Katalog

T 9 TEMMUZ PERŞEMBE rtık Amerikalı bir damadım var. Türkiye’yi ilk kez görüyor, ben de Türkiye’de özellikle neleri gördüğünü merakla gözlüyorum. Trafik karmaşası, gereksiz yere ve durmaksızın korna çalınması ile sokaklardaki kedi köpek bolluğu dikkatini çekmiş. Bu hayvanları niye kısırlaştırmadığımızı sordu. “Sokak hayvanları cinselliklerini özgürce yaşasınlar diye.” demedik tabii. Hiçbir şey diyemedik. Tabelalarla ilgili herhangi bir yorumda bulunmadı. Büyük olasılıkla yabancılık duygusu yaşamasını önlemiş, kendisini Amerika’da hissetmesini sağlamaya yardımcı olmuştur tabelalarımız. Giysilerin üzerindeki İngilizce sözleri ise çok yadırgadı. Böyle tümceler kurulmadığını, böyle sözler edilmediğini söyledi. O yazıların anlamını bilseler insanların o giysileri asla giymeyeceklerini düşünüyor. Geçen yaz Ayvalık’ta, pazarda gördüğüm delikanlının tişörtündeki yazı aklıma geldi. Öyle bir şeydi ki ne damada söylemeye terbiyem izin verir ne de buraya yazmaya. ürkçe Günlükleri Yazım Kılavuzu’nda artırmak da var, arttırmak da. Çok güvendiğim bir başka sözlük, Kubbealtı Lügatı, artırma ve artırmak sözcükleri için “bk. Arttırma”, “Bk. Arttırmak” demiş. Kendimizi dilsel yanlışlarla yasaklarla çevrelemek yerine “Yanlış!” dediğimizin neden yanlış olduğunu açıklayabilmeliyiz. FEYZA HEPÇİLİNGİRLER tümüyle farklı bir anlam: İki kişi keneyi ısırmaya kalkmışlar ve ölmüşler. Ölürler tabii. Küçücük keneyi iki kişi birden ısırmaya kalkarsa olacağı budur! A 13 TEMMUZ PAZARTESİ Damat yarından sonra gidiyor. İstanbul’a da onu uğurlamak için geldik zaten. Öğretmen olduğunu söylemiş miydim? Sorunlu çocuklara özel eğitim veren bir okulda sanat ve edebiyat öğretmeni olarak çalışıyor. Filmlerden bildiğimiz uyuşturucu bağımlısı, çete üyesi gençlerin özel olarak eğitildiği bir okul... Eğitim dönemleri altı aylıkmış. Beş ay ders, bir ay tatil. Tatilin üç haftası Türkiye’de geçince okul için dönmesi gerekti. Damadın meslektaş çıkması iyi oldu. Amerikan eğitim sistemiyle ilgili bilgi alabileceğim ondan. İlk öğrendiğim sınıf ve ders düzeniyle ilgili olan farklılık. Hep bildiğimiz gibi, bizde öğrencilerin derslikleri vardır; çeşitli derslerin öğretmenleri o dersliğe gelir, dersini anlatır, gider. Amerika’da derslik, öğrenciye değil, öğretmene aitmiş. Kendi dersliğini, vereceği derse göre düzenleyen öğretmen, dersiyle ilgili her türlü araç gereci de bulundururmuş sınıfında. Biz derse giderken en çok bir klasör, birkaç kitap, bir iki defter, dosya vb. götürebiliriz yanımızda. Oysa diyelim Türkçe dersinin yapılacağı sınıfta çeşitli sözlükler, yazım kılavuzları, küçük de olsa bir kitaplık, romanı, öyküsü, şiiri okunacak yazar ya da şaire ait görsel malzeme, filmler, DVD’ler bulunsa… Öğretmen araştırmaya yönlendirse öğrencilerini, çocuklar arasa, bulsa, öğrense… Ezberci eğitimden kurtulmamıza, içinde debelendiğimiz eğitim çıkmazından kurtulmamıza yardımcı olmaz mı? 11 TEMMUZ CUMARTESİ Yazın ortası oldu, hâlâ tatile başlayamadım. Kısa bir süre için İstanbul’dayız. Kalın ve ağır oldukları için ya da orada okuma fırsatı bulacağımı ummadığım için Ayvalık’a götüremeyeceğim kitaplara bakıyorum. Dönüşümü bekleyecek olan romanlara… Mark Frost’tan “6 Mesih” (Çeviren: Selim Yeniçeri, Artemis Yayınları), Muzaffer Oruçoğlu’nun dokuzuncu basıma ulaşmış romanı: “Tohum”u (Babek Yayın). Yine Muzaffer Oruçoğlu’nun “Çıplak ve Özgür”ü, Abdullah Hussein’in romanı: “Yorgun Nesiller” (çeviren: Zehra Savan, Everest Yayınları), İskender Pala’nın son kitabı: “Katrei Matem” (Kapı Yayınları), Şaban Akbaba’nın Sone Yayınları arasında çıkan romanı: “Deri’n”, Don DeLillo’nun “gerilim, entrika ve heyecan dolu” olduğu arka kapağında yazan yapıtı: “Koşan Köpek” (çeviren Gürol Koca, yayınevi: Everest)”. Bir de ilk romanlar var: Özgür Doğan’ın “Şeytanla Randevu”su (Sobil Yayıncılık), Beytullah Özilhan’ın törelerin acımasızlığında filizlenen bir aşkı anlattığı “Kaval” (Sone Yayınları), Nejat Elibol’un “imge ağırlıklı öykü tadında bir masalroman” diye sunulan kitabı: “Geleceğe İlk Adım” (Evrensel Basım Yayın). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın bütün kitaplarını Everest Yayınları yeniden yayımlıyor. “Türk edebiyatının Balzac’ı sayılabilecek olan Gürpınar”ın bu seriden 7. kitabı iki romanını içermekte: “Efsuncu Baba” ve “Gönül Bir Yeldeğirmenidir Sevda Öğütür”. 10 TEMMUZ CUMA Atilla Yoldaş, “Uzun zamandan beri ‘artırmak’ sözcüğünün ‘arttırmak’ şeklinde çift (t) ile yazılması ve konuşurken de aynı şekilde telaffuz edilmesi beni oldukça rahatsız ediyordu. Bu haftaki ‘Türkçe Günlükleri’ köşenizde de aynısına rastladım. Artırmak sözcüğü ne zamandır ‘arttırmak’ oldu?” diye soruyor. Bu sözcüğü düşünmeden kullandığımı söyleyemem. Dilbilgisi kitabını yazarken bu konu üzerinde düşünmek ve bir karara varmak zorunda kalmıştım. Türkçede eylemleri geçişli yapan, “r, t ve tır (dır, dir…) ekleri. “Art“ eylemi bu eklerden birini, “r“yi alarak “artırmak” biçiminde kullanılabileceği gibi, ötekini alıp “arttırmak” biçiminde de kullanılabilir. Bunlardan birini doğru, ötekini yanlış saymak ne derece doğrudur? Yazım kılavuzlarımız ve sözlüklerimiz de bu konuda da ikiye ayrılmış durumda. Bir bölümü Atilla Yoldaş’ın dediği gibi, “artırmak”ı doğru, “arttırmak”ı yanlış sayıyor; ikincisine yer vermiyor; bir bölümünde ise her iki sözcük de var. Sözgelimi, TDK’nin Türkçe Sözlük’ünde ve 14 TEMMUZ SALI ÖSS sonuçları utanç verici. Sıfır puan alan otuz bin öğrenci ne demek! Öğrencilerin yüzde 60’ı fen testine dokunmamış bile. 251 bin öğrenci matematikten tek soru bile çözmemiş. Liseler çocuklarımızı yaşama hazırlamaktan çoktan vazgeçti; sınava hazırlıyor. Sınava da ne kadar hazırladığını gördük işte. ? www.feyzahepcilingirler.com / [email protected] Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk Dili Bölümü Çukursaray Binası Kat: 2, Barbaros Bulvarı34349 Yıldız/İst. 12 TEMMUZ PAZAR Kâzım Karabaş, “Kanal 24 adlı TV kanalında bir söyleşi programı yayımlanıyor. Ekranın altında da haber bandıyla önemli haberler çeşitli başlıklar halinde veriliyor.” dedikten sonra dikkatini çeken haber başlığını yazmış: “Kayseri ve Sivas’ta kene ısıran iki kişi öldü.” Kimin kimi ısırdığı anlaşılmıyormuş gibi duruyor. Kenenin insanı ısırdığını, ısıracağını varsaydığımız için biz anlamamız gerekeni çıkarıp anlıyoruz haberden; oysa tümcenin ilettiği B U L M A C A Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın. (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir.) Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Avesta Yayınları’ndan yayımlanan bir şiir kitabının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse, aynı şiir yapıtından bir alıntı ve şairin adı ortaya çıkacaktır. 1 I 2 M 3 E 4 I 5 M 6 A 7 J 8 B 9 G 10 G 11 E 12 D 13 F 14 H 15 L 16 M 17 L 18 D 19 D Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU den” (Mehmet Müfit). 74 30 34 7 28 77 43 24 57 K. Buhara’da ve Semerkand’da güzel medreseler yaptıran, döneminin tanınmış bilginlerini Semerkand’a getirerek, burayı İslam uygarlığının merkezlerinden biri haline dönüştüren, Semerkand’da 1420’de kurduğu gözlemevinde yapılan gözlemler sonucu hazırladığı ve “Zici Cedidi Sultani” adıyla anılan gökbilim cetvelleriyle bilim tarihinde önemli bir yer alan Timurlu hükümdarı ve gökbilimci 20 C 21 D 22 A 23 L 24 J 25 K 26 I 27 A 28 J 29 F 30 J 31 B 32 K 33 D 34 J 35 M 36 C 37 I 38 A 39 K 40 C 41 B 42 H 43 J 44 M 45 H 46 M 47 K 48 L 49 A 50 B 51 M Tanımlar ve sözcükleriniz: A. Abbas Sayar’ın bir romanı. 52 A 53 A 54 L 55 B 56 L 57 J 58 C 59 H 60 F 61 B 62 L 63 K 64 A 65 E 66 F 67 B 68 C 69 D 70 K 71 L 72 D 25 39 32 63 47 70 76 L. İzolatör. 53 64 22 49 38 27 6 52 B. “Ruşen Eşref ...” (“Diyorlar ki” adlı yapıtı, sanatçılarla konuşmalar türünün ilk tanınmış kitabı olan, Yeni Mecnun’da 1918’de yayımlanan “Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal’le Mülakat” da Türk basınında Mustafa Kemal Paşa ile yapılan ilk ayrıntılı konuşma olan, “Boğaziçi Yakından” ve “Atatürk’ü Özleyiş’ adlı kitapları da yaratan yazar.) 73 D 74 J 75 E 76 K 77 J 78 D 79 F 80 I 81 K 56 48 54 62 71 23 17 15 E. “Thomas ...” (“Buddenbrock Ailesi”nin yaratıcısı). I. Dil devriminin ilk yıllarında “vali” anlamında kullanılan sözcük. M. Louvre Müzesi’nde, onu çocuklarıyla birlikte gösteren iki alçakkabartma olan Lagaş Kralı. 65 75 11 3 F. “... Thomas” (tanınmış İngiliz şair). 4 26 1 80 37 J. “aşağısı uçurum / uçurum aşağısı / anemde 35 44 16 5 46 51 2 1013. sayının çözümü: A.GLDİNG, B. ÜÇ KADIN, C. NAMI, D. DAYAMA, E. ÜÇLER YEDİLER KIRKLAR, F. ZUM, G. DÖTTİNGEN, H. ÜÇ, I. ŞIKIDIM, J. LÖK, K. EMA, L. RAHMİ, M. İBDA. Metin: “kim çaldı gözlerimden güneşi, dudaklarımdan narı, kim çaldı? Gemi battıkça dökülüyor her yanım.” 67 41 55 31 61 50 8 C. İki atlı kızak. 29 66 79 13 60 G. Britannica Ansiklopedisi’ni simgeleyen harfler. 68 40 36 58 20 D. Jules Romains’in başlıca temsilcisi olduğu edebiyat akımı. 10 9 H. Miras. 18 33 78 73 72 69 12 19 21 81 59 42 45 14 ilk yer sarsıntısı / yaprak ... / annem annem, n’olur kızma / arkadaşların çoğu gitti azı kaldı / annem annem, n’olur kızma / kalanlar işsiz, kupon biriktiriyorlar / yüzbinde bir de olsa, asgari ücretle / iş bulacak çamaşır tozu / annem n’olur kızma / kahvelerde oyun falan oynuyorlar / ellerindeki son kozu / sokaklarda olanlarda uygun adım / uygun adım / uygun / annem annem / tüm kapıları çivilemek geliyor içim CUMHURİYET KİTAP SAYI 1014 SAYFA 31