Catalog

Sağlık Damar Sertliğinde Yeni Bir Kavram: Rezidüel Risk Ateroskleroz (damar sertlıği) dünyada ölüm ne- denlerı arasında ılk sırada gelen kalp ve damar hastalıklarının ana patolojısidır. Doğduğumuz andan ıtıbaren başlayan bu süreç, yaş ilerleme- sıyle belırgın hale gelır ve karşımıza çeşıtlı has- talık tabloları şeklınde çıkabılır. Dr BülentYardımcı Vehbı Koç Vakfı Amerıkan Hastanesı Iç Hastalıklan Uzmanı A teruskleroz d<ım<ır ıı, yuzeyını doşeyen endotel doku- sunun bozukluğu ıle başlar Bu borukluk sonucu sal- gılanan hazı maddeler kandakı huyuk hucrelerı damar duvarının ıı,ıne ç'eker Bu hutrelere makrofaj adı verılır Zamanla ıçlerıne LDL (Duşuk dansıtelı lıpoproteın) adı verı- len yağ zerrecıklerını alarak duvarın kalınlaşıp ıc, kısma yanı Iumene doğrıı buyumesıne vc lumenın daralmasına yol a<,v ar- lar Daha sonra plak ,ıdı verılen bu kalın bolgelerın yuzeyden yırtılması ve uzerıne pıhtı orurması ıle damar tıkanır Bu da- mar koroner damarsa, k.ılp krızı, beyın damarı ıse ınme mey- dana gelır Ateroskleroz tum dunyada geker hastalığı, şijmanlık, hı- pertansiyon ve kan yağlannın yukseklığının bızla artması so- nutu yaygınlaşıyor Tum bu bozukluklar 'Ateroskleroz Rısk Faktörlen' olarak adl.ındırılır ABD'de neredeyse her dort kı- şıden bırısı şibmandır Dunyada 250 mılyon uzerınde seker has- tası var 2025 yılında bu sayının 400 mılyona yaklaşaıağı sa nılıyor Gelışmekte olan ulkelerde de ştşmanlık, şeker hasta- lığı ve kan yağlarının yuksekhğı hızlı bır şekılde artıyor Aterosklerozu onlemek K,in uzerınde en <,r>k çalışılan ko- nu hıpertansıyondur Tedavılerın çeşıtlılığı, etkınlığı ve yaşam boyu yapılabılmesı aterosklerozu onlemede onemlı bır mesa- fe katedılmesını sağladı !?eker hastalığının takıp ve tedavısındekı ılerlemeler ıse hastalığa bağlı retınopatı (goz damarlarının bo- zulması), nefropatı (bobrek hastalığı) ve noropatı (hastahğın sınırlerı etkılemebi) adı verılen komplıkasyonları onluyor ve- ya azaltıyor Bugun en etkın tedavı LDL'nın duşurulmesıdır Kan yağları (lıpıdler) temel olarak kolesterol ve trıglıserıdler olmak uzere ıkı kısma ayrılır Bunlar kanda tek haşına dolaş- maz Apolıpoproteın denılen proteınlere hağlanır ve Lıpoproteınler adı verılen yapıları oluşturur Damar sertlığı ı<,ın oncelıkle total kolesterol değerı ızlenır Normal değerı 200 mg/dL altındadır Son yıllarda ıse daha <,r>k onemsenen alt grup, LDL dır. Kandakı normal değerı 130 mg/dL altındadır Statın grubu ıl.i(,iırl.ı LDL'nın etkın bır şekılde duşurulınesı mumkun oldu ve kalp ve damar hastalıklarından olum oran- ları %30'lara kadar azaltıldı Tum bu tedavılere rağmen has- taların buyuk bır kısmı kaybedılıyor Bu nedenle yenı tedavı stratejılerı gelıştırılmesıne ıhtıyaç var, bu bağlamda Rezidüel Rısk kavramı doğdu RISKLERİ AZALTMAK İÇİN Rezidüel Rısk, bugunku standartlarımıza gore, Hıpertansıyonun ve şeker hastalığının kontrol altına alın masına, LDL kolesterolun ıstenılen duzeye duşurulmesıne rağ- men, kalp ve damar hastalıklarının ve şeker hastalığına bağ- lı komplıkasyonların (kalp krızı, batak damarları tıkanması, ınme, goz damarlarının bozulması vs ) devam ettığını goste ren bır terımdır Bu konuda uluslararası buyuk bır çalışma gru- bu oluşturuldu Rezidüel rısklı hastalarda, trıglıserıdlerın yuksekhğı, HDL (Yuksek dansıtelı lıpoproteın) kolesterol duşukluğu, Apo B adı verılen apolıpoproteının yuksekhğı ve HDL dışındakı koles- terolun yuksekhğı tıpık ozellıklerdır Bu tabloya Aterojenık Dıshpıdemı adı verıhyor HDL, kolesterolu damardan karacığere taşır Boylece ateroskleroz onlenır HDL değerlerının duşuk olması, onem- lı bır rısk faktorudur ABD'de de kalp krızı geçiren hastaların l/3'unde HDL değerlerı duşuk olarak saptandı Turkıye i(,ın de duşuk HDL'nın yaygın bır sorun olduğu bıhnıyor HDL'nın erkeklerde 40 mg/dL, kadınlarda 50 mg/dL uzerınde olması on- gorulmekte Genetık faktorler HDL duşukluğunde onemlı rol oynar Hareketsız yaşam, HDL değerlerını duşurmektedır Trıglısendler kolesterol dısındakı yağ grubudur Normal değerı 150 mg/dL altındadır Değer 200 mg/dL uzenne ı^kmaya başlayınca beraberınde onemlı rısklerı getırır Lıpıd bozuklu- ğu olan hastalatda, HDL duşukluğu ıle Trıghserıd yukseklığı- nın sıklıkla bır arada olduğu gorulmekte Apo B, malıyetı nedenıyle sık yapılamayan bır tetkıktır Ilerıde yaygın bır şekılde kullanılabılır Çahşmalarda Apo B değert yuksek olan kalp ve damar hastalarında, komplıkasyon ve olum oranı daha yuksektır Toplam kolesterol değerınden HDL kolesterol değerının ııkarılması ıle elde edılen sonuca, non—HDL kolesterol denır Aterosklerozda dığer onemlı bır behrteçtır Non HDL koles- terol değerının buyuk olması, rıskı arttırır Sonu<,ta sadece LDL değerının duşurulmesı değıl, Trıghserıd, non-HDL ve Apo B değerlerının duşurulmesı ve HDL'nın yukseltılmesı gerekır Bu sayede en az LDL duşuşu kadar ek bır fayda sağlanahıleı.eğı duşunulmekte REZİDÜEL RİSKTE TEDAVİLER DIYET- Yapılacak sağlıklı dıyetlerın lıpıdler uzerıne bıryok olumlu katkısı gosterıldı Ilk ılke kılo verılmesıdır Gunluk besın tu- ketımını 500 1000 kalorı azaltılma- sı ıle haftada 0,5-1 kg verılebıhr Hedef6 12 ay ı<t'erısınde vucut ağır- lıgının %7 lOazaltılmasidır Dıyette doymamış yağların arttırılması, trans yağl.ırın (normalde doğada olmayan, yapay olarak uretılen yağlar) tuke tılmemesı, dıyettekı kolesterol mık tarının 200 mg/gun altında tutulması ve basıt şekerlerın (orneğın yay şe- kerı) tuketılmemesı onemlı noktalar Besınle tuketılen Omega 3 ve Omega 6 yağları da kalp damar hastalığı ıle ılgıh rısık faktorlerını azaltıyor Son yıllarda yok populer olan ve ulkemızde kolayta uygulanabılecek olan Akdenız dıyetı en ıyı beslenme şe- kıllerınden bırı gıbı gorunuyor Bu dıyette sebze meyve balık ve tahıl daha «,i>k tuketılıp, kırmızı et mıktarı jzaltılıyor Gunluk tuz tuketımı ortalama 1,5 gr uvarında olmalı Sağlıklı dıyet re- zıduel rıskı onemlı ölçııde azaltır EGZERSİZ. Duzenlı ve surekh egzersız ınsülın dırencı (vu- eutta ınsulının ıyı kullanılamamasına bağlı ınsulın mıktarı ar tışı ve buna bağlı değışıklıklerle seyreden bır sendrom) ate- rosklerozu onlemede en onemlı faktorlerden bırıdır Kılo ver- me ıle beraber yapılan egzersız şeker hastalığı, ateroskleroz ve komplıkasyonlarını onemlı olçude onler En yok onerılen ve en kolay yapılabılecek egzersız turu, gunluk 30- 60 dk orta şıd- dette egzersızdır (orneğın tempolu yuruyuş) OMEGA 3 YAĞ ASİTLERİ: Akdenız dıyetınde onemlı mıktarda bulunan omega 3 yağ asıtlerı (EPA /DHA) kanda trıg- hserıdlerı duşurur ve statın tedavısının etkınlığını arttırır Bu dıyetle gunluk 1 gr ve uzerı omega 3 yağ asıtlerı alınabılır Kalp hastalığı olanlarda kapsullerınden 2-4 gr/gun kullanılabılır ILAÇLAR Fenofıbrat, Nıasın (Nıkotınık asıt) gıbı ılaçlar trıglıserıdlerı duşurur, HDL'yı yukseltırler Bugun etkın olarak kullanılıyor ve uzun surelı etkılerıne yonelık buyuk çalışmalar surduruluyor Gelecekte daha etkın tedavıler ıçın ozellıkle HDL'yı yukselrme etkısı olan CETP İnhıbıtorlerı ve Endokann.ıbınoıd Tıp 1 Reseptorlerı grubu ıla(,largLİıştırılmeye (.•alışılmakt.ı Dr BülentYardımcı At Meydanı'ndaki heykellere ne oldu? Mohaç zaferınden sonra Ibrahım Paşa'nın getırdığı heykeller At Meydanına dıkılmıştı Demek kı yönetım o zaman heykellere karşı bır dını sakınca görmüyordu Ancak halk arasında putperestlık söylentılerı başlayınca taassup egemen oldu ve heykeller yıktırıldı Tunçtan yapılmış bu heykellerın ne zaman ve kım tarafından yık- tırıldığını ve nereye gotürüldüklerını bılmıyoruz. OsmanBahadır bahadırosmanOhotmaıi com Islam dınınde eanlı varlıkların ıkı veya uc, boyutlu suret lerının yapılmasmın yasaklanmış olması nedenıyle, Osmanlılarda resım sanatıyla bırlıkte hıykekılık sanatı da gelışemedı Bu yuz- den heykelcıhk sanatıyl.ı ılgıh olarak sozu edılebılecek eserler, mezar taşları, medreselcr, kervansaraylar gıbı yapıların ç'eşıtlı bolumlerııulekı kab.ırtnıılar ıle tamılerdekı hır(,\>k yapı oğe smdekı ışlemelı <,ikınrılar ve oymalarla sınırlı k.ıldı Ulkemızdekı heykel sanatı ger^-k ınlamıyla, 1882'de Sanayı-ı Nefıse Mekteb-ı Alısı'nın (Guzd Sanatlar Akademısı'nın) a^ilmasıyla başl.ıdı Bu nedenle 19 yuzyıhn sonlarına kadar Osmanlılarda hi(,bır heykel yapılmadı Fakat butun Osmanlıl ırın heykel sanatı vc yasağı k.ırşı sındakı tutumları aynı değıldı Kanunı Sultan Süleyman'ın ve zırıazamı Makbul (veya Maktul) Ibrahım Paja (o 1536), Moh.ıı, savaşından sonra, onemlı savaş ganunetı olarak getırt tığı heykellerı, Sultanahmet At Meydanı'ndaki Dıkılıtaşların yanın.ı dıktırtmıştı Ibrahım P.ışa, Herkül, Dıana ve Apollo'nun tunçtan yapılmış bu heykellerını, kralın Budın şehrındekı av kasrından getırtmıştı Bu heykeller At Meydanı'nda Ibrahım Paşa sarayının ka- pısı onune ve dıkıhtaşlarla yılanlı sutun hızasmdakı bır mermcr kaıde uzerıne oturtulmuştu 16 yuzyıhn unlu Osmanlı yazarlarından lbn Kemal, bu hey- kellerın At Meydanı'na yerleştırılmesını, Mo/idçn,)/ııt'adlı ese- rınde ayrıntılı olarak anlatır Ayrıca bu tarıhl olayla ılgıh ola- rak tserınde şu beyıtı de yazmıştır "Unııtulmağa komaz ol gazayı, Bu suretler durup tezkır eyler (hatırlatır)' Taaccub (şaşakalma) yerıdır kım acaba suret, Ibaret soz ateb tabır eyler 1 " Son donem Osmanlı ve ılk donenı Cumhurıyet bılım ya- zarlarından AbdülfeyyazTevnk (Yergok) Bey de, At Meydanı'na 1526'dakı Moh.ıı, stferının ardındandıkıltn bu hcyktlİLrın re sımlerının, Kanunı donemının sutırlerınden Dramon' ı aıt Mosyo Dramon 'un Sey.ıh.ıtı .ıdlı, o donemın onemlı tscrındekı "Vııe de l'Hıppodrome de Constantınople" başlıklı krokıdc bu lunduğunu ve gorulebıleceğını soylemektedır lbn Kemal soz konusu beyıtınde, bu heykellerın bır savaş zaftrı gostergesı ve hatırası olarak yerleştırıldığını soylııyor F ıkat yerleştırme gerekı.'esı ne olursa olsun, bu tarıhscl estrlerın (u<, boyutlu suretlerın) dıkılmesınde, dıktırenler açsından herhangı bır dını mahsur olmadığı .ınlaşıhyor Bu htyktllerın At Meydanı'nda ne kadar sureyle kaldığı nı bılmıyoruz Kıkat bır sure sonra heykellerın varlığına karşı hoşnutsuzluğun ve (^şıtll soylentılerın yayılmaya başladığı bı lınmektedır Ibrahım Paşa'nın koruduğu şaır Flganı bıle, Fırs«,-a yazdığı bır beyıtte "Bırıncı Ibrahım putları kırdığı halde, ıkın- cısının meydanlara dıkmış olduğunu" soyluyordu Bır b.ışk.ı şa- ır de, "Sen h.ılılım (dostum) şımdı geldın halkı kıldın putpt rest" demıştı Sonund.ı taassup egemen oldu ve heykeller yıktırıldı At Meydanı'ndaki bu tunı,tan yapılmış heykellerın nt zaman vc kım tarafından yıktırıldığını ve nereye gotürüldüklerını hıl mıyoruz 2010 yılında Avrupa kultur baskentı olan Istanbul'un bu kıymetlı kultur varlıklarının başlarına gelenlerı, İstanbul hal kı acaba 2010 yılında oğrenebılır mı' oo