Katalog

Filiz Ali’den Sabahattin Ali Filiz hiç üzülmesin ama herkes üzülsün, çünkü... Ë Selvi SERİN u ölü toprakların üstünde hiçbir şey, ölmek ve öldürmek kadar kolay değildir” diye yazan Sabahattin Ali’nin ölümünün üzerinden altmış üç yıl geçti. Yaşasaydı nice hikâyeler, romanlar yazacak, insanların gülen yüzüne bakıp deklanşöre basacak, köylerde kasabalarda derileri yoksullukla kavrulmuşların hayatını satırlarla kayda geçirecek, dergiler çıkaracak, ülkede olan bitenin karşısında cesaretli ve dik bir duruş sergileyecekti. Olmadı. Yıllar sonra Filiz Ali sordu: “Tanrılar kana doymayacak mıydı?” Doymayacaktı, doymadı da... Zordu bu ülkede her şey en başından beri. Kanunlu, kanunsuz baskılar altında pestile dönmek kolay; takla atan, kavuk sallayan olmak kolay; kese doldurmak kolay ama namuslu olmaya çalışmak en zoru. Namusu akılda, insani erdemlerin toplamında aramak ve hatta bulmak zordu; zor ve tehlikeli. Sabahattin Ali de biliyordu belki ve: “Bu ne affedilmez suçmuş meğer! Neredeyse, yoldan geçerken mide uşakları arkamızdan bağıracaklar: ‘Görüyor musun şu haini! İlle de namuslu kalmak istiyor ve ahengimizi bozuyor...’ Çalmadan, çırpmadan bize ekmeğimizi verenleri aç, bizi giydirenleri donsuz bırakmadan yaşamak istemek bu kadar güç, bu kadar mihnetli, hatta bu kadar tehlikeli mi olmalı idi?” diye soruyordu... Dört yıl önce bir salonda “Bir Fotoğraf Camı Çektiği ve Çekemediği Fotoğraflarıyla Sabahattin Ali” sergisi açılmıştı. Sergiyi gezerken gördüğüm fotoğrafların neredeyse hepsinde muzur bir çocuk gibi gülümseyen Sabahattin Ali’ydi. Yani koskoca ülke için tehlike olarak “B On bir yaşında babasını son kez gören Filiz Ali hâlâ aydınlatılmamış faili meçhul cinayete kurban giden, kemikleri torbalarda kaybedilerek bir mezarın bile çok görüldüğü Sabahattin Ali’yi Filiz Hiç Üzülmesin adlı kitapta anlatıyor. Kitap, sadece bir hayatı anlatmanın ötesinde, Sabahattin Ali’nin usta fotoğrafçılığını da bize sunuyor. görülen kısa boylu, ağzında piposuyla sürekli gülümseyen bir adam. Evde, bir çalışma masasında, dağlara bakarken, kentlerde, köylerde, dünyaya öyle bakan Sabahattin Ali. Şimdi o fotoğraflar ve kızı Filiz Ali’nin yazdığı yaşanmışlıklara dair yazdığı metinlerle bir kitapta toplandı: Sabahattin Ali’nin Objektifinden Kızı Filiz Ali’nin Gözünden Bir Yaşamöyküsü “Filiz Hiç Üzülmesin.” Öncelikli olarak bu kitabın 1995’te yayımlandığını hatırlatalım. Baskısı tükenen kitap yıllar sonra Filiz Ali tarafından yeniden revize edilerek sert kapakla yeniden basıldı, yani bir yangını yeni baştan yaktı. İyi de oldu... Filiz Ali, Sabahattin Ali ile ilgili anılarını, Ali’nin yapıtları ve mektuplarıyla özetlemeye çalıştığı kitapta Sabahattin Ali’nin çektiği fotoğraflarla bir araya getirmiş. Kitabın hazırlık aşamasının ne denli zor olduğu şüphe götürmez. Çünkü Filiz Ali uzun süre suskun kalmıştı. Kitap bir bakıma Filiz Ali’nin de kelimenin tam anlamıyla yaşanan acıların tekrar yaşanması anlamına geliyor, ki Filiz Ali de bunu doğruluyor. Sabahattin Ali öldürülmeden önce eşi Aliye Ali’ye yazdığı mektupların birinde “Üzülecek bir şey yok. Her şey düzelir, hele Filiz hiç üzülmesin” diye yazmıştı. Kitabın sunuş yazısına Filiz Ali şöyle başlıyor: “Babamın sözünü tuttum ve uzun zaman hiç üzülmemiş gibi yaptım. Yıllar boyu onun öldüğüne inanmadım. Geri gelecek diye bekledim. Kalabalıklarda ona benzettim insanları, yabancı ülkelerde beyaz saçlı, kısa boylu, tombulca adamları takip ettim, odur diye. Rüyalarıma girdi sık sık, hiç konuşmadan, gözlerini hafif kısarak, gülümseyerek baktı bana rüyalarımda, ben hep peşinden koşup onu yakalamak istedim ama hiç başaramadım. Babam için uzun yıllar hiç gözyaşı dökmedim, çünkü o ‘Filiz hiç üzülmesin’ demişti.” Yıllar boyu hiç üzülmemiş gibi yapan Filiz Ali hazırladığı babasının ailesinden ve doğduğu yer olan Gümülcine’den başlıyor anlatmaya. Bu yıllarda yaşanan işgal ve savaşlar hayatı olumsuz yönde etkilerken Sabahattin Ali, hayran olduğu babasının ölümüyle sarsılır ve babasının ölümünden annesinin rahatsızlığını sorumlu tutar. Hatta Kuyucaklı Yusuf romanındaki Şahinde karakterinin annesinden esinlenilmiş bir karakter. Yirmi yaşında babasız ve ailesinin reisliğini üstlenmek zorunda kalan Sabahattin Ali 1928’de Avrupa’ya öğrenci gönderen Milli Eğitim Bakanlığı’nın sınavına girer ve Almanya’ya gider. Bu seyahat yeni bir hayatın ilk adımıdır. Filiz Ali babasının Almanya’da kaldığı bir buçuk yıllık süreçte bir ömürlük bilgiyi, gözlem ve kültürü sünger gibi emmiş olduğunu yazıyor. Başka bir ülkede farklı bir kültüre ve olanca iştahıyla bilgiye kucak açan Sabahattin Ali’nin aynı dönemde Almanya’da bulunan arkadaşı Melahat Togar da bir mektubunda “Koltuğunun altında her zaman kitaplar vardı ve çoğu defa kalın bir sözlük. Daha Almancayı adamakıllı sökmeden, Alman edebiyatı, dolaylı yoldan, Rus edebiyatına dalmıştı. Durmadan okuyordu (...) kitaplara karşı inanılmaz bir açlığı vardı” diye yazıyor. MUTLULUĞUN FOTOĞRAFLARI Kitabın, “Evlilik ve Ankara’da Memurluk Yılları” adlı bölümü Sa ¥ ¥ ba zı Fotoğr rafları, gerçek Ali ile A gerçekt çıkarır şöyle an komşum mişti (. sünnet diğimiz Giderk fenerle ken bu kalktı v gözlerim 1935 Ali çift ğar. Kit Ali’nin dair fot bir çoc sız. Sab likle de kün old madan bakım mamas ilgilenm geçtiğim hazırlad kitabın le de B bu muh fotoğra liz Ali’n ha tanık Filiz tin Ali mektup ni, öksü olan kız hastalığ tubun a karalam düşürd dim. Bu kelimel Ne old Saba rin de b valık, İ zarlığın cünü ge sında y bı, notl kinesi v olan Al mında sında ç Ali’nin şöyle ye önce ya çok hey ‘Çirkin da akta calar ve Ne var kenara bana ya Mayıs 1943, bir temsil öncesi Ankara Halkevi’nde (Arka sıra soldan: Süleyman Tamer, Orhan Şaik Gökyay, Carl Ebert, ?; ön sıra soldan: Tarık Leventoğlu, Sabahattin Ali). FilizSabahattin Ali: Baba kız Kızılay Parkı’nda (ortada). Sağda, güneş gözlüklü küçük Filiz Ali: Sabahattin Ali’nin objektifinden Filiz... YIL 1 Saba Okuma adam... mediği yaklaşım böyle b Sabaha Ali’nin geninin olması Ali’nin Boratav gibi ayd bahatti CUMHURİYET KİTAP SAYI 1127 SAYFA 10 22 EYLÜL 2011 CUMH