Katalog

Mehmet Başaran ile ‘Büyük Aydınlanmacı Öğretmenim Hasan Âli Yücel’ üzerine Sesiyle, soluğuyla Yücel Bu yıl köy enstitülerinin kuruluşunun 70. yılı. Adı, köy enstitüleriyle özdeşleşen Mehmet Başaran ile bugünlerde ikinci baskısı yapılan “Büyük Aydınlanmacı Öğretmenim Hasan Âli Yücel” adlı kitabı üzerine konuştuk. Ë Kadir İNCESU eni yapıtınız değişik yönleriyle bin yılın Türk’ü Hasan Âli Yücel üstüne. Anlatım baba oğul sıcaklığında… Hasan Âli Yücel’in toplumsal yaşamımızdaki yeri hakkında neler söylemek istersiniz? Cumhuriyet, Bilim Teknik dergisi, bir sormaca düzenlemiş, 2001’de. Bin yıldır yaşadığımız bu topraklarda yetişmiş, 10 büyük insanı seçmek istemiş. 1050 Cumhuriyet okuru katılmış sormacaya ATATAÜRK başta olmak üzere Hasan Âli Yücel de, bin yılın Türklerinden biri. Yapıtınızın 100. doğum yılında Hasan Âli bölümünde şöyle deniyor: “Hasan Âli Yücel’in Türk kültürüne ve Türk ulusuna yaptığı hizmetler, ulusal sınırlara sığmadı. İnsanlık dünyasına taştı. Bu nedenle Birleşmiş Milletler, Hasan Âli Yücel’in hizmetlerini UNESCO aracılığıyla tüm insanlığa yapılmış saydı. 1997 yılını bu değerli insanı anma yılı olarak adlandırdı.” Peki, biz Hasan Âli’yi yeterince tanıyor muyuz? Kartal Belediye Başkanı Mehmet Ali Büklü, Köy Enstitüsü çıkışlıydı, Bir Hasan Âli Yücel yetiştirmesi sayılabilirdi. Hasan Âli Yücel Kültür Merkezi yükseltti ilçenin ortasında. Açılışa Erdal İnönü de gelmişti. Gülümseyerek, kendi biçemiyle bir anısını anlattı. Bir Hasan Âli Yücel okulu varmış Şişli’de. O okulda bir törene katılmış. Yanında oturduğu bir öğrenciye bir ara: “Kim bu Hasan Âli Yücel? Neden adı verilmiş okulunuza?” diye sormuş. “Herhalde varsılın biri. Bu okulu o yaptırmış o yüzden de adını vermişler” deyivermiş çocuk. Acı ama gerçek. YÜCEL’i bu kadar tanıyoruz demek… BİRİKİMLİ BİR EĞİTİMCİ Öyle demeyin efendim, 100 üniversitesi olan bir toplumuz. Şunca lise… Bildiğiniz andı içen, 500 milletvekili, Y koca devlet adamı tanımaz mı? Öyle öyle de, “Ankara, Ankara güzel Ankara” değil artık… Tonguçsuz, Yücelsiz bir Ankara… Kurtuluş Savaşının halkçı sıcaklığını, özünü yitirmiş bir Ankara. Anamalcı dünyanın oyununa gelinmiş, Cumhuriyet dönemi kazanımları oy pazarında. Nerde o “Akılcı eğitim” diyen aydınlık ses?.. Eğitimimiz 1950’den beri, yabancı uzmanlar güdümünde. Ağır ağır ortaçağ karanlığına itilen bir yaşam… Tonguçsuz, Yücelsiz bir Türkiye… Biçilmiş gök ekinler… Ayrıntılar, somut örneklerle veriliyor yapıtta. Hem de çarpıcı… Kurtuluş Savaşını kazanan halkımız, eğitim kurtuluş savaşında da yarattığı, dünyaya örnek kurumlarla epey yol almış ama ardı gelmemiş. Bunun temelinde yatan gerçekleri nasıl açıklayabiliriz? İşin asıl acı olan yanı da burası işte. Hasan Âli, bir büyük ekin adamı. Rönesansı, Reformu, aydınlanma dönemini çok iyi biliyor. Balkan savaşı acılarını yaşamış, Çanakkale’ye katılmış. Kurtuluş Savaşı özlemleriyle yoğrulmuş kişiliği. Atatürk’ü yakından tanımış, 1930’da üç ay ülkeyi dolaşmış Atatürk’le beraber bakanlık temsilcisi olarak. Bir ozan, bir yazar, birikimli bir eğitimci: Yaşayıp yaşatmak işimiz bizim Haram lokma kesmez dişimiz bizim Dünyada bulunmaz eşimiz bizim Biz yeni hayatın erenleriyiz diyebilen savaşımcı… Yani yaşamın, Cumhuriyet eğitiminin amacı: “Bilgiyle bilinçle üreten, hakça paylaşan, özgürce düşünen, kulluktan kurtulmuş, yeni insanı yetiştirmek… Dünya yaratıcılığının kaynaklarına açılan klasiklerin çevrilmesi, konservatuar, tiyatro, üniversite ve köy enstitüleri… Bir pazar malına dönüşmüş, gençlik kıyımına dönüşmüş bugünkü eğitim durumunu, Taner Kışlalı’nın deyimiyle “Milli İhanet Bakanlığına dönüşmüş bakanlığı düşünün, bir de hümanizma diyen, ülkenin her zerresinin, her insanının üstüne titreyen anlayışı… Şu insan sevgisinin, yurt sevgisinin yüceliğine bakın: “El koyduğumuz ilköğretim davasını gerçekleştirerek Türk vatanının dağlarında, bayırlarında ve kırlarında hatta en ücra yerlerinde kendi kendisine açıp solan çiçek bırakmamak..” Peki nasıl oldu da geldik bu yozlaşmalara, haraç mezat satıyorum, sattımlara? Yabancı dille eğitimlere, beyin devşirmeciliğine? “Millet olma insan olma davası” sayıyordu Devlet Başkanı İnönü, ilköğretimi: “Resmi kanunlar ne derlerse desinler, vatandaşlara ne haklar tanınırsa tanınsın, hiç olmazsa ilköğretim düzeyinde bilgi almazsa haklar ve vazifeler gönüllere sinip yerleşemez. Bilmeyen, Mehmet Başaran, ikinci baskısı yapılan kitabında ozan, yazar ve birikimli bir eğitimci olan Hasan Âli Yücel’i anlatıyor. siyasi ve ekonomik kudret sahiplerinin elinde, tıplı ortaçağda olduğu gibi köle hayatı sürer ve buna ses çıkarmaz, katlanır…” İkinci Dünya Savaşı bitince, “Siz de çok partili yaşama geçin” dediler bize. Toprak reformu yapılmamış, işçimiz sendikası örgütsüz, gelir dağılımı uçurumlu, okuma yazma oranı çok düşük… Halkın önüne konan seçim sandığından “Siyasi ve ekonomik kudret sahipleri” yani toprak ağaları, vurguncular, devrim karşıtları çıktı. Amerika’yla da ikili anlaşmalar imzalanınca… O gün bu gündür her alanda başımıza çuval geçirilir oldu. KIRK KARANLIĞI Peki o Hasan Âli – Kenan Öner davası neyin nesiydi? Ha işte, o dönemi daha iyi anlamak için Uğur Mumcu’nun Kırk Karanlığı adlı yapıtını okumalı… Meğer Hasan Âli 7 yıl, 7 ay, 7 günlük bakanlığı süresince komünizmi yayıyormuş. Gerici güçlerin saldırısıyla Hasan Âli, bir ortaçağ aforozuna uğradı. İstanbul, Demokrat Parti Başkanı Kenan Öner “Komünistleri koruyan sensin” deyince Yücel de onu mahkemeye vermişti. Adalet kavramını yaralayan bir dava oldu, uzadı da uzadı… “Hangi sözün sonunda ‘ist’ gelmişse o bendim Tanıyamaz olmuştun artık kendimi kendim” Hasan Âli, gerçekten bir büyük devlet adamı. Bin yılın on Türk’ünden biri. Ben kitabımda Cumhuriyet aydınlanmacılığına ivme kazandıran o güzel insanın sesini, soluğunu, çalışmalarını duyurmaya çalıştım okurlara… “Elleri gözleri yapılarda harç Ey gericiler çıkarcılar ey Kafanızı taşlara vurun Hasan Âli canlı bir anıt Halkımızın yüreğinde” Mehmet Başaran, “Büyük Aydınlanmacı Öğretmenim Hasan Âli Yücel” / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı, Şubat 2010/212 s. SAYFA 8 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1052