Katalog

t/O Q : O İNSAN EMBRİYONÎK KÖK HÜCRE ARAŞTIRMALARflS Kök hücre tedavisinde insan den İnsan embriyonik kök hücrelerinden (İEKH) eide edilen dokuların hastalık tedavisinde kullanımı konusundaki çalışmalar, on yıl süren bir duraklama evresinden sonra ye- niden hız kazandı. Öyle ki bazı merkezler in- san deneylerine hazır durumda. Kök hücre tedavisinden ilk yararlanacak organın göz olacağı öngörülüyor. B ugüne dek laboratuvar ortamında gerçekleştirilen araşnrmalann içinde üzerinde en fa:la tartışılanı, insan embriyonik kök hücrelerinden (İEKH) do- ku tiretilmesidir. Bu konuda on yıl süren bilimsel ve po- litik tartışmalar artık son bulmuş durumda. Şimdi uy- gulanıa zamanının geldiğini düşünen bilim insanları, İEKH'dan elde edi- len dokuları insan vücudundaki spesi- fik organlardaki ha- sarların tedavisinde kullanmaya hazırla- nıyor. Ancak hangi organın bu yarışta öne çıkacağı konu- sunda tam bir görüş birliği yok. On yıl önce İEKH'nın tıbbi ola- sılıklarınm sınırsız ol- duğu düşiinülüyordu. İEKH, 200 tip insan dokusuna dönüşebil- me özelliğine sahip- tir. Burada temel dü- jünce, İEKH'lerden üretilen dokuların hasarlı insan do- ku ve organlarının yerine nakledilmesi durumunda, en uygunun seçilmesi ve bu şekilde bağışıklık sisteminin do- kuyu reddecme olasılığını ortadan kaldırmaktı. Ancak bu alanda lider konumda olan ABD'de, 2001 yılında Bajkan Bush dini ve ecik nedenlere daya- narak devlet desteğini kıstı ve bunun sonucunda çalış- malar sekteye uğradı. Pek çok bilim insanı çalışmaları- nı diğer zengin ülkelerde sürdürme kararı aldı. Bu ülke- lerin bajında İngiltere ve Çin geliyor. Şimdi Başkan Obama, Bush'un koyduğu engelleri kaldırarak çalışma- ların yeniden önünü açtı. YENİ SORUN: JEKH'LERİN DÖNÜŞE- BİLMEÖZELLİGÎ Ne var ki bu sefer de bilim insanları başka bir enge- le takılınış durumda. Kök hücrelerin o göklere çıkartı- lan her dokuya dönüşebilme yeteneği ne yazık ki insan vücudunda önceden rahmin edilemeyecek sonuçlara yol açıyor. Dolayısıyla Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) gibi yetkili kurumlar, İEKH'lerinden yaratılan do- kuları çok büyük bir titizlikle inceliyorlar. Çiinkü İEKH'lerinden birkaçının istenilen dokuya dönüşmemesi durumunda, bunların hedef bölgeden uzaklaşıp, vücut- taki diğer isjevleri bozduğu biliniyor. Hatta bazı vakalarda kanser oluşumuna bile yol açtığt saptanmış durumda. Ocak ayında Kalifomiya'daki Geron şirketi, FDA'dan DERİ GOZLER İnsan vücuduna ilk nakledilecek İEKH, büyük bir olası- lıkla görme bozukluklarının tedavisinde kullanılacak. Geçenhafta Massachusetts'deki ACT şirketi, kök hiic- reden üretilen "retinal pigment epitel (RPE)" hücreleri- ni "Stargardt maküler distrofisi" adı verilen genetik bir hastalığa yakalanmış 12 hastaya uygularnak için FDA'dan onay istedi. Bu hastalık orta yaşlarda körtüğe yol açıyor. Stargardt distrofisinde RPE'ler bozulur ve ölür. ACT'tan Robert Lanza, benzer semptomlar gösteren hasta sı- çanlarda, RPE hücrelerınin enjekte editmesiyle sıçan- ların görme yeteneklerinin "hemen hemen" normale dön- düğünü açıkladı. Lanza'ya göre implant edilen hücrelerin yer ve şekil değiştirme olasılığı çok düşük, çünkü bun- lar vücudun geri kalanına kan damarlarıyla bağlı değil. Dolayısıyla bu hücreleri izlemek ve gerektiğinde çı- kartmak daha kolay. İnsan embriyonik kök hücrelerinden elde edilen RPE'ler, ayrıca Ingiltere'de University College London'dan Pete Coffey ve ekibitarafından da üretiliyor. 2011 yılında bun- ların yaşa bağlı olarak ortaya çıkan maküler dejenerasyon nedeniyle görme yetisini yitiren hastaların tedavisinde kullanılması düşünülüyor. Geçen hafta lEKH'den ilk kez insan derisinin üretildigi yöniinde rapor gel- di. Şu ana dek hücreleryalmzca fareler üzerinde denenmiş olsa bile, ya- nıktedavisi gören hastalara kök hücrelerden üretilen derinin geçici ola- rak uygulanma umudu doğmuş oldu. Bu geçici uygulama, hastanın ken- di dokusundan üretilen dokunun sürekli kullanımına kadar geçen süre- de yarar sağlayacak.Bu çok yeni bir gelişme, ancak geçici çözüm getir- miş olması diğer alanlardaki kök hücre uygulemalarına da örnek oiuş- turabilecek. Ayrıca görsel açıdan kontrol edilmesi de çok kolay olduğu gibi bir sorun çıktıgında çıkartılması da kolay. Son yapılan bir çalışmada, Fransa'daki Kök Hücre Terapisi ve Monogenik Hastalık Araştırmaları Enstitüsü, İEKH'lerinden yararlanarak keratinosit yamaları ürettiler. Kerotinositler deri üzerinde olgunlaşan hücrelerdir. Bunlar farelerin derisi üzerine yapıştırıldı ve sonuçta hücreler epider- misin beş tabakasını oluşturacak şekilde gelişti (The Lancet, D0I: 10.1016/S0140-6736(09) 61496-3). Baldeschi bu uygulamanın geleceği ile ilgili şu yorumda bulunuyor: "İnsan deneylerine hazırlanıyoruz. Biryıl için- de Fransızyetkililerden izin aldığımız anda ileri çalışmaları başlatacagız. Eger ilk uygulama sorun çıkartmaz ise sürekli kalabilecek nitelikte yamalar üreteceğiz." Dünyada iki firma, diyabetli hastaları tedavi lEKH'lerini insülin-üreten beta hücrelerine dönüş lıyor. Kaliforniya, San Diego'daki Novocell isımli da hayvanlarda yiirüttüğıi başarılı deneyleri takibeı releri, vücuda implant edilebilen bir cihazın ıçindı insan vücuduna yerleştirmeyi planlıyor. İmplant zır cihaz, oksijenin, besinlerin ve hormonların içi izin verecek, fakat hücrelerin dışarıya kaçmasını ı nitelikte olacak. Şirket yetkilisi bu konuda şu bil< "Vücuda yerleştirilecek olan cihaz derinin heme alacagı için, bunları kontrol altında tutmak ve sonv ri çıkartmak kolay olacak. Bu yöntem hücrelerinu kilde vücuda yerlaştirilmesinden daha güvenli."Ger releri üretmeye çalışıyor. Şirket adacık şeklinds releri diyabet hastalarına enjekte etmeyi planlıy aldığı onay üzerine İEKH'lerinden elde ettiği sinir hüc- relerini omuriliği hasarlı insanlarm vücutlarına im- plant etmeye hazırlanıyordu ki, bu yöntemle tedavi edi- len hayvanların omuriliklerinde kistlerin oluştuğu sap- tandı. Bunun üzerine uygulama durduruldu. Şimdi Geron bu olumsuzluğu gidererek, 2010 yılının eylül ayında sinir hücrelerini insan vücuduna implant ede- ceğini duyurdu. Ancak yeni bir engelin ortaya çıkma- yacağını kimse garantileyemiyor. Geçen hafta Massachusetts'daki Advanced Cell Technology (ACT) yabet ve k; , İEKH'lerden elde ettiği hücrelerle az görülen genetik bir göz hastalığı tedavi etmek için FDA'nın onayma baş- KQK Hl vurdu. GÜVEh ACT'in yetkililerinden Robert Lanza, kendi geliş- Kalifoı tirdikleri terapilerin Geron'unkiler kadar tehlike yarat- Evan Sny( mayacağını öne sürerken, Fransız bilim ekibi gelecek yıl FDA'nin g yanık tedavisinde İEKH'lerinden elde edecekleri cilt do- de bulunal kusunu kullanacaklarını bildirdi. Bunların yanı sıra di- kök hücrel