Katalog

SİHİRLİ DEĞNEK Çocuklar İçin Kitaplar Hazırlayan: Nilay Yılmaz BİR VARMIŞ, BİR YOKMUŞ... Çocuk Hakları Günü Ardından (20 Kasım) Uluslararası topluluklar çocuk haklarını kazanmak için dünyanın dört bir yanında toplantılar yapmaya başlamışlar. Bu hareketlerin sonucunda 1924’te Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi, ardından 1959’da Çocuk Hakları Bildirgesi kabul edilmiş. Çocuk haklarının üçüncü adımı olarak da 20 Kasım 1989’da 54 maddeden oluşan Çocuk Hakları Sözleşmesi Birleşmiş Milletler tarafından benimsenmiş ve 1990’da en kısa sürede yürürlüğe giren ve en çok ülke tarafından imzalanan sözleşme olarak yürürlüğe girmiş. ‘İnsanlık, çocuklara elindeki en iyi şeyi borçludur’ felsefesini tamamlayan bu sözleşme dünya çocuklarına ‘Yaşama Hakkı’nı, ‘Koruyucu Haklar’ını, ‘Gelişme ve Geliştirme Hakkı’nı, ‘Katılma Hakkı’nı ve ‘Eşitlikçi Haklar’ı getirmek için çalışmalar yapıyormuş… Gökten üç elma düştü. Biri bu masalı anlatanlara, biri dinleyenlere, diğeri de mış gibi yapanlara… Kimbilir belki de sorun çocuklarda ve gençlerde değil de yetişkinlerdedir! Belki de yetişkinlerin kendilerini ve yaklaşımlarını değiştirme zamanı çoktan gelmiştir de geçiyordur. Eleştiri için gerekli olan “toplumsal hafızanın korunması”, olumsuzlukların “analiz” edilmesi ve “tanımlanabilmesi” için senede bir kutlanan belirli günleri ve haftaları beklememe; azalan ya da yükselen sayısal değerlere bakarak sadece böylesi günlerde söylemlerde bulunup bir kenara çekilmeme zamanı ne zaman gelecek acaba? Artık kendimize ve yaptıklarımıza eleştirel yaklaşma cesaretini toplamamız gerekmiyor mu? Elbette “masal” anlatmayanlar da var. Çocukları ve gençleri gerçekten dinleyen, onlar için bir şeyler yapan, onlara tepeden bakmayan, buyurmayan, tehdit etmeden yaklaşabilen, onlarla iletişim kurabilen, onların düşünmelerini ve merak etmelerini sağlayabilen yetişkinlerin az da olsa var olduğunu bilmek umut verici. projelerinden biri olarak kabul ediliyor. Schwaebische Tagblatts gazetesinin çocuk sayfası sorumlu redaktörü Ulla Steuernagel ile meslektaşı Ulrich Janssen tarafından ortaya atılan bu fikir ilk önce 2002 yılında Avrupa’nın 529 yıllık en eski ve en ünlü üniversitelerinden biri olan Tübingen Eberhard Karls Üniversitesi’nde gerçekleştirilmiş. 2006 yaz yarıyılında ise Avrupa’nın 70 kentinde Çocuk Üniversiteleri gerçekleştiriliyor; Türkiye’de de bir Çocuk Üniversitesi var. Çukurova Üniversitesi’ndeki Çocuk Üniversitesi 4.dönemini tamamladı (Çukurova Üniversitesi “Çocuk Üniversitesi” hakkında bilgi için: http://cocuk.cu.edu.tr/ Basında: http://cocuk.cu.edu.tr/basin.asp). 2005 yılında Avrupa Birliği’nin Bilimsel İletişim Dalındaki “Descartes” ödülünü alan bu projenin ilk kitabı 15 dile çevrilmiş ve sadece Almanya’da 120 bin satmış. 2002 yılında Almanya, Tübingen’de gerçekleştirilen Birinci Çocuk Üniversitesi’nin sekiz sorusu ile sekiz profesörün bu sorulara verdikleri yanıtları içeren kitabın resimlerini Almanya’da “Çocuk Kitapları Resim Çizerlerinin Kralı” olarak tanınan Klaus Ensikat yapmıştı. Çocuk Üniversitesi’nin ikinci yarıyıl kitabında da Enkisat, Janssen ve Steuernagel çalışmalarına devam ediyor. Çocuklar ikinci dönemde “bitkiler neden büyür; neden rüya görürüz; neden işitebiliyoruz; insanları neden klonlamak gerekir; neden yetişkinlerin çocuklardan daha fazla şey yapma izni vardır; Antik Yunan heykelleri neden çıplaktır; ben neden benim; yıldızlar neden gökten düşmez” soruları ile Almanya’nın en büyük bilim ödülünü alan profesörlerini terletiyor. Kitabın önsözünde belirtildiği üzere, profesörler bu seminerlerde çocukların ilginç soruları ile epeyce yorulmuşlar. Sadece çocuklar değil gönüllü olarak bu çalışmaya destek veren Çocuk Üniversitesi Çocuklar Soruyor, Bilginler Yanıtlıyor / İkinci Yarıyıl Ulrich Janssen, Ulla Steuernagel, Optimist Yayınları, 224 sayfa Resimleyen Klaus Ensikat, Türkçeleştiren Kızılca Yürür (815 yaş) Çocukların merak ettikleri, büyüklerin de yanıtlamakta zorluk çektikleri soruların ele alındığı “Çocuk Üniversiteleri” yeni yüzyılda çocukların bilime olan ilgisini artırmaya yönelik en etkin CUMHURİYET KİTAP SAYI profesörler de elbette çok şey öğrenmiş. Çocukların sorularına cevap verebilmek kolay mı! Hem çocuklar, hem aileler hem de profesörler bu çalışmadan çok keyif almışlar... Herkes için farklı bir tecrübe olan Çocuk Üniversitesi dersleri devam etmiş. Elbette bu harekete yönelik eleştiriler de olmuş. Ancak “Çocuk Üniversitesi Hareketi”nin doğacağına inananlar yılmamışlar. Açılıştan bir yıl sonra 30 Alman Üniversitesi daha kapılarını çocuklara açmış. Bu seminerlerin sadece çokbilmiş profesör çocuklarına ya da hırslı anne babaların emirlerine körü körüne itaat eden çocuklara yarayacağını, Çocuk Üniversitesi ile sadece dÓAhi ve ukala çocukların ilgileneceğini düşünenler yanılmış. Çocukların kendilerinden emin bir şekilde amfileri doldurduğu, kolunun altına sıkıştırdığı kaykayı ile seminerlere gelen çocukların seminer sonrasında bile profesörlere soru sormak için nasıl onların peşlerinden ayrılmadıkları görüldüğünde memnuniyetsiz kişiler de susmuş. “Çocukların işi zor, güzel olan ne varsa onlara yasak. Büyüklerden durmadan, ‘Şimdi ders çalış!’, ya da ‘O kadar çok tatlı yeme!’, ‘Odanı topla!’ gibi sözler işitirler. Büyükler de pek bir bilimli; her şeyi yapabileceklerini sanır ve durmadan sözlerinin dinlenmesi gerektiğini düşünürler” (s.110) diye başlıyor “Neden yetişkinlerin çocuklardan daha fazla şey yapma izni vardır” başlıklı bölüm. Erken yatılması gerektiğine dair bir yasa var mı? / Çocuklar aslında minik büyükler değil midir? / Eski zamanlarda babalık / Başa bela çocuklar / Çocuk emeği / Aile / Çocuklar anne babaya karşı / Eğitimde söz kimin?/ Çocukları devlet baba yetiştirirse daha iyi olmaz mı? / Çocuk hakları gereksiz mi? / Cep harçlığı maddesi / En azından cep harçlığımızı çar çur edebilir miyiz? / Sigara içmenin yaşla ne ilgisi var? / Neden 16 yaş üzeri izlenebilecek filmlerle ilgili çocuk hakları yok? gibi alt başlıklardan oluşan bu bölümün yanı sıra diğer bölümlerde de resimlerle, sayfanın yanlarında yer alan kutucuklar içindeki kısa bilgilerle ele alınan konu bütün yönleriyle konuşuluyor, sorular soruluyor. Sorgulamak, sorular sorabilmek, şüpheci olabilmek ne güzel! Bir Dünya Felsefe Günü’nü daha sorularla kutladık! Türkiye Felsefe Kurumu tarafından getirilen öneriyi kabul eden UNESCO’nun desteği ile 2002 yılından beri Kasım ayının üçüncü perşembesi Dünya Felsefe günü olarak kutlanıyor. Kim demiş felsefe büyükler içindir, çocuklar felsefeden anlamaz diye! Yeter ki büyükler onlara anlatmasını bilsin... Soru sormaya, düşünmeye bayılan çocuklar “Çıtır Çıtır Felsefe” dizisine bayılacak. “İyi ve Kötü”, “Adalet ve Haksızlık”, “Gerçekten ve Yalancıktan”, “Oğlanlar ve Kızlar” kitaplarından oluşan felsefe dizisine 6 kitap daha eklenecek (812 yaş). Büyük küçük artık herkes soru soracak... g BÜYÜKLERE ÖDEV “Eğitim ve İktidar”, Michael W. Apple, Kalkedon Yayınları, 2006. “Çocukluk Felsefesi”, Gareth Matthews, Gendaş Kültür Yayınları, 2000 “Okuryazarlık: Sözcükleri ve Dünyayı Okumak”, Paulo Freire, Donaldo Macedo, İmge Yayınları, 1998 Büyüklerin yapması gereken ödevler birikiyor!.. Çocuk Vakfı, 20 Kasım 2006 Pazartesi kutlanacak Dünya Çocuk Hakları Günü nedeniyle Türkiye’nin 40 Acil Çocuk Ödevi başlığı altında rapor hazırladı. 20 Kasım 20002006 yılları arasında öncelikli çocuk sorunlarının belirlenmesi amacıyla alanın uzmanları tarafından yapılan değerlendirme sonunda aile, sağlık, göç, işsizlik, yoksulluk, şiddet, eğitim, güç koşullardaki çocuklar, korunmaya muhtaç çocuklar, özürlü çocuklar, çalışan çocuklar, sokaktaki çocuklar, yargılama sürecindeki çocuklar, çocuk ihmali ve istismarı, çocuk hakları, medya ve çocuk konuları öncelikli sorun alanları olarak değerlendirildi. (Bkz: www.cocukvakfi.org.tr) BİR GÜN * Çocuklardaki öğrenme merakını ve heyecanını yok etmeyen, törpülemeyen ve öğrencileri tektipleştirmeyen eğitim yaklaşımları benimsenecek. * Düşünen, sorgulayan çocukların yetişmesi için çocuk ve gençlik hareketleri başlayacak. * Hareketler, sözlerden daha çok konuşacak. Nilay Yılmaz Kurtuluş Deresi Cd. No: 47 Bilgi Üniversitesi, Dolapdere/İstanbul nilayy@bilgi.edu.tr Tel: 0212 236 78 42 0212 311 51 82 SİHİRLİ ÇOCUK DERGİLERİ! Kırmızı Fare (http://www.mavibulut.com.tr) Ebe Sobe (http://www.ebesobe.com) Bilim Çocuk (www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk) 875 SAYFA 31