Katalog

14 Derleme: Cumhuriyet Strateji Türkiye’nin bozulan enerji tablosu… C S TRATEJİ elde edildi. 1990 yılından bu yana birincil kaynaklardan elektrik üretimi incelendiğinde, doğal gaz ve ithal kömür kaynaklarından elektrik üretiminde belirgin bir artış olduğu ve bu artışın devam ettiği görülüyor. Taş kömüründen elektrik üretiminde çok fazla değişiklik olmazken linyitten elektrik üretiminde 2000 yılına kadar artış kaydedildi. Fakat daha sonra bir süre azalma olduğu ve yeniden artmaya başladığı görülmektedir. Hidrolik kaynaklardan elektrik üretimi ise yıldan yıla değişiklik göstermekte, toplam hidrolik kapasitenin artışından dolayı hidrolik üretimde de artış görülmesine karşın bazı yıllar azalmalar olduğu dikkati çekiyor. Yıllık yağış miktarı hidrolik kaynaklardan elektrik üretiminde doğrudan etkili oluyor. T ürkiye’de 2006 yılında üretilen 176 milyar kilovatsaatlik elektriğin yüzde 55’inde yabancı kaynaklar kullanıldı. Bu yabancı kaynakların yüzde 80’ini doğalgaz oluşturdu. Yine toplam üretimin dörtte üçü tükenebilir kaynaklardan yapılırken, sadece dörtte biri yenilenebilir kaynaklardan karşılandı. Elektrik üretiminde yerli kaynakların kullanılma oranı 1990 yılında yüzde 75’ten yüzde 45 seviyesine gerilerken, yenilenebilir kaynakların payı da yüzde 40’dan yüzde 25 seviyesine düştü. 1990 yılında yaklaşık 53 Milyon TEP (Petrol Eşdeğeri Ton) olan toplam enerji tüketimi ise 2005 yılı sonu itibariyle 91.2 Milyon TEP seviyesine ulaştı. Böylece genel enerji üretiminde de, 1990 yılında neredeyse yarı yarıya olan yerliyabancı kaynak oranı, 2005’e gelindiğinde dörtte üç yabancı kaynaklara bağımlı hale dönüştü. Genel enerji temininde petrolün önemi arttı. 1990 ile 2005 arasında Türkiye’deki petrol üretiminin oranı yüzde 16’dan yüzde 8’e düşerken, 24 milyon ton olan toplam ham petrol temini 30 milyon tona çıktı. Yerli kaynaklar kullanılmıyor TÜRKİYE’NİN ELEKTRİKTEKİ DURUMU Petrol konusunda dışa bağımlı ülkelerden IŞA BAĞIMLILIK ARTIYOR biri olan Türkiye, bu dezavantajını elektrik D 1990 yılından bu yana toplam elektrik birincil kaynakların yüzde üretimine de yansıtıyor. Türkiye, ithal ettiği üretiminde olarak paylarına dikkat edildiğinde ise; gazın payının özellikle 19902000 doğalgazı zorunlu alanlarda kullanmak doğal yılları arasında çok hızlı arttığı ve sonrasında ise yine toplamdaki yüksek yerine elektrik üretiminde kullanıyor. payını koruduğu görülüyor. yılından itibaren elektrik üretiminde Türkiye’de enerji üretiminde kullanılan 2000 kullanılmaya başlanan ithal kömürün payının da belirgin bir şekilde arttığı, petrol tükenebilir kaynakların oranı yüksek, ürünlerinin payının aynı seviyelerde kaldığı görülüyor. Yerli kaynaklardan olan linyit ve yenilenebilir olanların düşük. hidrolik kaynakların toplam elektrik üretimi ithal kaynaklardan elde edildi. Elektrik enerjisi için içindeki paylarının hızlı bir şekilde azaldığı dikkati kullanılan birincil kaynaklardan taş kömürü, linyit, çekiyor. hidrolik ve diğer yenilenebilir kaynaklar (rüzgar, 1990 yılından bu jeotermal, biyogaz) yerli Elektrik Üretiminde TükenebilirYenilenebilir Kaynaklar yana hem kaynaklardır. tükenebilir, hem de Milyon kWh (%) yenilenebilir YILLAR TÜKENEBİLİR YENİLENEBİLİR TOPLAM TÜKENEBİLİR YENİLENEBİLİR kaynaklara dayalı ÜKENEBİLİR 1990 34315 23228 57543 59,6 40,4 üretiminin KAYNAKLARIN AĞIRLIĞI 1991 37443 22803 60246 62,2 37,8 elektrik arttığı, ancak bu 1992 40658 26685 67342 60,4 39,6 Elektrik üretiminde kullanılan artışın tükenebilir birincil kaynaklar tükenebilir (fosil 1993 39723 34085 73808 53,8 46,2 kaynaklarda daha yakıtlar) ve yenilenebilir kaynaklar 1994 47606 30716 78322 60,8 39,2 hızlı olduğu olarak gruplandırılabilir. Linyit, taş 1995 50398 35849 86247 58,4 41,6 görülüyor. kömürü, doğal gaz ve petrol Tükenebilir 1996 54127 40734 94862 57,1 42,9 tükenebilir kaynaklar iken hidrolik, 1997 63103 40193 kaynakların toplam 103296 61,1 38,9 rüzgar, jeotermal ve biyogaz elektrik 1998 68448 42574 111022 61,7 38,3 yakıtları yenilenebilir kaynaklardır. 1999 81456 34984 üretimindeki payı 116440 70,0 30,0 2006 yılı elektrik üretiminde toplam 2000 93714 31208 yüzde 60’tan yüzde 124922 75,0 25,0 üretiminin yüzde 74.7’si tükenebilir 2001 98333 24392 75 seviyesine 122725 80,1 19,9 kaynaklardan geriye kalan yüzde çıkarken buna 2002 95389 34010 129400 73,7 26,3 25.3’ü yenilenebilir kaynaklardan karşılık 2003 104985 35595 140581 74,7 25,3 2006 yılında Türkiye elektrik enerjisi üretimi toplamı 175 milyar 689 milyon kilovatsaat (kWh) olarak gerçekleştirilmişti. Bu üretime ek olarak 573 Milyon kWh elektrik ithal edildi ve toplam 2.236 Milyon kWh elektrik ihraç edildi. 2006 yılında tüketilen elektrik enerjisi toplamı 174.027 Milyon kWh düzeyinde. 2006 yılında üretilen elektrik enerjisinin birincil kaynaklara dağılımı incelendiğinde en büyük payın doğal gaza ait olduğu görülüyor. Toplam elektrik üretiminde doğalgazın payı yüzde 44.1 iken diğer kaynaklar yüzde 25.3 ile hidrolik ve yenilenebilir kaynaklar (Jeotermal, Rüzgar, Biyogaz), yüzde 18.4 ile linyit, yüzde 6.2 ile ithal kömür, yüzde 4.4 ile petrol ürünleri ve yüzde 1.6 ile yerli taş kömürü olarak sıralanıyor. 2006 yılında üretilen toplam 175.689 Milyon kWh elektrik enerjisinin yüzde 45.3’ü yerli kaynaklardan üretilirken geriye kalan yüzde 54.7’si Türkiye elektrik enrjisindeki kurulu kapasitesini değerlendiremiyor. T 2004 2005 2006 104360 122120 131198 46339 39836 44491 150698 161956 175689 69,3 75,4 74,7 30,7 24,6 25,3