Katalog

CUMHURÎYET/16 DIŞ HABERLER 15 HAZİRAN 1990 Üç ülkedekarmaşa büyüyorRöMANYA Bükreş'temadenciterörüDevlet Başkanı Ion Iliescu'nun çağnsı üzerine Bükreş'e gelen maden işçileri, 40 gündür yönetim karşıtı gösteri düzenleyenlere sopalarla saldırdılar. Içişleri Bakaru Mihail Chitac görevden alındı. ZAFER ARAPKİRLİ BÜKREŞ — Romanya, geçen yıl aralık ayından bu yana surekh yükselen gerilimin patladığı günleri yaşıyor. Aralık 1989 Dev- rimi'nin ardından bir turlü durulmayan Ro- manya siyasal yaşaraı ve buna paralel Buk- reş cadde ve sokaklan geçen 20 mayısta ya- pılan seçimlerden sonra giderek yukselen gerilimin önceki sabah kan dökülerek pat- lamasına yol açtı. Devlet Başkanı ton Iliescu'nun çağnsı üzerine Bukreş'e akın akın gelen maden iş- çileri kentte terör estirerek yaklaşık 10 gün- dur durmak bilmeyen yönetim karşıtı gös- terileri yapanlan sert bir şekilde bastırıyor- lar. Maden işçileri, konvoylar halinde ken- tin ana cadde ve meydanlarında ellerinde kazma kürek, sopa ve sert hortumlarla bi- riken kalabalık arasında yönetim karşıtı ol- duklanndan kuşkulanılan herkese acıma- sızca saldınyorlar. Bu kişileri kalabalık ara- sında bulup feci şekilde döverek kamyon- lara, otobüslere bindiren madenciler bilin- meyen bir yöne gotüruyorlar. Sabah erken saatlerde Bükreş'e giren baş- lan kaskh, ustleri-başlan maden kiri için- deki simsiyah suratlı madenciler ellerinde aralık ayındaki devrirn sırasında ortasında- ki arma çıkartılan yeru Rumen bayrağını sallayarak lllescu lehinde sloganlar atıyor- lar. Madenciler bir yandan da olaylan gönin- tülemek isteyen yabancı basın mensupları- na saldırdılar. Kamerası alınarak kırılan ve feci şekilde dövulerek meydandan uzaklaş- tırılan yabancı foto muhabirleri ve kame- ramanlar civardaki otellere ve havayolu bü- rolarına guçlukle sığındılar. , Başkent Bükreş'te şimdi herkes birbiri- ne bu yeni olayların anlamını ve ülkeyi ne- reye götureceğini soruyor. Önceki gun Uni- versite Meydanı'nda göstericilerin sert bir şekilde polis tarafından kaldırüması, ardın- dan gelişen olaylar, polis nıerkezmin ve te- leviryon binasırun yönetim aleyhtarı kişi- lerce basılması ve madencilerin müdahale- si ülkede ufak çapta bir iç savaş görüntü- sünu andınyor. Rumenler, ıki gündur mey- dana gelen ve resmi açıklamalara göre beş kişinin öldüğü, yüzden fazla kişinin de ya- ralandığı olayların kimin tarafından yön- lendirildiği ve neden ordu ve polis birükle- rinin değil, madencilerin boylesine sıcak ça- tışmaya tliescu yönetıminin direkt uygula- yıcısı olarak mühadale ettiklerini çözmeye çalışıyorlar. Bu arada, Içişleri Bakanı Mi- hail Chitac dun baskılar üzerine istifa et- mek zonında bırakıldı ve yerine Donı Vi- orel Ursu'nun atandığı açıklandı. Eski bir Securitate yöneticisi olan General Chitac'- ın uzun suredir ulkedeki siyasal kargaşalı- ğı bastıramadığı gerekçesiyle istifası isteni- yordu. Bu arada Romanya hükümeti, ordunun demokratikleştirilmesi için geçen şubat ayında askerler tarafından oluşturulan ey- lem komitesinin de feshedildiğini açıkladı. Hükümet tarafından yayınlanan bildiri- de, komitenin, "askeri kanun ve jönetme- likkri ihlal ettiği" belirtildi ve "anarşik gnıplann. demokratik yollardan serbestçe secümiş iktidan deurmeye teşebbıis ettik- leri bir sırada" komitenin feshinin gerekii göruldüğü kaydedildi. Öte yandan, ABD, Romanya'da iki gün- dür meydana gelen şiddet olaylarından do- layı hükümeti suçladı. MADENCt KUVVETLER — Bükreş'te yönetim aleyhtan gösteri diizenleyenler, bir anda binlerce madenciyi karsüanoda buldular. Maden işçileri, göstericileri sopalarla döverek dağıtıyor. YUGOSLAVYA Demokrasi için büyük gösteriBelgrad'da 30 bin kişi serbest seçimlerin yapılması talebiyle yürüdü. Halk, Slovenya ve Hırvatistan cumhuriyetlerinde olduğu gibi çok partili seçimlerin düzenlenmesini ve komünistlerin iktidardan uzaklaştırılmasını istiyor. Olaysız geçen ve polisin müdahale etmediği gösterilerde 'Komünizme son', 'Kralı istiyoruz' ve 'Serbest seçimler yapılsın' sloganları atıldı. Gösterilerden sonra Belgrad Televizyon Istasyonu'na girmeye çalışan 500 kişilik bir grup ise polis tarafından dağıtıldı. Dış Haberfer Servisi — Yugoslavya'nın en büyük cumhuriyeti Sırbistan'ın başkenti Belgrad'da önceki giin 30 bin kişi "serbest secim" isteğiyle yürüdu. Beklenmedik bir şekilde muhalefete destek vermek amacıy-' la Cumhuriyet Meydanı'nda gerçekleştiri- len yürüyuşün olaysız geçtıği belirtildi. Gös- tericilerin ellerinde "Komünizme son", "Şimdi serbest seçimler yapılsın" ve "Knüı istiyoruz" pankartları taşıüıkları da haber verildi. Yuruyüş sırasında polisin meydanı kuşat- tığı, ancak müdahalede bulunmadığı kay- dedildi. AP'nin haberine göre, yurüyüşten saatler sonra 500 kadar gösterici Belgrad Te- levizyon Istasyonu'na girmek istedi. Muha- lefetin serbest seçimlerin yapılması yönün- deki taleplerinin koşulsuz kabul edilmesi- ni isteyen göstericilerin çevik kuvvet tara- fından dağıtıldığı bildirildi. Yaralananlar hakkında bir bilgi verilmedi. Sırbistan'da beş büyük muhalefet parti- si tarafından düzenlenen yürüyuşün ilk or- tak eylem olduğuna ve Slovenya ile Hırva- tistan'da yapılan serbest seçimlerden sonra böyle bir olayın patlak vermesine dikkat çe- kiliyor. Yugoslavya'da ilk serbest seçimler Sloven- ya'da yapılmış ve 45 yıllık komünist iktidar yönetimden uzaklaştınlmıştı. 7 nisanda ya- pılan devlet başkanlığı ve parlamento secim- lerine altı partiden oluşan merkez sağ De- mos koalisyonu oylann yüzde 55'ini alarak Yugoslavya'nın ilk komünist olmayan yerel hukumetini oluşturmuştu. Komünistlerin bu seçimlerde aldığı oy oranı yüzde 17 idi. Hırvatistan'da 6 mayısta 336 sandalyeti parlamento için yapılan seçimler merkez sağ milliyetçi Hırvatistan Demokratik Bir- liği kazanmıştı. Komünist Parti seçimlere Demokratik Reform Partisi olarak değiştir- diği ismiyle katılmıştı. Hırvatistan1 da af Yugoslavya'nın Hırvatistan Cumhuriye- ti'nde, siyasi tutuklulann serbest bırakıla- caklan ve gizü polis teşkılatının kapatılacağı bildirildi. Yugoslavya haber ajansı Tanjug'un dün bıldirdiğine göre Hırvatistan Devlet Baş- kanlığı tarafından yapılan açıklamada, "Polisin anayasa dnzenini koruyacak ve in- san haklannı savnnacak modern bir teşki- lat haline getirilmesi gerekmektedir. Bn nedeole de Devlet Guvenlik Servisi'nin (SDB) fonksryonlanna son verilmelidir" denildi. Açıklamada, federal hükümetin diplo- matik hizmetlerinin bundan böyle yurtdı- şında bulunan Yugoslavlar'ın siyasi görüşleri konusunda gözlem yapmayacağı kaydedilerek, "Komünist yönetim tarafın- dan tutuklanan siyasi mahkûmlar da ser- best bırakılacaktır" denildi. Hırvatistan Cumhuriyeti'nde 37 siyasi tutuklunun bu- lunduğu belirtildi. Hırvatistan Demokratik Birliğı, Ülkede yanm astrdan beri ilk defa geçen ay yapı- lan çok partili serbest seçimleri kazanarak ilk komünist olmayan hükümeti kurdu. BULGARİSTAN Secim kavgası devam ediyorGeçen pazar günü yapılan seçimlerin ilk turunda yenilgiye uğrayan Demokratik Güçler Birliği'nin taraftarlan, Şofya merkezinde kurduklan barikatları kaldırdılar. Resmi sonuçlara göre Türkler 21 sandalye kazanarak 3. parti oldular. Dış Haberler Servisi — Bulgaristan'da pazar günü yapılacak ikinci tur seçimler ön- cesi gerginlik sürüyor. Seçimlerin ilk turun- da Sosyalist Parti karşısında yenilgiye uğ- rayan Demokratik Güçler Birliği'nin taraf- tarları, Sofya'da başlattıkları "komünizm karşıtı" gösterilerini sürdürüyorlar. Göste- riciler, önceki gün Sofya rnerkezine koy- duklan barikatları, Demokratik Güçler Bir- liği lideri Zelyu Zdev'in isteği üzerine kal- dırdılar. AP'nin haberine göre Bulgaristan'da ya- pılan ilk serbest seçimlerin ilk turunda um- duğunu bulamayan muhalefet, seçimlere hi- le kanştırüdığı ve oylann yanlış sayıldığı ge- rekçeleriyle başlattıkları gösterilerini sürdü- rüyorlar. Sofya Üniversitesi bahçesinde oturma eylemi yapan göstericüer, eylemle- rini, komünist yönetim işbaşından gidince- ye kadar sürdüreceklerini açıkladüar. Sof- ya merkezini barikatlaıla önceki gün kesip trafik akışına engel olan göstericiler, bu ey- lemlerine dün son verdiler. Demokratik Güçler Birliği lideri Zelyu Zelev'in, gösterieilerle konuşup barikatla- rı kaldırmaJarını istemesinden sonra dağı- lan göstericiler, Sofya Üniversitesi meyda- nındaki diğer göstericilere katıldılar. Zelev, gösterieilerle yaptığı konuşmada, bu tür ey- lemlerin, Bulgar halkını, Demokratik Güç- ler Birliği'ne karşı bir tavır almaya iteceği- ni ve pazar gunü yapılacak ikinci tur seçim- lerde bunun olumsuz bir etken olabileceği- ni söyledi. Göstericiler adına dün yapılan bir açık- lamada da ilk tur seçim sonuçlarırun Fede- ral Almanya'nın ünlü araştırma kuruluşu INFAS tarafından üç gün önce duyurulma- sı eleştirildi. Demokratik Güçler Birliği'ne bağlı göstericiler, INFAS'ın, seçmenin ser- best iradesi üzerinde etki yapmaya çabştı- ğını kaydettiler. Bu arada, Sofya'da bulunan siyasi göz- lemciler, muhalefetin ikinci tur seçimlerde, birincisine oranla daha fazla oy almasının beklendığini belirtiyorlar. Gözlemciler, So?- yalist Parti'nin ilk turda kazandığı zaferin, ikinci turda ayru şekilde gerçekleşmeyebi- leceğini söylüyorlar. Seçim sonuçları Bulgaristan'da 44 yıldan bu yana yapı- lan ilk serbest genel seçimlerin birinci tu- runda, eski Komünist Partisi'nin devamı olan Sosyalist Parti'nin oylann yüzde 47.15'ini alarak çoğunluğu elde ettiği res- men açıklandı. Sosyalist Parti boylece 400 sandalyeli parlamentonun, sahipleri seçimlerin ilk tu- runda belirlenen 319 sandalyesinden 172'sini elde etti. Merkez seçim komisyonu tarafından ya- pılan açıklamaya göre ana muhaletet par- tisi olan Demokratik Güçler Birliği oylann yüzde 36.20'sini alarak 107 sandalye kazaıı- dı. Türklerin oluşturduğu Hak ve özgürlük- ler Hareketi de yuzde 6.03 oy oranıyla 21 sandalye alarak üçüncü parti konumuna geldi. Dördüncü sırada, yüzde 8.03 oranında oy alan ve 16 sandalye kazanan Ulusal Köy- lu Partisi bulunuyor. Ulusal Köylu Parti- si'nin oy oranı yüksek olmasına karşın parti listelerinde aday çıkartamaması dolayısıy- la sandalye sayısı 16'da kaldı. Ülkede geçen pazar günü yapılan seçim- lerde, seçmenler biri parti diğeri de aday- ların bulunduğu iki liste üzerinde seçimlerini yaptılar. Partiler arasında yapılan seçimlere göre sandalye dağılımı şöyle: Sosyalist Parti 75, Demokratik Güçler Birliği 32, Hak ve özgürlükler Hareketi 9, iki küçük parti ve bağımsızlar da birer san- dalye aldılar. 162 adayiD katıldığı tek aday listelerine göre yapılan oylama da şöyle: Sosyalist Parti 97, Demokratik Güçler Birliği 75, Hak ve özgürlükler Hareketi 12, Ulusal Köylu Partisi 16. İkinci tura 81 sandalye kaldı 400 sandalyeli parlamentonun kalan 81 sandalyesinin sahipleri, pazar günü yapıla- cak ikinci tur seçimlerde belirlenecek. Bulgaristan'ın karmaşık seçim sistemi içinde 400 sandalyeli parlamentodaki san- dalyelerin bir kısrru partilerin aldığı oy ora- nına göre yani nispi sisteme göre belirleniyor. Kalan bölümu ise dogrudan oy kullana- rak tek adaylar arasından seçiliyor. Tek adayların kazanabilmesi için yüzde ellinin üzerinde oy almalan gerekiyor. Seçim merkezi tarafından yapılan açık- lamaya göre Sosyalist Parti'nin parlameu- toda çoğunluğu sağlayabilmesi için kalan 81 sandalyeden sadece 29'unu kazanması yeterli oluyor. İkinci tura bölgelerde en çok oy alan ilk iki aday katıhyor. SivilForum'un 681i liderlerinden Milos Hajek'in Cumhuriyet'e demecv Sosyal demokrat bir dönüşüm arıyoruzHajek Çekoslovakya'nın karma ekonomik bir sisteme doğru ilerlediğini belirterek, ülkede sonuçta neo-liberal bir yaklaşımın hâkim olacağını söylüyor. Hajek'e göre, Sivil Forum'un içindeki görüş ayrıhklarının ortaya çıkması da an meselesi. NİLGÜN CERRAHOĞLU PRAG — Zafer sarhoşluğunu üzerinden atan "Sivil Forum", geleceği düşünmeye başladı. Seçimlerin hemen arkasından yap- tığı ilk açıklamada "Forum" lideri Jan Ur- ban bu siyasi oluşumun bir anlamda artık işlevini doldurduğunu soyledi. "Forvm, ko- münist rejimi başımızdan defetmek içio ku- rulmuş bir guç birliği idi" dedi ve ekledi: "Forum platformunu oluşturan farkb fikir- lerin ileride bagımsız olarak gelişmesi ka- çınılmazdır. Ben şahsen bu anı iple çekiyo- En yüce simgesini, "Kadife DeYrimi"nin sembolu karizmatik Cumhurbaşkanı Vac- lav Havel'de bulan ve komünizme karşı du- yulan nefretle demokrasi özleminın birleş- tirdiği "Sivil Forun»"un içinde belli bir hu- zursuzluk hissedildiği açık. Şimdiden gele- ceğin şüpheleri içine düşen örgutün '68'li liderlerinden Milos Hajek de Forum'un za- ferini demokrasinin zaferi olarak nitelendir- mekle birlikte, "Sivil Forum şu haüyle bir sag-sol parti" diyor ve ekliyor: "Ben şah- sen yeryuzünde böyle bir parti tanımıyo- rum. Sağ ve sol kanat arasında bir çatlagın çıkması kaçınılmazdır. Forum, iki yıl için- de yapılacak olan gelecek seçimlere dek da- yanamaz." 77 yaşındaki Milos Hajek, "Sivil Forum"un sosyal demokrat ruhunu temsil ediyor. Hajek, devrimden kısa süre önce "sosyattzmin yeniden yapılanmasını" amaç- layan ve "yeniden doguş" anlamına gelen "Obrada" grubunu kurrauş. "Charta-77" (77 Bildirisi) sözculerinden olan yaşlı lider, komünizmın ve solun ideallerine son ana dek inanrmş. "Avrupa komunizmi olene dek komünizmden umudunu kesmeyen" Milos Hajek, '80'li yıllann başında Avrupa komü- nizminin de artık tarihe kanşmasıyla bu ide- olojiyle olan bağlarının koptuğunu soylü- yor ve Obrada'yı, perestroykanın verdiği olanaklarla demokratik sosyalizm arayışı- nı gerçekleştirmek için kurduğunu belirti- yor. Devrimden sonra da Jan Urban'la bir- likte "Sivil Forum"u kurduğunu söylüyor. Çekoslovakya'nın şimdi bir ısteri derecesi- ne varan "anti-komunizm" furyasını atlat- tıktan sonra Batılı anlamda bir sosyal de- mokrat hareketin kurulacağına inanıyor. Çekoslovakya'nın eski sosyal demokrat ge- leneğine dikkat çekiyor ve bu geleneğin, Avusturya'daki sosyal demokrat harekete çok benzedığine işaret ediyor. Aynı zamanda tanınmış bir tarihçi olan Milos Hajek çok dikkatli konuşuyor. Her sorunun ardından, kalın camlı gözlükleri- nin arkasında guçlükle seçilen gözlerihi ka- patıyor ve konsantre olmaya çaljşıyor ve sozlerini sanki tane tane seçerek, 'dura du- ra cevap veriyor. —İşaret ettiginiz tüm bu sonınlardan da anlaşılacağı gibi Çekoslovakya hern bir si- >asi bem de ekonomik donuşüm geçirmek zonında. Hangisi daha zor olacak sizce? HAJEK — Ekonominin dönüşümu ve pazar ekonomisine geçiş daha zor olacak şüphesiz. Çünkü bizden once bunu yapmış olan başka bir ulke yok. Macaristan ve Po- lonya ornekleri de bize sadece neler yapma- mızı değil, neler yapmamamız gerektiğini HAJEK — "Sivil Forum, ilri yıl söylüyor. Öte yandan Ispanya'ya, Portekiz'e, Yunanistan'a, Şili'ye bakıyorsunuz. Bu ül- kelerde de söz konusu olan yalnız siyasi dö- nüşümdü. Bizim ise sosyal patlamalara yol açmayan bir siyasi dönüşümu gerçekleşti- rirken, tamamen devletleştirilmiş, tamamen planla merkezden yönetilen bir ekonomiyi Batıhlaştırmamız gerekiyor. —Bu sorunları çozmek için "Sivil Forum" liderleri olarak kcndinizi nasıl ha- zıriadınız? ak seçimlere dek dayanamaz." HAJEK — Sivil Forum içinde ekonomik reformlann gerçekleştirilmesi konusunda birbirine taban tabana zıt iki ayrı yaklaşım var. Bunlardan birini süper Ekonomi Ba- kanı Vaclav Vales ile Maliye Bakanı Vladi- mir Dlouhy ve Merkez Bankası'ndan gelen teknokrat Klaus temsil ediyor. Özellikle Klaus ve Dlouhy katıksız bir neo-liberalizm taraftarı. Başbakan yardımcılarından Val- ter Komarek ise reformların sosya) yönleri üzerinde duruyor. Şu andaki hükümet po- litikası bu iki arada belirlenmiş bulunuyor. Ekonomiye Klaus ve Dlouhy hâkim. Fakat Vales de sosyal bazı duzeltmeier de bulunu- yor. "Neo-liberalist ilkeler üzerine kurul- makla birlikte sosyal yönleri vurgulayan bir politika" olarak tanımlanan bu politikanın işçilerin özverisi üzerine inşa edileceğini her- kes biliyor. Sorun, bu özverinin hangi nok- taya dek varacağı. Bu insanlar söz konusu özverileri hangi noktaya dek kaldırabilecek- ler? Sosyal patlamaya gelinmeden bu poli- tika nasıl yönetilecek? Bu sorunun cevabı- nı kimse bilmiyor. —Sizin bir taribçi ve politik yasamla jil- lar boyunca yakından ilgilenmiş birisi ola- rak degerii bir deneyiminiz var. Çek loplu- munu da gayet i>i tanıyorsunuz. Şimdi bir yanda neo-liberalist bir bakış, öte yanda ekonomide agıriığı sosyal konulara veren bir bakış açısı var. Sizce bu donüşöm sürecine hangi siyasi formül uygulanabilecek? Kla- us'un. kemerleri sıkma politikasını kabnl edecekier mi? HAJEK — Çok karmaşık bir sorun bu. Kimse bu sorunun cevabını tam olarak ve- remiyor. Sivil Forum, uygulamak istediği ekonomi politikasını kabul ettirmek için kendisini siyasi açıdan tanımlamak zonın- da kalacak. O zaman ne olacak, bilmiyo- rum. Şimdi daha ziyade pragmatik ve so- runlara parça parça yaklaşmak eğilimı hâ- kim "Sivil Forum"da. Fakat komünist ol- mayan solcu ekonomist dostlarım, Klaus- un neo-liberal politikalanrun, halkın büyük kesitleri tarafından kabul edilemeyecek so- nuçlara yol acacağını söylüyorlar. Şurası muhakkak, Klaus ve Dlouhy bir işçinin ya- şamını bilmiyor, tanımıyor, ama sonuçta politikaya bazı mudahalelerle neo-liberal yaklaşımın hâkim olacağını sanıyorum. —Çekoslovakya nasıl bir sisteme dognı ektivor. bunu tammlayabilir misiaiz? HAJEK — Ortaya çıkacak sistemi "kar- ma ekonomi" olarak tanımlamak olası. De- miryoUan, elektrik, enerji sektörleri gibi ba- zı sektörler devletin elinde kalacak. Bir yüz- deyle ifade etmek gerekirse, devlet ekono- minin yüzde 20'sine hâkim olmaya devam edecek. En karmaşık sorun da özelleştinne- lerin nasıl yapüacağı. Bu hâlâ kendi aramız- da da tutkulu tartışmalara yol açıyor. Bir iktisatçı olmadığırn için bu tip ekonomik aynntılara girmemi benden istemeyin. —Sandıklardan çıkan bu medisin en btt- yük eksiği, 'demokratik sol muhalefetten yoksun olması' olarak tanımlanıyor. Mec- lise giren büyük partiler Sivil Forum. Ko- münist ve Hıristiyan Demokratlar'dan oluşuyor. Diğer üç parti ise yerel nitelikli. Sîz hâlâ "SivU Forum'un içinde "Obrada" grubu olarak varlıgınızı sürdiiriiyorsnıınz. Bir giin bu eksikligi siz giderecek misbriz? Amacuız nedir? HAJEK — Jakes dönemindeki amacı- mız, temsil ettiğimız demokratik sosyalist akırru komünistlerin tanunası ve bu akımın yasallaşmasıydı. Mevcut sosyalist çabayı bir araya getirerek bir sosyalist parti kurmak istiyorduk. Sonra olaylar başka türlü geHş- ti. "Devrim"e ve "Sivil Forum"a destek ver- dik. Bugün için amacımız ise sosyal demok- rat güçleri birleştirerek Alraan sosyal de- mokrasisine benzer yapıda bir parti kur- maktır. Willy Brandt, Sosyalist Enternas- yonal ve Avrupaü sosyal demokratlarla çok iyi ilişkilerimiz var. "Obrada" iyi çahşırsa iki yıl içinde oldukca önemli bir sosyal de- mokrat partiye dönüşebiliriz. —Sivil Forum'un başlıca simgesi Cum- hurbaskanı Vaclav Havel'i siyasi açıdan na- sıl tammlıyorsunuz? HAJEK — Geçen yaz Sosyalist Entemas- yonal'e bir mektup gönderen Havel, bu mektubunda "Benim de gönlüm solda" di- yordu.