Katalog

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ arım, Türkiye’nin büyük potansiyele sahip sektörlerinin başında gelmektedir. Ancak, kanımızca, potansiyeli en az kullanılan sektördür. Bu durum ülkemiz ekonomisinin gelişmesine sektörün katkılarının düşük kalmasına yol açarken, AB ile ilişkiler boyutundan da önemli ölçüde sorunlar yaratabilmektedir. Ülkemiz tarımının mevcut durumunu işletme ölçeği, GSMH’ya katkı, büyüme ve dış ticaret boyutlarından ortaya koymak mümkündür. Ülkemizde yaklaşık üç milyon işletme tarafından 184.3 milyon dekar alan işlenmektedir. Bu işletmelerin ortalama yüzde 42.9’unda sulu tarım yapılmakta ve bunun sonucunda işlenen alanların ancak yüzde 19’u sulanabilmektedir. İşletme ölçeğine ilişkin bir değerlendirme yapıldığında, toplam işletme sayısının yüzde 64.8’inin 5 hektardan küçük işletmelerden, yüzde 29.4’ünün 5 ile 20 hektar arası büyüklüğe sahip orta ölçekli işletmelerden ve ancak yüzde 5.8’inin 30 hektardan büyük işletmelerden oluştuğu görülmektedir. İşlenen alanların işletme ölçeğine göre dağılımını Stratejik ürünlerde yeni T karşıya olduğunu göstermektedir. Bu sorunları; üretim, pazarlama ve politikalar olmak üzere üç boyuttan değerlendirmek mümkündür. Üretimde yaşanan sorunlar: • Arazi Ölçeğinin, miras hukuku ve hızlı nüfus artışına bağlı olarak küçülmesi ve optimum ölçekten uzaklaşması, • Modern girdi kullanımının hem nicelik, hem de nitelik açısından yeterince geliştirilememesi, • Tarımsal girdilerin önemli bir kısmında (gübre, tohum, ilaç, damızlık) dışa bağımlılıktan kurtulunamaması, buna ilaveten tarımsal ürünlerde de dışa bağımlı hale gelinmesi, • Üreticinin bilinçlendirilmesi konusunda yeterli düzeyde gelişme sağlanamaması, • Geniş bir kesimde, tarımsal üretimin piyasaya yönelik bir ekonomik faaliyeti olmak yerine yaşam biçimi olarak algılanmaya devam edilmesi, • Tarımsal potansiyelin gerek arazi, gerekse üretim miktarı açısından etkin kullanılamaması, Türkiye’de Tarımsal Yapı (2001) İŞLETME GENİŞLİĞİ KAYNAK: DİE İŞLETME SAYISI SAYI ORANI % Sulu tarım yapan işletme oranı (%) İŞLENEN ALAN ALAN (DA) ü a 2 8 1 ) ORANI % Sulu tarım yapan işletme oranı (%) k k ü ç ( 5 < H 1 . 9 5 8 . 6 4 , 8 4 3 , 3 9 . incelediğimizde ise sektördeki çarpık ölçek yapısının 3 ortaya çıkmaktadır. Nitekim, işletme 1 sayısının varlığı 1 64.8’ini oluşturan küçük ölçekli işletmeler 3 yüzde işle1 sayısının nen2alanların sadece yüzde 21.3’ünü, işletme 3 5.8’ini oluşturan büyük ölçekli firmalar ise işleyüzde nen2alanların yüzde 34.2 gibi1 büyük bir oranını kullan , maktadır. o 9 3 • Doğa koşullarına bağımlılığın makul seviyelere . çekilememesi, 8 • Üretim miktarı ve büyüme hızında istikrarın sağla, namaması, Bu veriler Türkiye tarımında küçük ve orta ölçekli işletmelerin çoğunlukta olduğunu ortaya koymaktadır. Ülkemiz ekonomisi içinde tarımın yerini ortaya koymak için hazırladığımız tablodan görülebileceği gibi, Tarımda üretim artışı GSMH artışının hayli gerisinde kalmış buna bağlı olarak sektörün GSMH içindeki payı son 25 yılda yarı yarıya azalmıştır. Tarımın istihdam payında ortaya çıkan gerilemenin düşük düzeyde kalmasıyla tarımda çalışanların milli gelirden aldığı pay azalmış, çiftçilerinde gelir düzeyi düşmüştür. Tarımsal üretim artış hızının nüfus artış hızının gerisinde kalması sonucunda tarım ürünleri dış ticaret dengesi aleyhimize gelişmiştir. Nitekim, 198090 döneminde yılda ortalama 1.5 milyar dolar fazla veren tarım ürünleri dış ticaret dengesi 1990 sonrasında yıllık ortalama olarak ancak 500 milyon dolar düzeyinde fazla verebilmiştir. Son iki yılda ise tarım ürünleri dış ticaret dengesi açık vermeye başlamıştır. Bu gelişmeler ülkemiz gibi dünyanın sayılı tarım potansiyeli bulunan bir ülke için oldukça düşündürücüdür. Tablo2’deki veriler, sektörün çeşitli sorunlarla karşı • Bitkisel ve hayvansal üretim dengesinin talep desenine uygun olarak oluşturulamaması, 5 • Hayvancılığın rbitme noktasına gelmesi, • Tarımsal istihdamın azaltılamaması nedeniyle verimlilik artışının düşük kalması, • Üreticinin gelir düzeyinin yeterince artırılamaması nedeniyle modern girdi ve teknoloji kullanımının yavaş gelişmesi, Pazarlamada yaşanan sorunlar: • Öztüketimin hala yüksek boyutlarda bulunması. • Arz ve talep dengesinin sağlıklı bir yapıya kavuşturulamamasına bağlı olarak ürün kayıplarının ve israflarının büyük boyutlara ulaşabilmesi, • Üretimde ileri entegrasyonun sağlanmaması ve bu nedenle mamül yerine hammadde ve yarı mamül ihraç edilmesi, • Ülkemize özgü bazı ürünlerin dış piyasalarda yeterince tanıtılamaması, • Daha yüksek getiri sağlayacak yaş meyve ve sebze ihracatına gereken önemin verilmemesi. Politikalarda yaşanan sorunlar: • Kısa vadeli politikaların uygulanması, • Orta ve uzun vadeli stratejilere dayalı sektör hedeflerinin belirlenmemiş olması, •Desteleme politikasının içerik ve uygulama yönün den bilimsel kriterlere uygun belirlenmemesi, • Bunlara bağlı olarak ürün deseninin yeterince yönlendirilmemesi ve gereksiz arz fazlaları veya yetersizlikleri yaratılması, • Tarımda yeni bilgi ve teknolojilerin üretimi ve kullanımı konusunda strateji üretilememesi, üniversite ile üretici arasında yeterli koordinasyonun sağlanamaması, • Avrupa Birliği ile tam üyelik için zorunluluk olan Ortak Tarım Politikasına uyum konusunda yeterli gelişme sağlanamamış olması, • GATT anlaşmasının tarım sektörüne ilişkin yaptırımlarına yönelik bir stratejinin henüz geliştirilmemesi, • Yeni korumacılık çerçevesinde gündeme gelen ekolojik ve sağlık standartlarına uygun üretim için strateji geliştirilmemiş olması şeklinde sıralanabilir. Tarım sektöründe her ne kadar yukarıda bahsi geçen temel sorunlar mevcut ise de son dönemlerde AB uyum çalışmalarının da etkisi ile çeşitli proje ve reformlar gerçekleştirilmiştir. Bu reformların etkisi ile gerek geleneksel(konvansiyonel) gerekse organik tarımda belirli üretim dallarının üretim, pazarlama ve dış ticaretinde önemli gelişmeler sağlanmıştır. ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Tarımda mevcut sorunların çözümü için önerilerimiz politika, üretim ve pazarlama olmak üzere üç bo 16