Katalog

Terry Barrett’dan ‘Fotoğrafı Eleştirmek: İmgeleri Anlamaya Giriş’ Terry Barrett Fotoğrafı okuma yaklaşımları lizm (yaşam için sanat) gibi. Bunların meyi gerektirir; buna karşılık dışsal bağestetik nesne kimliğini ardında bırakıp dışında başka ölçütler de söz konusu lam, bir fotoğrafın içinde bulunduğu ya “kuramsal bir nesne” haline geldiğini olabilir. Ölçütler birbirine katılabilir ya da sunulduğu “durum”la ilgilidir. Foöne sürmüştü. Nitekim Terry Barrett da da aynı fotoğraf üzerinde farklı ölçütler toğrafın nerede ve nasıl görüldüğü, fotoğraf konusunda “kategorik” bir sıuygulanabilir. Bu ise çok farklı yargılara onun anlamını “kökten etkiler.” Örnenıflama yaparken, bu sınıflar arasında yol açabilir. Böyle bir esnek açıdan foğin Doisneau’nun Fransız kafelerinden “kuramsal fotoğraf” diye ayrı bir bölüm toğrafa yaklaşmak, fotoğraf gibi başka çektiği fotoğraflara, içkinin kötülükleriüzerinde duruyor. (Bu bölüm dışında, sanat türleri için de geçerlidir. Yargılani anlatan bir broşürde yer verilmişti. “betimsel”, “açıklayıcı”, “yorumsal”, rın nesneleri tekil fotoğraflar ya da Fotoğrafın dışsal bağlamıyla ilgilidir bu. “etik” ve “estetik” açıdan değerlendiportföyler olacağına göre, her yargı ait Barthes, basın fotoğraflarının dışsal rici türde fotoğraf tasnifi yapıyor.) olduğu yapıtla ya da yapıtlarla sınırlı kabağlamı üzerine söz ederken bu bağlaTürü ne olursa olsun, her fotoğraf lacak, ama gerektiğinde o sanatçının mı “iletim kanalı” olarak isimlendiriçin sanatçının niyeti ile o fotoğrafa yöbaşka işlerini de kapsayabilecektir. mişti (s. 178). Orijinal bağlama gelince, nelik yorum arasında doğrudan bir örYazar, görüşlerini, kitabının yargılarla Barrett bunu, fotoğrafı “sadece görmüş tüşüm söz konusu değil. İlk bakışta aynı ilgili bölümünde, Hilton Kramer ve olmakla edinilen bilgiden fazlasını geşey gibi görünse de yazar, mana (“meaGrace Glueck’in yorumları eşliğinde rektirecek kadar gizemli” olmak biçining”) ve anlam (“significance”) arasınRobert Mapplethorpe gibi yaygın etik minde yorumluyor. da bir ayrım yapar. Ona göre, anlam, kuralların dışında kalan uç bir örnek manadan daha “kişisel”dir. Anlam, bir üzerinde yoğunlaştırıyor. Kramer, bu FOTOĞRAF NEDİR NE DEĞİLDİR? fotoğrafın bizi nasıl etkilediğine veya bifotoğrafları “iğrenç” bularak onların Kitabın “Fotoğrafları Değerlendirzim için ne demek olduğuna gönderme sergilenmesinin kamu ahlakını “ihlal” me” bölümünde yazar, örnekler üzerinyapar. Mana ise, anlamdan daha nesnelettiğini öne sürerken, Glueck onu yoden değerlendirme ölçütlerine ışık tudir, fotoğrafın kendinde ne olduğuna, rumlar ve dışavurumcu ölçütlerden yola tuyor. Burada Sontag’ın ünlü kitabında, birçok insanın işaret edebileceği veya çıkar. Bu türden karşıt görüşler, aynı insanların gerçeğin basit görünümleriyherhangi bir bilgili izleyicinin açıkça anyayın organında yer alır ve farklı tepkile oyalanarak Platon’un mağarasında layabileceği şeye gönderir bizi (s. 86). lere yol açar. Ama görüşler genellikle oturmaya devam ettikleri yolundaki Bu noktada eleştirmenler, sanatçılar, tasanılanın aksine olumludur. Örneğin suçlamasını anımsamak gerekir. rihçiler, komisyoncular, koleksiyoncular Koch, onun kimileri tarafından “pornoYazarın değerlendirme ve yargı kavve izleyicilerden oluşan bir “yorumcugrafik” bulunan fotoğraflarını “ütopyaramlarını “eşanlamlı” görmesi, bu iki lar cemaati” devreye girer. Kimsenin cı bir estetiğin peşinden zarif ve ikna kavramın örtüşmesi demek. Her değerkendi algısını “mümkün tek algı” gibi edici biçimde koştuğu için” takdir eder lendirme, yargıyı da gerektirir mi? Yagörmemesi gerektiğinin altını çiziyor ya(s. 187). zara göre her eleştirmen, “iyi” ya da zar. “Cemaat” hataları düzeltecek, bir Sanat meraklılarının kafalarında dü“kötü” gibi kesin yargılarda bulunmaya yorum, ancak duyumsanabilir olup “bilğümlenen ve çoğu zaman açığa vuruleğilimli. Yargı ise bir nedene ihtiyaç dugiye katkıda bulunduğu sürece” kabul mayan ana sorulardan biri kitabın yeyar, yorumlar gibi yargıların da bir görecektir (s. 87). dinci bölümünde ele alınıyor: “Bu sanat “mantığı” vardır çünkü. Nedensiz yarHer yapıta dışardan bakan kişinin o mı?” Hatta neyin fotoğraf olduğu neyin gılar pek fayda sağlamaz. Öte yandan yapıta yükleyeceği yorum farklıdır kuşolmadığı sorusu da bu ana sorunun bir eleştirmenlerin kullandığı ölçütler farkkusuz. Eco’nun “açık yapıt” kuramı fouzantısı. Kitap boyunca sürdürülen kulıdır. Bunların çoğu yaygın sanat kutoğraf için de geçerli. Bu bağlamda “yoramsal yaklaşım, fotoğrafın sanatsal deramlarından türetilmiş akımlar içinde rumsal stratejiler” başlığı altında forğer içeren örnekleri söz konusu olduğugruplandırılabilir: Gerçekçilik, dışavumalist (biçimci), semiyotik, Marksist, na göre, sorunun yanıtı kuşkusuz rumculuk, biçimcilik ve enstrümentastilistik, biyografik, yönelimci (intentioolumlu olacak. Ayrıca bu tür fotoğrafın nalist), tekniğe damüze koleksiyonuna dahil edilmesi ve yalı yorum türleri 1960’lardan bu yana ekonomik değeriüzerinde duruyor nin hızla yükselmesi, tartışmaları anlamyazar. Ona göre sız hale getirir. Danto’dan Barthes’a, eleştirmenler, “geSontag ve Gombrich’e uzanan kuramsal niş bir perspektifyorumlar da cabası. Burada ışığın yaptıten” yorumlar foğı resmi, “yalan söyleyebildiği için” satoğrafları. Bu ise nat sayan H.P. Robinson’ın ünlü sözüfotoğrafın anlam nü de anabiliriz. Barthes daha ileri gidedağarcığına açıkrek fotoğrafın sanat değil, “büyü” oldulık getirmek açığu görüşünde ısrar eder ve bu büyünün sından kaçınılfotoğraftaki “geçmiş gerçeklik”ten kaymaz. Bir fotoğrafa naklandığını öne sürüyor. O nedenle de bu stratejilerden öteki temsil sistemlerinden farklı fotoğbirkaçıyla bakılaraf. bilir, bakılmalı da. İşin özü, önünde sonunda fotoğraflar Örneğin Edward Katharine Hepburn, 2 Mayıs 1955. K.H., Kahverengi, ince, üzerine yazmak ve konuşmak eyleminde Weston’ın fotoğ Solda: mağrur ve büyüleyici kadın tipinin bir örneği. Sağda: Francis Bacon, düğümleniyor. Terry Barrett kitabının raflarının çoğu es portre, 11 Nisan 1979. Richard Avedon’un objektifinden... son bölümünde, fotoğraf üzerine tetik açıdan deyazacak ve konuşacaklara bu koğerlendirici katenuyla ilgili olarak bazı temel önerigoriye girdiği hallerde bulunuyor. Sonuç olarak de, çevrenin yıkıpratik öneriler bunlar; her öneri mını kınayan fofotoğrafı değerlendiren kişiye göre toğrafları etik açıağırlıklı olacak, uygulanması ise dan değerlendirici yazana ve konuşacak olana göre kategoriye uyar (s. önceliksonralık değeri taşıyacak. 126). Ancak fotoğrafı “doğru” okumaYazar, bağlamda, kuramsal bilgi birikiminin sal açıdan fotoğraönemi tartışılmaz. ? fa bakarken de içsel, orijinal, dışsal bağlamlar üzerinde durur. İçsel Fotoğrafı Eleştirmek: İmgeleri bağlam, betimsel Anlamaya Giriş/ Terry Barrett/ olarak “apaçık” Çeviren: Yeşim Harcanoğlu/ HaLee Miller. yalbaz Kitap/ 268 s. Sırt Çantasındaki Dört Mevsim. Brassai, 1932. olana dikkat etCUMHURİYET KİTAP SAYI 1052 Fotoğrafa eleştirel yaklaşımda bulunmak hangi ölçütlere dayanmalı? Bu soruya yanıt niteliğini de içeren yayınlar son yıllarda kitap raflarında dikkat çekmeye başladı. Fotoğrafı Eleştirmek: İmgeleri Anlamaya Giriş, özellikle fotoğrafa nasıl bakılması gerektiği konusunda ve imgeleri anlamaya giriş niteliğinde ayrıntılı örnekler içerirken kuramsal bilginin önemine işaret ediyor. Ë Kaya ÖZSEZGİN merikan asıllı bir sanat eğitimcisi olan Terry Barrett, kitabın giriş bölümünde imgeyi değerlendirmenin en iyi yollarından birinin “onu gözlemek ve üzerine düşünüp konuşmak” olduğunu belirtiyor haklı olarak. Nitekim sanat eleştirisi de bunu gerektirir. Betimleme, yorumlama, değerlendirme ve nihayet kuramlaştırma gibi dört aşamadan geçiyor fotoğrafa kuramsal yaklaşım. Bu ana bölümleme çerçevesinde önce genel anlamda eleştiri kavramı üzerinde duruluyor, daha sonra dört aşama açılımsal yöntemle ele alınıyor ve eleştirel yaklaşım örnekleriyle pekiştiriliyor. Kitap boyunca eleştiri kavramı olumsuz yargı anlamında değil, bakış ve değerlendirme çabası olarak geniş bir etkinlikler alanını kapsayacak biçimde yorumlanıyor. Yazara göre eleştiri, bütün sanat dalları için geçerli olmak üzere “sanat hakkında bilgilenmiş söylem”dir (s. 18). A MANA VE ANLAM ARASINDA Peki, fotoğraf açısından bu söylem nasıl başladı? Dadaist ve sürrealist teknikler, fotoğraftan yararlanarak plastik sanatlar kapsamı içinde bu teknolojik bulgunun alanını genişletirken, onun genel sanat terimleri aracılığıyla yorumlanmasının yolunu da açmış oluyordu. Barthes, “camera lucida” ile bu yolu genişleten düşünürlerin başında geliyor. Fotoğrafa özgü içerik (“studium”) ve fotoğraf görüntüsünün izleyici üzerinde yarattığı etki (“punctum”) terimlerini yaygınlaştıran odur. Rosalind Krauss da fotoğrafın 1960’lı yıllarda tarihsel ya da SAYFA 10