Katalog

CHP’nin TEKEL sigaraları ve tütün raporu: TEKEL’in payı daraltıldı, piyasa yabancıya kaldı ra hariç 7 milyar dolar civarındadır. TEKEL ’in özelleştirme suretiyle kamu elinden özel tekellere geçmesi bu büyüklükteki bir pazarı kaybetmesi Hazine’yi mali anAyşe SAYIN lamda olumsuz etkileyecektir. TEKEL, 20002002 döneminde ortalama 3 milyar dolara ulaşan yıllık satış NKARA CHP milletvekillerinin TEKEL hacminin yüzde 60’dan fazlasının 2 milyar doları vergi sigara fabrikalarında yaptığı inceleme sobaşta olmak üzere çeşitli adlar altında Hazine’ye aktarnunda hazırladığı ‘‘TEKEL Sigara Fabrimıştır. 2000 yılında 3.5 milyar dolar olan satış hacmi, kaları ve Tütün’’ raporu, TEKEL ’in gerek2002 yılında uygulanan politikaların etkisiyle 2.7 milli modernizasyon çalışmaları yapılmayarak, yar dolara, Hazine’ye aktarılan kaynak ise 1.8 milyar bilinçli olarak pazar payının daraltıldığını ortaya koydu. dolara düşmüştür. 2000’lerin başında yüzde 2 düzeyinRaporda, yabancı ya da yabancı ortaklı şirketlerin, hızde olan yıllık satış hacmi oranı, 2004 yılında 1.3’e düşla sigara pazarına egemen olduğuna dikkat çekilerek müştür. Reel olarak yaşanan düşüş yüzde 35 civarındakatkısız sigara üreten ender kurumlardan olan TEdır. Tekel için yaratılan belirsizlik ortamı ve kaçak sigaKEL ’in pazar payındaki düşüşün sürmesi durumunda ra üretiminin yaygınlaşması nedeniyle 2005 yılında sa‘‘yabancı şirketlerin, TEKEL ’in sigara bölümünü tış hasılatındaki reel düşüşün artması beklenmektedir. satın almadan, pazarını ele geçireceği’’ uyarısına yer TEKEL ’in toplam satış hasılatının reel olarak hızla düşverildi. Muharrem Kılıç, Tacidar Seyhan, Mustafa mesi, kurumun Hazine’ye aktardığı kaynağın da aynı Gazalcı, Ahmet Sırrı Özbek, Ufuk Özkan, Sezai Önoranda düşmesine neden olmuştur. 2000’li yılların bader ve Feramus Şahin’den oluşan CHP’li komisyon şında TEKEL ’in vergi ve fon payı adı altında Hazine’ye üyeleri, 13 içki fabrikası 2003 yılı sonunda 292 milyon aktardığı kaynak GSMH’nin yüzde 1.5’ine yaklaşırken, dolar gibi sembolik bedelle satılan TEKEL ’in Türkiye bu oran 2004 yılında yüzde 1 oranında gerilemiştir. Bugenelindeki sigara fabrikalarında incelemelerde buluna rağmen TEKEL ’in ödediği vergi ve fon paylanurken, tütün ekicileri ile de yüz yüze görüşrının toplamı 4 katrilyon liranın üzerinde gerçekmeler yaptı. Komisyon üyeleri, Samsun Ballıleşmiştir. TEKEL ’in toplam satış hazılatının düşca, Malatya Tütün Ekicileri v Sigara Fabrikamesiyle birlikte Hazine’ye aktardığı kaynağın sı, Manisa Akhisar Tütün Ekicileri, Yaprak Tüazalmasının anlamı, 2004 yılı fiyatlarıyla 1 miltün İşletmesi ve yaklaşık 30 yıldır bitirilemeyar doları aşan tutardaki bir paranın TEKEL tayen Akhisar Sigara Fabrikası’nda yaptıkları rafından Hazine’ye ödenmemesidir. incelemelerde TEKEL ’in özelleştirme kapsaTEKEL HAZİNE’DEN ALACAKLI: mına alınmasından sonra pazar payının bilinç2005 Ocak ayı itibariyle TEKEL ’in geçmişte Hali olarak daraltılmasıyla, piyasanın yabancı sizine adına üstlenmiş olduğu görevlerden dolayı gara tekellerine adeta ‘‘ikram edildiğini’’ oralacağı 560 trilyon liradır. Tekel bu tutardaki bir taya koydu. Raporda, özellikle son 34 yıldır kaynağı esas olarak destekleme amaçlı yaprak üretime ve pazarlamaya yönelik uygulanan tütünün finansmanı için kullanmış ve politikalar sonucunda bugün TEKEL ’in sigara Hazine’den para gelip gelmemesine bakmadan satış oranının yüzde 70’lerden, 2004 sonu itiköylüye bu tutardaki parayı ödemiştir. 2005 bariyle yüzde 48’e, 2005 şubat itibariyle de Ocak ayı itibariyle TEKEL ’in Hazine’ye çeşitli hızla düşerek yüzde 40’a gerilediğine dikkat nedenlerden dolayı biriken borcu ise 542 trilyon çekildi. Raporda TEKEL ’in sigara sektöründeliradır. Mevcut durum itibariyle TEKEL ki pazar payının daralmasında en önemli etken Hazine’den 18 trilyon lira alacaklı gözükmekolarak, ‘‘tüketici tercihlerine yönelik uygun tedir. Üstelik Hazine TEKEL ’den olan alacaküretim, paketleme’’ yapılmaması gösterildi. larına faiz ve gecikme zammı tahakkuk ettirirBuna göre TEKEL, yüzde 10 oranında sert paken, TEKEL, Hazine’den olan görev zararı TEKEL’in özelleştirilme süreci yoğun protestolara neden oldu. ket karton kutu, yüzde 90 oranında ise yumualacakları için herhangi bir faiz talebinde bulunşak paket şeklinde üretim yapıyor. Özel sektömamaktadır. ÖZELLEŞTİRME TAMAMLANtir. Diğer önemli nokta ise mevcut sigara fabrikalarının rün üretimi ise piyasadaki talebe göre yüzde 75 sert paMADAN İŞTEN ÇIKARMALAR BAŞLADI: 2000 büyük ölçüde Tokat, Samsun, Malatya, Bitlis gibi göreket, yüzde 25 ise yumuşak paket üretimi yaptığı için tüyılında toplam 38 bin 733 olan TEKEL çalışanı sayısı ce az gelişmiş bölgelerde kurulu olması ve bu fabrikaketici TEKEL sigaralarından uzaklaşıyor. Piyasadaki 2003 yılı sonunda 22 bin 600’e düşürülerek yüzde 46 ların yörelerin ekonomilerine getirdiği canlılıktır. Zaten daralmanın diğer önemli etkenleri ise modernizasyon oranında azaltılmıştır. Uygulanan istikrar programı yoksul olan bu bölgeleri fabrikaların kapanması iyice yatırımlarının yapılmaması veya ertelenmesi, kaçak sikapsamında IMF’ye yapılan taahhüt çerçevesinde işçi yoksulluğa itecektir. garadaki artış, TEKEL ’in kendi dağıtım ve pazarlama sayısındaki azalma son dönemde hızlanmıştır. YABANCILAŞMA TOPLUM SAĞLIĞINI ağının bulunmaması gösteriliyor. ASLAN PAYI YABANCININ: Türkiyede bugün TEHDİT EDİYOR: TEKEL ’in özelleştirilmesinin siTEKEL fabrikalarında mutlaka modernizasyon çatoplam sigara satışı 110 bin civarındadır. Bu satışlar gara tüketiminin yaygın olduğu toplumlarda toplumsal lışmalarının yapılması gerektiği belirtilen raporda, ‘‘Bu TEKEL, Philip Morris Sabancı Sigara Sanayi, JTI sağlıkla ilgili yönü de bulunmaktadır. Yabancı tekellerin pazar kaybı devam ederse, yabancı şirketler TEtarafından gerçekleştirilmektedir. Özellikle TEKEL ’in pazar hakimiyetini ele geçirdiği tüm ülkelerde sigara tüKEL ’in sigara bölümünü satın almadan da TEözelleştirme idaresine devri ile uygulanan politikalar ketimi artmaktadır. Devletin gözetim yükümlülüğünü KEL ’in pazar payını ele geçirmiş olacaktır. TEsonucunda TEKEL ’in piyasadaki satış oranı yüzde etkin bir şekilde yerine getirmediği durumlarda reklam KEL ’in asıl değeri olarak fabrika ve gayrimenkulle70’lerden 2004 sonu itibariyle yüzde 48’e, 2005 şubat yasaklarına uymayan bu şirketler, özellikle gençleri ve rinden değil, sahip olduğu pazardan kaynaklanitibariyle de hızla düşerek, yüzde 40’a geriledi. Tüketim kadınları hedef kitle olarak seçmekte ve toplum sağlığımaktadır’’ görüşüne yer verildi. miktarının düşmediği, aksine arttığı bir ekonomide bu nın bozulmasına da yol açmaktadır. CHP raporunda yer alan temel saptamalar ve öneripay, diğer firmaların pazar paylarının, dolayısıyla kârHAZİNE GELİR KAYBINA UĞRAYACAK: ler ana başlıklarıyla şöyle: lılıklarının artmasına neden olmaktadır. Türkiye’de sigara payının büyüklüğü bugün kaçak sigaTÜTÜN ÜRETİMİ VE TÜTÜN EKİCİLERİ A ZOR GÜNLER GEÇİRİYOR: 1991 yılından itibaren özel kişilere sigara üretme izninin verilmesiyle birlikte yabancı sigara tüketimi hızla artmaya başlamıştır. 1990 yılında yabancı sigara tüketimi 15 bin ton düzeyindeyken bu miktar 2000’li yıllarda 35 bin tona ulaşmıştır. Bu ise piyasada tüketilen sigarada yabancı tütün kullanımındaki artışın somut bir göstergesi olmuştur. 1990’lı yıllyarın başında 5 bin köyde ortalama 550 bin ekici ve 300 bin ton tütün üretimi sözkonusuyken, 2004 yılında ekici sayısı 285 bine, üretim miktarı ise 150 bin ton civarına düşmüştür. Bunun anlamı, 4 yıl içinde 200 binin üzerinde bir ekici sayısındaki azalma sonucunda yaklaşık 1 milyon insanın ekonomik anlamda ciddi bir gelir kaybı ile karşı karşıya kalmış olması demektir. Yine bu gelişme çerçeveğsinde 1990’lı yıllarda tütün ihraç eden firma sayısı yaklaşık 50’yken bu sayı 2000’li yıllarda 14’e düşmüştür. Dünyanın en kaliteli tütünleri arasında yer alan ve başka katkı maddesi olmadan tek başına sigara yapılmaya müsait Türk tütününün ihracatı 2000’li yıllarda yaşanan gelişmelerden olumsuz etkilenmiştir. Türk tütününün ihraç fiyatı kilogram başına 6.5 dolardan, 2 dolara kadar gerilemiş 26