Katalog

İKLİMSEL BİR ÜLTİMATOM HAKKINDA "Karamsar olmak için çok geç" Ağırdan alarak veya kendini yoklayarak Şüphe veya tereddüt edenlere... Susan/ara veya ağlaşanlam . (ve) Hemen harekete geçeceklere... Janine Pef/f,Asso Escaut Vivant, Fransa B en size bir şiir yazmak istiyorum, size binlerce ağaç ve onun sakinlerinin binlerce portresini toprakla, rüzgârla, yağmurla, fırtınayla, kasırgayla, güneşle, bulutlarla, sisle, geceyle, yıldızlarla çizmek istiyorum. Size solist olarak ve orkestra olarak onların acılannın, se- vinçlerinin, sevdalarının, korkularının, doğumlannm ve ölümlerinin müziğini çalmak istiyorum. En azından, tüm bize verdiklerini, sadece YAŞAMAK için onlara tüm borçlu olduğumuz şeyleri size göstere- bilsem! Kısaca hava için, su için, toprak için, hayatı bes- lemek, yani yaşamı sürdiirebilmek, bizim hayatımız için nefes aldıklarını, nefes verdiklerini, durmaksızın çalış- tıklarını size ispatlayabilsem. Her ağacın yerle gök arasında bir bağ olan harika bir yaratık olduğunu nasıl anlatmalı? Antan, dönüştüren, döngüyü sağlayan, inşa eden, ko- ruyan, barındıran, sürekli hayat veren, sürekli dönüşüm, gelişim halinde olan, biyolojik gösterge ve gezegenimi- zin doktoru olarak sürekli tanıklık ve aktörlük eden, fa- kat aynı zamanda insan budalalığının, sürdürülebilir ge- lişmenin kurbanı bir canlı yaratık olduğunu nasıl anlat- malı?... Tohumlan, meyveleri, yaprakları, gövdesi, kökleri, ka- buğu, kabuk altı katmanı, tüm bu paha biçilmez hediyeler, bedava, olağanüstü çeşitlilikte, güzellikte; yaşama, uyum sağlama, bizi savunma, bizi tehlikelere, salgınlara, fela- ketlere karşı uyarma, üreme, yeniden doğma kapasitele- ri ile... İşte şimdi bizi, her zamankinden daha fazla, on- lara yardım etmeye, özen göstermeye, korumaya, fidan- lannı yetiştirmeye ve kollamaya, en yaşlılanna saygı gös- termeye, ağaç dikmeye, gezegenimizin ve bu fırsatta in- sanların "hasta koca gövdesini" tedaviye yardım etmeye çağırıyorlar. Bahçesinde, kentte, kırda ve mahallede ağaç dik- mek... Evet! Ağaç dikmek, ağaç dikmek, ağaç dikmek... Tohumlardan, çeliklerden, kök sürgünlerinden, daldır- malardan veya genç fidanlar, toprağa ve iklime uyumlu yerel cinsler olarak ağaç veya ağaçlar dikmek... Her yıl, tek ağaç, dizi ağaç, rüzgâr kesici koruluk ya da orman ve meyve bahçesi olarak. Şehirsel ve kırsal bölgeleri kat eden bir biyolojik ko- ridorlar örüntüsünü yeniden yaratmak: Yeşil ve mavi ke- sinti ve bağlantılar olarak. Çocuklara ağaçdikmeyi, sonbaharda her zamankin- den daha fazla ağaç dikilebileceğini öğretmek. Biz Escaut nehri kaynaklarından başlayacağız ve her defasında biraz ilerleyerek Anvers kentine kadar gideceğiz. Ve Kopenhag için yüzyıllara ve nükleere direnmenin amblemi olarak Ginkobiloba'lar dikeceğiz. Yaşamın sü- rebilmesi için! Biliyor Musunuz? AgaçGezegenimizi Kurtarabilir! Şimdi Dikelim Dünyanın Bütün Ülkeierindel Henüz Çok Geç Sayılmaz Eğer Siz Yapmazsanu KimYapacak? Hepatit C enfeksiyonunda sosyal damgalanma sorunu Hepatit C enfeksiyonu dünyada yaytlan sık enfeksiyonlardan biridir, halen 170 milyon insanın bu virüs ile enfektedir (1). Hastalığın seyri boyunca enfekte hastaların %70'i kronik hepatit oluştururken hastaların yaklaşık %20'si 20 ile 50 yıl içinde siroz ve komplikasyonlarını gelişti- fiyor (1). Doç.Dr. Osman Cavit Özdoğan, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Dalı, Istanbul Q_ cc B u sonuçlara ek olarak, sinsi seyirli bir hastalık olma- sı ve ömür boyu devam etmesi nedeni ile yaşam ka- litesini etkiliyor. HCV hastalarının zaten depresif yapıya yatkmlıkları, bir kısmında alkol kullanımı öyküsü- nün de varlığı ve hastalıklarının toplum tarafından yargı- layıcı sonuçları, hastaların yaşam kalitesinde bozulmaya yol açan en önemli nedenler arasmda. Damgalanma (stigmatizasyon), hastanın kendisini "toplum tarafından izole edilmiş, hastalığına bağlı utanma duygusu ve güvensizlik içinde hissetmesi durumu" olarak tammlanır (2). Tarihte ve halen günümüzde birçok hasta- lıkda stigmatizasyon sıklıkla görülür. Tarihte bu konuda en önemli hastalık lepradır. Lepra hastalarının toplumdan ay- rı yerlerde yaşamaya zorlanması ve ayrı hastanelerde teda- vi edilmeleri çok sık görülen bir durumdur. Tüberküloz da bunlar arasında sayılmalı. Ancak bu hastalıkların hiçbiri A1DS hastalannın ma- ruz kaldığı yoğunlukta bir stigmatizasyona maruz kalmadı. Ülkemizde bile halen bu hastaları muayene etmeyen dok- tprlar ve kan almayan hemşireler var. Hepatit C infeksi- yonunda stigmatizasyonun, etkenin yanhş olarak sıklıkla cinsel yolla bulaştığı, hastanın ahlak dışı davranışlarına bağlı olduğu ve toplum için zararlı olabilecek bir durum ol- duğu inanışına dayanarak oluştuğu öne sürülmekte (3,2,4, 5). Ancak Türkiye'deki hastalann durumu hakkında ise herhangi bir yayın yok. Türk insanının yapısı, ailesel bağ- ları ve zor durumdaki insanlara karşı geleneksel davrantş biçimi göz önüne alındığmda Türkiye'deki stigmatizasyon durumunun Batı toplumlanndan daha farklı olabileceği dü- şünülebilir. Ancak bizim toplumuzda da damgalama az gö- rülen bir durum değildir. Steven Zacks ve arkadaşları, HCV hastalarında stig- matizasyon ve bunun sosyal ilişkiler, reddedilme duygusu, utanma ve ekonomik yetersizliğe etkileri araştırıldı (2). North Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi viral hepatit kli- niğinden 200 hastanın ayrıntılı demografik durumları, ola- sı bulaşma yolu, sosyal reddedilme, ekonomik yetersizlik ve utanma hisleri sorgulandı... Hepatit C enfeksiyonu tanısı alan hastaların önemli bir kısmında belirgin davranış de- ğişiklikleri oluştu: Yemek hazırlamada, havluların ve su bardaklarının ortak kullanımında, öpme davranışında, sev- gili bulma / seks yapma oranlarında belirgin azalma var (2). Stigmatizasyon konusunda ise hastaların % 66'sında utan- ma ve % 63'ünde güvensizlik duygusu, % 51'inde sosyal reddedilme, %39'unda ise kendini kötü hissetme belirlen- di. Stigmatizasyon ile demografik özellikler, eğitim, en- feksiyonun bulaşma yolu arasında belirgin bir ilişki sap- tanmadı. Bu ilginçtir, çünkü Batı toplumlarında HCV bu- laş yolunda uyuşturucu kullanımı en sık nedendir ve bu du- rumun yasadışı olması ve aileden saklanması, utanma duy- gusunu arttıracağı beklentisi yaratır. Ancak sonuçlar bu şe- kilde değil. Bu sonuçlar içinde en çarpıcı olanı, hastaların tanıdan sonraki dönemde günlük davranışlarında bazı değişiklikle- rin olmasıdır. Yani, hastalar tanı sonrasında eğitilebilir, bil- gilendirilebilir ve bu davranış değişiklikleri önlenebilir (2). MARMARA ÜNÎVERSİTESİ'NDE Marmara Üniversitesi Gastroenteroloji Bilim Dalı ve Psikyatri Anabilim Dalı'nın geçen yıl tamamlanan ortak çalışmasuıda bir gurup HCV hastası, sorunlan ortaklaşa konuştukları ve doktorların da katıldığı haftalık toplantı- lara alındı. Hastalara poliklinik süresinde en az 30 dakika zaman ayırmış olmamıza ve doktorlar olarak yeterli bilgileri verdiğimize inanmamıza rağmen, hastaların çoğunluğu has- talıkları hakkında çok az bilgiye sahipti. Hastaların HCV hepatit tanısı almaları ile yaşam içindeki duruşları tama- men değişmekte ve bu da aile, akrabalar ve iş ilişkililerin- de izolasyon ile kendini göstermekte. Buna en çarpıcı ör- neklerden biri, bir HCV hastası anne, 4 aylık oğlunu bir kez bile kucağına almıyor ve öpmüyor olmasıydı. Bu dav- ranışı değiştirmek ayaküstü yapılacak bilgilendirmeler ile mümkün değil. Bu davranış şekli İngiltere'de de benzer. Hastaların büyük çoğunluğu, riskin az olduğunu bilmeleri- ne rağmen, hastalığı seksüel ilişki yolu ile geçirebilecekle- rinden şüphe ediyor. Tanıdan sonra hastalann cinsel hayatlarında da belir- gin bozulmalar oluyor. Bu, hastalığı bulaştırma kaygısının yanında, hastanın kendini kirli hissetme duygusundan kay- naklanıyor (8). Bizim çalışmamızda gördük ki, hastaların gruplar halinde bu konuda uzman hemşire tarafından bil- gilendirici eğitim toplantılarına alındıkları zaman, ortak sorunlan paylaşmaları yaşam kalitelerinde ve ruhsal du- rumlarmda belirgin düzelmeler oluşturu- yor (9). Hepatit C hastaları, doktorları ile iletişim sorunlan yaşamakta. Bir çalış- mada 322 HCV hastasında doktor hasta arasındaki iletişim problemlerinin oranı ve yapısı araştırıldı (9). Bu hastaların %41'i doktorları ile iletişim sorunları ya- şadıklarını belirtti. Hastaların %28'inde doktorlarda yetersiz iletişim becerileri içerdiği, %23'ünde hastalığın teşhis ve tedavilerinde doktorların yetersiz olduk- lan, %16'sında kendinin yanlış yola sevk edildiği ve terk edildiği, %29'unda dok- torlar tarafından damgalandıkları duy- gusunu taşıyor. Hastalar genel pratisyenlere göre gastroen- teroloji uzmanları ile 2 kat daha fazla iletişim sorunları ya- şadıklarını açıkladı. Tedaviye yanıtsızlık durumunda has- taların doktorlara karşı olumsuz duygulanımları artıyor (10). Kaynaklar 1- Patel K, Muir AJ, McHutchison JG. Diagnosis and trcatment of chronic hepatitis C infection. BMJ. 2006 Apr 29;332(7548):lO13-7 2- Steven Zacks, Kimberly Beavers, Dickens Theodore, Karcn Dougherty, Betty Batcy, Jercmy Shunıaker, Joseph Galanko, Roshan Shrestha, Michacl W. Fried. Social Stigmatization and Hepatitis C Vinıs İnfection J Clin Gastrocnterol 20O6;4O:220-224) 3-Herek G, Glunı E. An epide- mic of stigma: public reaction to AIDS. Am Psydıol. 1988;43:886-891. 4- Sacks V. Women and AIDS: an analysts of media misrcpresenıation. Soc Sci Med. 1996;42:59-73. 5-Grundy B. Beeching. Understanding Social Stigma in woman with hepatits C. Nureing Standart 2004; 19 (4): 35-39. 6-Younossi Z, Guyatt G, Kiwi M, ct al. Development of a disease speci.c questionnaire to measure healtlı related qualit> of life in patients with chronic liver disease. Gut. 1999;45:295-300. 7-Deragatis LR. SCL- 90-R: Symptom Checklist-90-R: Administration, Scoriıig and Pıocedures Manual. Minneapolis, MN: National Computer Systems; 1994.8-Grundy G, Beeching N. Underetanding social stigma in woman with hepatitis C. Nurs Stand. 2004 Oct 6-12;19(4):35-9. 9- Sejgi Çınar, Yesim Özen Alahdap, Alla Eldeen Kedrah, Ne$e lmeryüz, Erol Avşar, Nurdan Tözün, Osman Özdoğan. lntcrferon tedavisi alan HCV'li hastalara verilen eğitim yasam kalitesini etkiler mi? 7. Ulusal Hepatoloji Kongresi, Izmir, 2009. Bildiri Kitabı s. 46. 10- Zickmund S, Hillis SI, Barnett JM, Ippolito L, LaBrecque D. Hepatitis C virus-infected patients report communication ptoblems with physicians. Hepatology 2004; 39:999-1007. Çalışmamızda gördük ki, hastaların gruplar halinde bu konuda uzman hemşire tarafından bilgilendirici eğitim toplantılarına alındıkları zaman, ortak sorunları paylaşmaları yaşam kalitelerinde ve ruhsal durumlarında belirgin düzelmeler oluşturuyor.