Katalog

İlhan Berk’ten bir sergi katalogu: Defter Kapakları Görsel Şölen İlhan Berk şiirlerinin yanı sıra resimleriyle de sık sık gündeme gelen bir isim. Bu kez yazarlığının başlangıcından bugüne usanan zaman diliminde şiirlerini ve yazılarını topladığı defterlerinin kapaklarından oluşan bir sergiyle geldi gündeme. Şiirin bu büyük ustasının bir başka ustalığını gösteren örneklerden oluşuyordu sergi. Serginin kataloğu ise mutlaka edinilmesi gereken bir görsel şölen. Ahmet Soysal’ın katalogda yer alan yazısını sunuyoruz. ? Ahmet SOYSAL S özün bir devrimcisi bize görünüyor. İlhan Berk, Türkçe sözün Özgürlük hareketinde bir öncü olmuştur. İşte şimdi, okumuş olduğumuz daha da okuyacağımız o sözün görünüşünün karşısındayız. Sergilerin büyük sessizliğinin o kırılgan odaklan, hapsolmuş küçük soluklar: Ayrı ayrı çerçevelerdeki görüntüler, görsel şeyler... Şimdi onlarda, İlhan Berk’in yazısının görünüşleri ve yazısından türeyen görünüşler bakışımıza sunulmuş durumda. Hiç şair İlhan Berk’i bilmesek de üstün nitelikleriyle bizi çekecektirler. Yazısı kâğıda dökülürken, kâğıda yayılırken estetik bir biçim oluşmakta... Hem yazısının özgün güzelliği, hem de onun sayfayı kaplama tarzı söz konusu burada. Bu biçimsellik, elbette ki şiirin içeriğiyle bağlantılı. Şiirin özgür (ve cüretkâr) lirik ya da nesnel devinimini ona özgü estetik kaygıyla birlikte görsele taşıyor. İlk başta şu olgu var: İlhan Berk’in şiirinin kendine özgü bit güzelliği var. Şiirin kendisi şiirlerin her birigüzel bir nesne. Ayrıca, şiirin bu kendi güzelliğinde görsel boyut içerilmiş durumda. Çünkü bütün duyumlara, en başta da görmeye seslenen bir şiir. Gösteren bir şiir. Görme sunan bir şiir. Ve "sonraki" olgu: Şiirin maddi görünüşü, ki ayrı bir güzelliğe sahip ("görülmeye değer"). İki ayrı güzellik birbiriyle bağlantılı. Yazının "doğal" ya da "kendiliğinden" durumunun (durumlarının) ötesinde, İlhan Berk’in bazen yazıyı ve yazıyla ilgili maddeyi (kâğıt, kapak kartonu, leke, harfler...) bir ressam çabasıyla işlediği de oluyor. Burada KİTAP SAYI başlı başına görsel yapıtlar oluşuyor. Ressam İlhan Berk tam olarak devreye giriyor. (İlhan Berk ressam "olmamıştır", sanki kendiliğinden resme doğmuştur.) Yazı maddesinin ressamı İlhan Berk. Yazı malzemesinden türetilen güzellik. Ham malzemenin güzele nasıl dönüştüğünün tanığı oluyoruz. İlhan Berk malzemeye müdahale ediyor. Bu kavramsal bir müdahale değil. Kavramsala ihtiyacı yok ressam İlhan Berk’in (nasıl şair, kavramdan kopmuş bir düzlemde yazıyorsa). İlhan Berk, "bir şeyler yapıyor": Yırtıyor, yapıştırıyor, bir leke ekliyor, bazı harfler ve sözcükler "göründürüyor", ya da siliyor; derliyor, topluyor ama vahşi bir şeyi bırakıyor, malzemenin hamlığından bir şeyler kalıyor... (Şiirinde de bunu görüyoruz. Özellikle bir döneminde, Mısırkalyo881 niğne, Otağ gibi yapıtlarda, anlam ve denetim ötesi bir vahşiliğe yer açılmıştı). İlhan Berk, şiirinde ve yazısından türeyen resimlerinde edebiyatın ve sanatın kurumsal sınırlarını zorlamayı göze alıyor. Sözün devrimcisi İlhan Berk, salt yıkıma da açılabilmiştir bazen. Yazının ötesine. Ve resimlerinde anlamsız maddeye. Ama sonra, güzellik hemen devreye girer, maddeyle "evlenir". Bu birleşmeden dolayı özgün bir nitelik kazanır. Doğal, özgür, tehlikeli güzellik. Şimdi yine İlhan Berk’in şiirlerine dönebiliriz. Onlardaki güzelliği yeniden soruşturabiliriz. Görsel soluk, şiirlere yeniden dönüşümüze güç katacaktır. Ama şiirlerden söz etmeyeceğiz. Yeri değil. Hayır, yeri. Ama zamanı değil. Hayır, zamanı. Hatta geç kalın dı. Şiirler, çağdaş Türk edebiyatının göğünü baştan başa aşan bir meteor. O sürekli ve devingen parıltıyı görmek için bazı saplantılardan kurtulmak gerekir. Yazı görüntülerinin soluğu şiirlere bakışımızı yıkasın. Arzunun dağılmış sözcüklerini, nesneye yaklaşımın duyumsal zenginliğini, imgesel yaratıyı, hem deneyselliğe hem kesinliğe açık dili, anlam dışını da düşünselliği de içeren şiirsel yazıyı bu görüntülerin içinden yeniden görelim. ? Defter Kapakları/ İlhan Berk/ YKY/ 152 s. SAYFA 13 CUMHURİYET