Katalog

Mehmet H. Doğan’ın sevgili anısına... Yalnız Bir Avcıdır Yürek Mehmet H. Doğan’ı 17 Şubat 2008 Pazar günü yitirdik. Eleştiri dünyamızın bu büyük ustasının yokluğu, şiir eleştirisinde derin bir boşluk yaratacaktır kuşkusuz. Genç eleştirmenlerimizin bu boşluğu iyi değerlendirerek ustalarına yakışır bir konuma gelmeleri en büyük dileğimiz. Ana konusu “Ege’de Şiir” olan TÜYAP İzmir Kitap Fuarı bu yıl onsuz yapılacak. Bu büyük ustayı üç yazı ile analım istedik. Yazılardan ilki bir okurumuzdan geldi. Kendisine ulaşamadığımız için adını yazamadık. Mehmet Doğan’la ilgili biyografik bilgiler içeren bu yazıya Haydar Ergülen ve Ahmet Tüzün’ün yazıları eşlik ediyor K imdir Mehmet H. Doğan; denemeci, eleştirmen ve aynı zamanda çok iyi bir çevirmendir. 1931’de Adana’da dünyaya gelen Mehmet H. Doğan, Adana Lisesi’nden sonra Hava Harp Okulu’nu bitirdi. Hava Kuvvetleri’nin Eskişehir ve Merzifon üslerinde pilot olarak görev yaptı. 1970’te kendi isteğiyle ordudan ayrıldı. 1960’tan bu yana denemeeleştiri arası yazılar yazıyor. Son onon beş yıldır çalışma alanını şiir üzerine deneme ve eleştiri ile sınırladı. 19922001 arasında Adam Sanat Şiir Yıllıkları’nı hazırladı. YKY’ den çıkan Çağının Tanığı Olmak (1993) ile Şiir ve Eleştiri (1998) de içinde olmak üzere altı denemeeleştiri kitabı, İngilizce ve Fransızca’dan yapılmış otuza yakın çevirisi var. Ayrıca, anılarını topladığı ilk kitap olan Şimdi Uzaklardasın 1999’da çıktı. Son olarak Yüzyılın Türk Şiiri (19002000) (III Cilt YKY) adlı antolojiyi hazırladı. 2002’den itibaren Kitaplık dergisi için YKY Şiir Yıllığı’nı hazırlamaya başladı. Özellikle İkinci Yeni ve 1980 sonrası şairleri hakkında yazdığı inceleme ve eleştiri yazılarıyla dikkat çekti. İçinde Hüseyin Alemdar, Haydar Ergülen, Hüseyin Peker gibi isimlerin bulunduğu çoğu şairin isminin duyulmasında etken oldu. Deneme, eleştiri, derleme eserlerinin yanısıra pek çok çeviriye de imza atan Mehmet H. Doğan’ın yayınlanmış bazı kitapları şunlar: “Alçak Uçuş”, “Şiir ve Eleştiri”, “Şiir, Bugün”, “Tekrarın Tekrarı”, “Yazının Bir ÇağıSeçme Yazılar (19661998)”, “Yüzyılın Türk Şiiri Antolojisi (3 cilt)”. “Alçak Uçuş” kitabı aynı zamanda ordudan ayrılan bir askeri pilot olan Doğan’ ın askerlik ve uçuş anılarından oluşuyor. Yani asıl deyişle Alçak Uçuş “uçmuş” bir yazarın gökyüzü kadar engin anıları... “Şiir ve Eleştiri” denemeler, şiir üzerine yapılan tartışmalar, okumalar ve konuşmalarla, özellikle 1990’lı yılların şiirindeki gelişmelere ışık tutuyor. “Şiir ve Eleştiri” 1980’den bu yana ağırlıklı olarak şiir üzerine düşünen ve yazan Mehmet H. Doğan, “Çağının Tanığı Olmak”tan (1993, YKY) sonra bu kez “Şiir ve Eleştiri” isimli bu kitabıyla selamlıyor şiir severleri. “Şiir, Bugün” Mehmet H. Doğan’ın (1987 tarihli biri dışında) 19942000 yılları arasında kaleme aldığı yazıların yanı sıra, Sina Akyol ve Derya Çolpan ile yaptığı konuşmaların metinlerinden, Enver Ercan ve Mehmet Can Doğan’ın sorularına verdiği yanıtlardan oluşan dikkat çekici bir toplama. Yüzyılın Türk Şiiri (19002000), Türk şiirinin yüzyılını kucaklayan, kapsayan bir seçki. Cumhuriyet dönemi içinde yapılan şiir seçkileri arasında bir ilk. 197 şairin 1143 şiirini bir arada sunan çalışmada, Türk şiirinin kanalını değiştiren, yelpazesini açan, yeni bir yön veren dönem, akım ve gelişmelerini içeren yazılar da bulunuyor. Şairlerin yaşamöyküleri, şiirlerine ilişkin eleştirel notlar, kendi şiir görüşlerini özetleyen parçalar, seçkinin ayrı bir özelliği. Yüzyılın Türk Şiiri (19002000), Türk şiirinin ayrıntılı bir haritasını çıkarıyor, gelişimini görmek için gerçekçi bir perspektif kazandırıyor. Şu an bu kitaplara ulaşmak sanırım imkansız YKY (Yapı Kredi Yayınları) bu kitapların tekrar baskılarını yapmadı. Bu kitaplar ve daha niceleri...Kronolojik bir sıra yapmak gerekirse sanırım ben yazmaktan siz okumaktan yorulacaksınız... Deneme – Eleştiri: Tekrarın Tekrarı (1973), Birikime Dayanmak (1979), Şiirin Yalnızlığı (1986), Çağının Tanığı Olmak (1993), Yazıdan Bakmak (1993), Şiir ve Eleştiri (1998), Şiir Bugün (2001), Türk Şiirinden/Son Okumalar (2008 Mart’ta çıkacak) İnceleme: 100 Soruda Estetik (1975 – 2003) Antoloji: İkinci Yeni Antolojisi (1969), Hece Taşları (1997), Yüzyılın Türk Şiiri 19002000 3 Cilt (2002), İkinci Yeni Şiir (2008 Mart’ta çıkacak) Anı: Şimdi Uzaklardasın (1998), Alçak Uçuş (2003) Çeviri: Gerçekçilik Açısından Kafka (Roger Garaudy 1965), Gerçekçilik Açısından Picasso (Roger Garaudy 1966), Büyük İhanet (Albert Kalın 1966 1974), Gerçekçilik Açısından SaintJohn Terse (Roger Garaudy 1967), Kıyısız Bir Gerçekçilik Üzerine (Roger Garaudy 19791991), Güvercinliğimin Hikayesi (Isac Babel 1967), Bir Köpeğin Araştırmaları (Franz Kafka 1969), Görülmeyen Adam (Ralph Ellison 1971), Yalnız Bir Avcıdır Yürek (Carson McCullers 197319912008), Şampiyonların Kahvaltısı (Kurt Vonnegut 1974), Avrupa Gerçekliği (Georg Lukacs 1977 – 1987), Yanılsama ve Gerçeklik (Christopher Caudwell 19771988), Oza (Andrey Voznesenski, 1981198619921997), Ay ve Şenlik Ateşleri (Cesare Pavese 1984 – 1991), Nostromo (Joseph Conrad 19852007), İçimizdeki Şeytan (Raymond Radiguet 19871988), Orgel Kontunun Balosu (Raymond Radiguet 1989), İlk Filozoflar (George Thomson 1988), Aiskylos ve Atina (George Thomson 1990 – 2003), Altın Gözde Yansımalar (Carson McCullers 1991), Altın Dal 12 (James G. Frazer 19912004) Doğal Tarih (Juan Perucho 1991), Seçme Şiirler (Andrey Voznesenski 1992), İngiliz Posta Arabası (Thomas De Quincy 19931995), Talih Kuşu (Amy Tan 1994), Re torik (Aristoteles 1995 – 2004), Kırbaç İnince (Jeremy Reed 1997)... ve böyle devam eden yazmaktan çok çevirmeye önem vermiş bir edebiyatçı. İşte bu nedenle ben asıl Mehmet H. Doğan’ın çevirmen yönüne biraz daha önem vermek istiyorum. Birçok kitabı Türkçemize kazandıran Doğan, eleştirmen yönü kadar, çevirmen yönüyle de saygı duyulması gereken bir edebiyatçı, bir çevirmen. Türkiye’de en az önem verilen konu bence çeviri. Bazı yayınevleri (özellikle klasiklerde yapılıyor bunlar) kitap basmış olmak için kitap basıyorlar. Çeviriler eksik veya yanlış, metin tam değil... Çevirmenin kim olduğu belli değil.... “Mehmet H. Doğan kimdir?” sorusunun en iyi cevabı bana göre “İyi bir çevirmendir.” Vonnegut’ un Amerikan rüyasının açmazlarını acımasızca teşhir edip, ırkçılıktan çevre kirliliğine kadar her şeyi teşhir ettiği kitabını 1974 yılında çevirdi. Bu kitap daha sonra 2005 yılında Dost Yayınları’ndan Handan Balkara çevirisiyle tekrar yayınlandı. Yaşamını bir otel odasında kendi elleriyle noktalayan İtalyan edebiyatının büyük ustası Cesare Pavese’ nin Ay ve Şenlik Ateşleri kitabını 1984 ve 1991 yılında çevirdi. 1991 yılında Adam Yayınları’ndan basılan kitap doğduğu toprakları bırakıp gurbete çıkmış, bir sürü yer görmüş, belki de para yapıp zengin olmuş, ama sonunda doğduğu topraklara dönmüş, geçmişiyle, çocukluğuyla bağ kurmaya çalışan, yurdundan olmuş gurbetçi tipini anlatıyor. Bu roman, aynı zamanda, Kuzey İtalya’daki Piemonte bölgesinde Tanaro ile Bomida nehirleri arasında ‘Lunge’ denilen tepelerden kopmuş Pavase’nin öz yaşamını anlatmaktadır. Bu kitap 2008 yılında tekrar Rekin Teksoy tarafından çevrilmiş ve Can Yayınları’ndan çıkmıştır. Güney Amerika ülkelerinde bugün de sürüp giden siyasal ve ekonomik çalkantıların Costaguana adı verilen hayali bir ülke çerçevesinde anlatıldığı Joseph Conrad’ ın Nostromo Kitabı gene Mehmet H. Doğan çevirisi ile dilimize kazandırılmış ve Adam Yayınları’ndan 1985 yılında basılmıştır. Bu kitap 2007 yılında tekrar Mehmet H.Doğan çevirisi ile İletişim Yayınları’ndan basılmıştır. Joseph Conrad’ ın en önemli eseri olan Karanlığın Yüreği kitabı da İletişim Yayınları’ndan çıkmıştır. Tarihsel dönemin ulaşamadığı çağlardan günümüze uzanan evrede, insan düşüncesinin, kurumlarının gelişmesinin incelendiği ve ilkel büyü, tabular, cinsel uygulamalar, batıl inançlar ve büyücülük üzerine yapılan incelemelerin yer aldığı James G. Frazer’ in Altın Dal kitabını 2 cilt olarak çeviren Mehmet H. Doğan’ın çevirisi 1991 yılında Payel Yayınları’ndan çıktı. Fakat daha sonra Frazer’ in son olarak kısaltıp düzenlediği baskı temel alınarak 2004 yılında Yapı Kredi Yayınları’ndan tekrar ama bu sefer tek cilt olarak yayımlandı. Yazımın başlığında da yazdığım gibi “Yalnız Bir Avcıdır Yürek” (ilk olarak 1991 yılında Mehmet H. Doğan tarafından çevrilmiş Remzi Yayınlar’ından basımı yapılmıştı) son olarak 2008 yılında Türkiye İş Bankası Yayınları tarafından yeniden basıldı. Küçük taşra kentlerinin boğucu atmosferinde aşkın, tutkunun sonsuz arayışına ilişkin inanılmaz incelikte gözlemlerin anlatıldığı Yalnız Bir Avcıdır Yürek’in yeni basımı Doğan’ın ölümünden birkaç gün sonra çıktı. Bu nedenle yazımızın başlığına “Yalnız Bir Avcıdır Yürek” dedik. Mehmet H. Doğan; romandan şiire, felsefeden antropolojiye birçok eser çevirmiştir. ? CUMHURİYET KİTAP SAYI 948 SAYFA 12