Katalog

T Yavuz Ataman’ın bildirdiği, birbiriyle karıştırılan İngilizce sözcükleri günlüklere şöyle aktarmıştım: love (anlamı: aşk) okunuşu: lav low (anlamı: düşük, alçak) okunuşu: louv law (anlamı: yasa) okunuşu: lo Emre Yazman, “İngilizcede w harfinin temsil ettiği ses Türkçede v’nin temsil ettiğinden farklı. ‘Low’ |louv| diye okunduğu zaman, bundan, İngilizcede ‘çift ve’nin Türkçede ‘ve’nin temsil ettiği sesi verdiği sonucu çıkar. Oysa bu doğru değil. Nasıl ‘law’nun okunuşu |lo| diye verilmişse, ‘low’nun okunuşunun da |lou| diye verilmesi doğru olmaz mıydı?” diyor. Rona Aybay da “law” sözcüğünün anlamına ilişkin ek bir bilgi göndermiş: “law: hukuk, yasa, kanun, kural”. Aybay’a ve Yazman’a teşekkürler… ürkçe Günlükleri FEYZA HEPÇİLİNGİRLER O. 30 MART SALI evi: Alfa. “Hürrem”in yazarı Demet Altınyeleklioğlu’nun “Alkışlarla Lamia” adlı kitabı da Artemis’ten çıkmış. evgili çevirmen arkadaşım Nilgün Dolay’ın sorularını uzun zamandır bekletiyorum. Soruların ilkinden başlıS yorum: “’Yoğurdun üflenerek yenildiği bir dönemde…’ ifadesi sizce doğru mu; ‘yemek’ fiilinin edilgeni ‘yenmek’’tir, ‘yenilmek’ ise galip gelmek anlamındaki ‘yenmek’ fiilinin edilgenidir. Örnekleri çoğaltabiliriz: ‘önüne konulan belgenin’, bunun doğrusu ‘önüne konan belgenin’ değil midir? Aynı şekilde, ‘Telefonlarının dinlenildiğini söyledi’ ifadesinde bana kalırsa ‘dinlenildiğini’ değil, ‘dinlendiğini” denmesi gerekir, ‘dinlemek’ fiilinin edilgeni ‘dinlenmek’tir; bunu tekrar edilgen hale getirip ‘dinlenilmek’ demek bence hatalı; ‘dinlenilmek’ ancak ‘istirahat etmek’ anlamındaki ‘dinlenmek’ fiilinin edilgeni olabilir ki bu fiil de anlam itibarıyla edilgen şekilde kullanılmaz. Sizce doğru olan ‘haklarının yenildiğini iddia etti’ midir, yoksa ‘haklarının yendiğini iddia etti’ midir, ‘mallarına el konulmasına karar verildi mi’ doğrudur sizce, yoksa ‘mallarına el konmasına karar verildi’ mi doğrudur? Bir örnek de ‘altında imzası bulunduğu söylenilen’ ifadesi… ‘Söylemek’ fiilinin edilgeni ‘söylenmek’tir, bu tekrar edilgen yapılmaz ki! Sesli şikâyet anlamındaki ‘söylenmek’ fiili ise anlam itibarıyla edilgen şekilde kullanılamaz zaten. Örneğin siz 28 Aralık Pazartesi günlüğünüzde (elbette günlüğünüzde, ‘günlükünüzde’ değil) ‘Neden Irakın, Iraka diye söylenmesi gereksin?’ demişsiniz; ‘söylenilmesi’ gereksin, dememişsiniz; sanırım doğru olan da bu.” Bu konuya daha önce de değinmiş; “konuldu” eyleminin iki tane edilgenlik ekini (konulmak) üst üste aldığını; benzer bir yanlışlığın “denmek” yerine “denilmek” dendiğinde yapıldığını söylemiştim. O zaman, ADD Didim Kolu Yazmanı Erdal Yücel’den bir ileti almıştım. Yücel, benim bir dilbilgisi kitabı yazdığımı unutmuş, “Türkçe’de eylem kök ya da gövdeleri, aldıkları yapım ekleriyle çatı değiştirirler.” diye başlayıp ilkokul öğrencisine anlatır gibi, bana “etken, dönüşlü, edilgen” eylemlerin oluşumunu uzun uzun anlatmıştı. Bu arada “bakışma” derken “ş”yi yardımcı ses saymak gibi, pek çok bilgi yanlışı yaptığından, kendisini mahcup etmemek için mektubunu ya 4 NİSAN PAZAR verest Yayınları yeni çıkan kitaplarından bir bölümünü gönderdi. Neler yok ki! Ömer Erdem’im iki yeni şiir kiE tabı: “Kireç” ve “Evvel”, Çiler İlhan’dan öyküler: “Sürgün”, Osman Necmi Gürmen’in yeni romanı: “Neydi Suçun Zeliha!”… Selim İleri’nin hazırladığı iki ciltlik “İlkgençlik Çağına Öyküleri’n genişletilmiş yeni basımı da Everest Yayınları arasında çıktı. M. Sadık Aslankara’nın hiçbir öykü kitabımı okumadığını biliyorum. Geçenlerde Türk edebiyatından öykücüleri saydığı yazısında adımı anmamasını doğal karşıladım. Oysa bildiğim kadarıyla Selim İleri, benim öykümü sever; ama nedense almamış kitabına. Zarar yok; gençler bu öyküleri okusalar, bu öykülerle edebiyatımızı sevseler keşke. Benim öykülerimi bilmeseler de olur. Sevan Nişanyan’ın “Kelimabaz”larının ikinci kitabı da yayımlandı. Tanışmadım kendisiyle. Yazılarından öfkeli bir adam olduğu anlaşılıyor; en azından Türkçeye karşı bir öfkesi var. J. Mario Simmel’in “Yaşamak Ne Güzel”i (çeviren: Ahmet Arpad), Rawi Hage’in “De Niro’nun Oyunu” (çeviren: Püren Özgören) ile Michael Chabon’un “Kavalier ve Clay’in Akıl Almaz Maceraları” (çeviren: Mehmet Harmancı) da var gelen kitaplar arasında. Muazzez İlmiye Çığ’ın arka kapak yazısıyla yayımlanan “Anadolu’nun Bin Tanrılı Kralı Şuppiluliuma”nın yazarı: Nurdoğan K. Gülen, yayın 31 MART ÇARŞAMBA nıtsız bırakmıştım. Yeniden bu konuya döndüğüme göre, Yücel gibi düşünen birçok kişi olduğu hesabıyla o mektuptaki (bu konuya ilişkin) yanlışa da değineyim. “Konulmak ya da denilmek eylemlerinde ikişer tane değil, birer edilgenlik eki vardır.” diyordu Yücel ve şöyle açıklıyordu: “‘Ko’ kökü ünlüyle bitiyor. Edilgenlik eki ‘l’ ünsüz. Biçimlenme sırasında araya, kaçınılmaz olarak ‘l’ den önce, ‘o’ ya uygun düşen ‘u’ geliyor, yapı ‘ko ulmak’ oluyor. Türkçede böyle bir kullanım olmadığından, son olarak, araya birleştirme ünsüzü ‘n’ giriyor, sözcüğün son durumu ‘konulmak’ oluyor.” Öyle olmuyor işte. Ünlüyle biten bir köke ünsüz bir ek kolaylıkla gelir; araya yardımcı ses girmez. Edilgenlik eki, yalnız “l“ değildir; “n” de “l” gibi, edilgenlik ekidir. “Söyle” eylemine “n” getirildiğinde eylem, sözdizimine göre, ya dönüşlü ya da edilgen yapılmış olur. Yeniden bir “l” eki getirilmesi gerekmez. “Ona, geç kalmaması söylendi.” dendiğinde eylem edilgen yapılmıştır; “söylenildi” denerek yeniden edilgen yapılması gerekmez. “Yoğurdun üflenerek yendiği bir dönemde”, demek yeterlidir. “Telefonlarının dinlendiğini söyledi’ denmişse “dinleme eylemini yapan birileri tarafından” anlamı zaten katılmıştır; “dinlenildiğini” demek gerekmez. asan Ali Koyuncu sormuştu: “Yüklemi eylemsi olan ad tümcelerinin dışındaki ad tümceleri nesne almaz. AnH cak, ‘Her şeyimizi ona borçluyuz.’ tümcesinin nesnesi var. Bu konuda ne düşünürsünüz, ne dersiniz?” Bu konuya “Öğretenlere ve Öğrenenlere Türkçe Dilbilgisi” adlı kitabımda yer vermiştim. “Ol” yardımcı eyleminin düşmesiyle oluşan ad tümceleri, eylem tümcelerinin özelliklerini taşır. Yalnız “borçlu” sözcüğü değil, “ilgili olmak” yerine kullanılan “ilgili” sözcüğü ya da “geçerli olmak” yerine kullanılan “geçerli” sözcüğü de yüklem görevine girdiğinde eylemlerin aldığı tümleçleri alabilir. Bunları özel ad tümcesi saymak gerekir. ? www.feyzahepcilingirler.com / [email protected] Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2, Barbaros Bulvarı34349 Yıldız/İst. 7 NİSAN ÇARŞAMBA B U L M A C A Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını; bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Haydar Ergülen’in “Çocukluk kadar yeni bir kitab”ının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse, aynı şiir kitabından bir alıntı ve yayınevinin adı ortaya çıkacaktır. 1 J 2 C 3 C 4 E 5 L 6 B 7 I 8 K 9 B 10 M 11 A 12 C 13 H 14 B 15 K 16 D 17 B 18 D 19 I 20 K Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU da buluşmasını” gerçekleştiren “Duo” adlı kitabın yazarının soyadı. 35 45 1 28 21 F 22 C 23 E 24 M 25 L 26 K 27 M 28 J 29 E 30 C 31 F 32 B 33 M 34 F 35 J 36 K 37 L 38 L 39 G 40 B K. “... ... ... / bülbülleri kaçırdın ormanlarımdan / kulaklarımın kapılarını havalara uçurdun / kapılar baba kapılar pencereleri alıp gittiler / tenorlar kaçtı ses tellerinden / çevreye saçıldı yavru diktatörler” (Akgün Akova). 41 K 42 B 43 K 44 C 45 J 46 K 47 K 48 F 49 A 50 A 20 64 41 46 G 15 67 8 72 51 F 52 F 53 F 54 I 55 I 56 L 57 K 58 F 59 E 60 G 61 66 47 36 81 43 57 26 Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Uygulama, pratik. 50 69 80 11 49 62 H 63 G 64 K 65 B 66 K 67 K 68 F 69 A 70 F 71 G L. “ ... of the King” (A. Tennyson’un Kral Arthur ile ilgili temaları işleyen 12 manzum öykü dizisi). 72 K 73 L 74 E 75 C 76 M 77 I 78 H 79 M 80 A 81 K 82 D 37 73 5 38 56 25 M. Muhabbetçiçeği. B. “... Kant” (“Salt Aklın Eleştirisi” adlı yapıtı da yaratan, Alman filozof). 9 65 40 6 17 42 14 32 59 4 29 74 23 39 60 63 61 71 H. Mide. 79 76 10 24 27 33 C. Alfred Hitchcock’un bir filmi. 22 2 30 12 3 75 44 D. Bardak, kadeh. F. “ dün bir gece buldum, şimdi eski bir çocuğun / bendeki gözlerini yumdum, onun ... ... / dün gece bütün yazlarımı açık unuttum!” (Haydar Ergülen’in, kendisi kadar eski olan şiir kitabı “Eskiden Terzi”den). 1051. sayının çözümü: A. MIRÇ, B. ADALET AĞAOĞLU, C. YILIŞIK, D. AYŞEMAYŞE, E. KEBABI, F. ORŞELİM, G. VANU, H. SABİ, I. KBB, J. İÇLİ, K. LİN, L. İBNİ, M. IB, N. İNİM İNİM. 62 78 13 I. Çok yapıt ortaya koyan, verimli (sanatçı). 82 16 18 31 48 21 52 58 68 53 34 51 70 77 19 7 55 54 E. “ ...ülerneb” (tavşan dudağı). G. Macit Eren’in çıkardığı şiir dergisi. J. “Bir yazarla bir oyuncunun kitap mekânın Metin: “Bağışlayın beni. İş değil bu, biliyorum, ama benim için başka çıkar yol kalmamıştı. Lili beni sev.” SAYFA 51 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1052