Katalog

Kozabirlik dağ köylerinde ipekböcekçiliğini canlandırıyor Ayhan KARAGÖZOĞLU (Kozabirlik Genel Müdürü) Ü lkemizde ilk çiftçi örgütlenmesi 1913 yılında Tariş’in kurulması ile başlamıştır. Koza üreticilerinin örgütlenmesi ise 1940 yılında Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği, kısa adıyla Kozabirlik’in kurulmasıyla olmuştur. Bu uzun süreç zarfında 1990’lı yılların başına kadar koza üretimi üst seviyelerde tutulmuştur. Ancak bu dönemden sonra uygulanan ekonomik politikalar, destekleme alımlarının kaldırılması, sanayileşmenin ve tarımda zirai ilaç kullanımının artması, köyden kente göçlerin hızlanması, yurt dışından ülkeye çok fazla miktarda ipeğin yasa dışı yollardan girmesi nedeniyle iç piyasa dengelerinin bozulması gibi nedenlerle üretim 10 yıl içerisinde 2000 tonlardan 100 ton seviyelerine gerilemiştir. Ancak 1999 yılından itibaren uygulamaya konulan doğrudan gelir desteği (üreticilere üretimini gerçekleştirip Kozabirlik’e teslim ettikleri beher kilo başına doğrudan ödenen bir destektir) sayesinde alım fiyatları belli bir seviyeye çıkarılabilmiş ve üretim son dört yıldır tekrar artış eğilimine girmiştir. Bursa ve çevresinde sanayileşmenin gelişmesi, meyve ve sebzecilikte verimliliğin ve pazarlama kanallarının artması nedenleriyle artık ipekböcekçiliği çok yoğun olarak yapılmamaktadır. Ancak son dönemlerde Kozabirlik dağ bölgelerinde bulunan köylerde üretimin tekrar canlandırılmasına yönelik çalışmalarına ağırlık vermiştir. Ancak, Bursa dendiğinde yine de akla ilk gelenler arasında "Bursa İpeği" hala yerini korumaktadır. İpekböcekçiliği ve ipekçilik yaşatılmak zorunda olan bir sektördür. Öncelikle ipekçilik tarihi, kültürel bir ürünümüzdür. Bu topraklarda Bizanslılardan başlayıp bugün de devam eden bir üretim faaliyetidir. Kültürel bir miras olmasının yanında, sosyoekonomik etkilerinin çok yoğun olduğu bir üretim biçimidir. Üretimin özellikle tarlaya gidemeyen yaşlılar ile kadınlar tarafından gerçekleştirildiği dikkate alındığında atıl işgücü harekete geçirilebilmektedir. Ayrıca üretim yoğun olarak tarıma elverişli olmayan, fakir dağlık ve orman köylerinde ger çekleştirildiği için kırsal kalkınma politikalarında da önemli bir rol oynayabilmektedir. İpek kozasından elde edilen nihai ürün el dokuması ipek halı olup, sektörde kozadan ipeğe kadar ki aşamalarda yaklaşık beş yüz bin kişi istihdam edilmekte, aynı süreçte kozadan ham ipek elde edilene kadar yaklaşık 15 katlık bir katma değer yaratılmaktadır. Türk ipek halıları, özellikle Hereke halıları dünya piyasalarında çok önemli bir marka olup, üretilen halıların tamamına yakını ihraç edilmektedir. 2004 yılı ihracatı yaklaşık 30 milyon ABD dolarıdır. Ancak bazı art niyetli firmalar aşırı kar elde etme olgusuyla son dönemlerde Çin’de taklit Hereke halıları üreterek, bunları Türkiye’de pazarlayabilmektedirler. Orijinal Hereke halıları ile hiçbir ilgisi bulunmayan bu halılar ürünümüzün prestijini sarsmaktadır. Dünya koza ve ipek üretiminin yüzde 70’ni gerçekleştiren Çin izlediği ucuz fiyat politikası ile uluslararası piyasa dengelerini bozmaktadır. Bu yüzden Çin harici üretici ülkelerde bu sektör desteklenmek zorundadır. Bu sebeple AB dahi kendi üreticilerini korumakta, üretime giren her bir kutu ipekböceği tohumu başına 133 Euro gibi bir destek ödemesi yapmaktadır. Bu bağlamda Türkiye’de 1999 yılından beri uygulanan doğrudan gelir desteğinin devamı hem gelir kaynakları kısıtlı, çok yoksul dağ ve orman köylülerimizin desteklenmesi ve üretime teşvik edilmesi, hem de kültürel ve tarihi bir mirasımızın korunması açısından çok büyük bir önem arz etmektedir. Kozabirlik son dönemlerde ipekböcekçiliğinin yaygınlaştırılması, dolayısıyla üretimin artırılmasına yönelik çabalarının yanında, ipekböceği tohumu ve koza ka Kozabirlik, üreticilere ücretsiz ipekböceği tohumu dağıtıyor litesinin arttırılmasına yönelik çalışmalara da ağırlık vermiştir. Bu çalışmalar kapsamında Türkiye’de sadece Kozabirlik tarafından üretilen ipekböceği tohumları destek kapsamında üreticilere ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. Diğer taraftan üretim kayıplarının önüne geçmek için üretim bölgelerindeki böcekhanelerin tamamı Kozabirlik elemanları tarafından ücretsiz olarak dezenfekte edilmekte, özellikle bayanları üretime teşvik etmek için köylerde bayanlara yönelik eğitim çalışmaları yapılmaktadır. Diğer taraftan son iki yıldır Güney Kore hükümetinden sağlanan destek kapsamında anılan ülkeden gelen uzmanlar özellikle ipekböceği tohumu kalitesinin artırılmasına yönelik olarak uygulamalı eğitimler vermektedir. Diğer taraftan hastalıklardan arındırılmış ipekböceği tohumu üretimi ile ipekböcekçiliğinde en son teknolojilerin kullanılmasına yönelik olarak Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) proje başvurusu yapılmış olup, söz konusu 400 bin ABD dolarlık bütçeli projenin Mart 2006 ayında yürürlüğe girmesi beklenmektedir. Ayrıca Bursa ‘ya bağlı Büyükorhan ilçesinin Örencik köyünde damızlık koza üretimi başlatılmış ve civar köylerde de eğitim çalışmaları yaygınlaştırılmıştır. Bu bölge de yüksek bir üretim potansiyeli olup, önümüzdeki yıllarda Kozabirlik tarafından üreticilere yeterli miktarda fidan dağıtımı yapılması planlanmaktadır. Diğer tarafından Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı olup, 31. 12. 2004 tarihi itibariyle kapatılmış bulunan ülkemizin tek ipekböcekçiliği araştırma enstitüsüne Kozabirlik talip olmuştur. Bakanlıktan kiralanacak olan bu enstitü birliğimiz öz kaynaklarından sağlanacak gerekli fonlarla çok daha işlevsel hale gelecek, kuruluş amacına uygun olarak ülkemiz çiftçisi için kaliteli tohum ve fidan üretimini gerçekleştirebilecektir. Diğer taraftan Uludağ Üniversitesi işe işbirliği imkanları araştırılarak, anılan enstitü de ARGE çalışmalarına ağırlık verilecektir. Gerek üretimi geçmiş yıllardaki seviyesine çıkarmak gerekse üreticilerimizin ürünlerini en iyi şartlardan değerlendirmek için birliğimizin koza ürününden katma değer yaratması gerekmektedir. Bu amaçla kozadan ipek ipliği çekebilecek bir filatür tesisine ihtiyaç duyulmaktadır. Söz konusu tesisin yurt dışından sağlanacak hibe krediler ile kurulmasına yönelik olarak çeşitli kuruluşlarla ilişkiler kurulmuştur. Bu bağlamda ilk etapta Yunanistan, Bulgaristan ve Türkiye’den Kozabirlik’in yer alacağı bir bölgesel işbirliği projesi için altyapı çalışmaları devam etmektedir. AB’ye sunulacak olan bu proje ile ülkemiz adına çok önemli kazanımlar elde edilecektir. Tüm bu çalışmaların başarıya ulaşması, hedeflerin tutturulması ve ipekböcekçiliğinin yaşatılması için 65. yılını kutlayan Kozabirlik’in ayakta kalması gerekmektedir. Üretimin yaygınlaştırılması için her türlü desteği sağlayan, üreticinin malını en iyi şekilde değerlendirmek için gerektiğinde kar amacı gütmeyen Birliğin mali kaynaklarının güçlendirilmesine yönelik çalışmalarda devam etmektedir. Dünya Bankası ile birlikte yürütülen yeniden yapılandırma çalışmaları kapsamında çıkarılan 4572 sayılı yasa ile Birlik özerk hale dönüştürülmüş, ancak kendi imkanları ile ayakta kalmasının sağlanması istenmiştir. Koza ürününün spesifik bir ürün olması, Çin’in neredeyse monopol olarak uluslararası piyasalarda çok düşük fiyat politikaları izlemesi, üretimi teşvik için üreticilere dünya fiyatlarının üzerinde alım fiyatı verilmesi zorunluluğu gibi olumsuz şartlar, tarihi ve kutsal bir misyon yüklenmiş olan Kozabirlik’in işini güçleştirmektedir. Fakat tüm bu güçlüklerin aşılması için öncelikle istihdam fazlası personel tasfiye edilmiş, genel giderlerde büyük bir tasarrufa gidilmiştir. Diğer taraftan atıl durumdaki gayrimenkuller yeniden değerlendirilerek birliğin gelir gider dengesi kurulmaya çalışılmaktadır. Kozabirlik dağ köylerinde ipekböcek amaçlıyor Ayhan Karagözoğlu KOZABİRLİK Genel Müdürü 11