 bina ile ilgili dep- rem performansı ön-değerlendirmeleri deprem teh- likesi belirlemelerine ve bina dışından toplanan göz- lemsel verilere dayalı olarak yapılmış, yüksek risk- li bulunan 3 bin civarındaki binanın içlerine giri- lerek ek bilgi toplanmış ve ayrıntılı analizler yapı- larak 2 bin 295 binanın depremde ağır hasar göre- ceği veya yıkılacağı sonucuna varılmıştır. Proje kapsamında bu binaların yıkılarak depre- me dayanıklı şekilde yeniden inşa edilmeleri, geri- ye kalanların yarısma yakınında da deprem güç- lendirmesi gerektiği sonucuna varılmışsa da, birçok idari, hukuki, ekonomik ve lojistik nedenlerle bu ça- lışmalara başlanamamıştır. Şimdiye kadar İstanbul'daki binaların deprem ris- kinin azaltılmasına yönelik olarak yapılan çalışma- lar, bu binaların deprem peformanslannın değişik ay- rıntılarda belirlenmesine yönelik olmuştur. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı bu mühendislik çalışmalarını baz alarak değişik rehabilitasyon uy- gulamaları oluşturmaya çalışmaktadır. Bu kapsamda daha rasyonel bir yaklaşım yerel yö- netimin önce problemin içerdiği sosyal, psikolojik, idari, hukuki, ve mali sınır şartlarını göz önüne ala- rak çözüm alternatifleri oluşturması, daha sonra bu alternatiflerin kentsel planlama ve inşaat mühen- disliği bilgi ve kapasitesi kapsamında değerlendi- rilmesi olmalıdır. Zeytinburnu projesinde yapıldığı şekilde depre- me dayanıksız "münferit binalar"ın belirlenerek güçlendirilmesi veya yıkılarak yeniden yapılması yak- laşımı yerine, deprem perfonnansı zayıf binalann ço- ğunlukla bulunduğu problemli yerleşim bölgelerin- de İstanbul Deprem Master Planı ile ön plana çıkan "kentsel dönüşüm" kavramı çerçevesinde uygula- maların geliştirilmesini konusu gündeme gelmiş bu- lunmaktadır. Bu tip uygulamalara yasal dayanak sağ- layacak şekilde düzenlenmiş Kentsel Dönüşüm Alanları Hakkmda Kanun Tasarısı ile afet riski ta- şıyan bölgeler ile doğal, tarihi ve kültürel çevre alan- larınıh iyileştirilmesi ve belirli bir süre zarfında tüm riskli binaların dep- reme dayanıklı hale ge- tirilmesi amaçlanmak- tadır. Yasa kapsamında yetki ve sorumlulukları artan belediyeler, ilan edecekleri dönüşüm alanlarında oturanlara başka yerlerde, bedel- leri vadelendirilerek tahsil edilecek şekilde, toplu konut projeleri oluşturacaklardır. Projeler için, bele- diyelerin kendi kay- naklarının yanı sıra yurtdışmdan da kaynak sağlanabilecek, gayrimenkul yatırım ortaklıkları kurulabilecek ve finansman sağlamak amacıyla mev- cut hak sahiplerinin konut ve işyerlerine ek olarak yapılacak diğer konutlar veya alışveriş merkezleri sa- tılarak gelir temin edilebilecektir. OJOYO.L KÖPRÜ VE VIYADÜKLERI Karayolları Genel Müdürlüğü ve ilgili Bölge Müdürlükleri tarafından İstanbul'daki tüm otoyol köprü ve viadüklerinin deprem performansları in- celetilmiş, gerekli bulunanların güçlendirme proje- leri hazırlanmış veya hazırlanmaktadır. Asma köp- rüler, yaklaşım viyadükleri, Haliç köprüleri ve Mecidiyeköy Viyaduk'ü ile ilgili deprem performansı iyileştirme uygulamalan büyük bir çoğunlukla ta- mamlanmış bulunmaktadır. DOĞALGAZ ŞEBEKESİ Doğalgaz şebekesi deprem güvenliğinin arttırıl- masına yönelik "Deprem Acil Müdahale Bilgi Sistemi" kurulması ve SCADA sisteminin gelişti- rilmesi çalışmaları İstanbul Doğalgaz sistemi ope- ratörü İGDAŞ tarafından sürdürülmektedir. İstanbul'da bir depremde oluşacak can kayıplarını azaltmanın en önemli unsuru mevcut binaların, özellikle mesken olarak kullanılan apartmanların, deprem performanslarının yükseltilmesidir. m O