Katalog

Erje Ayden'le çalakalem miniröportaj 'Ölümüne bir Kemalistim ben' Erje Ayden adı edebiyatta neredeyse bir efsane haline dönüştü. Kitaplarının büyük bölümü de dilimize aktarıldı. Türkçedeyayımla nan son kitabı Coldberg Paşa'yı vesile sayarak bir mini söyleşi gerçekleştirdik Ayden ile. Selçuk Altun ve Güven Turan da Ayden'i değerlendirdiler. ~l Selçuk ALTUN rıiz? Belirli bir yöntemim yoktur. Romana başlamadan önce onu kafamda öyküleştiririm. O sathada öykii daha kesin halini almamıştır. Ondan sonra sözü daktiloma G oldbcrg Paşa'nın tamamlanma süredni özt'tlcr mi siniz'1 Onu neden "Yahudi kardeşlcrınizc" ithaf cttı bırakırım. Kitap tamamlandıgmda her hangi bir okur gibi şuşırırım. Bıı yönte mc "Biiyülii Zaman" diyorum. Kitap Türk Yahudileıe ithal cdilmiştir, çünkii onlar daima hizle olmıış bize karşi olmamışlardır. Vc gerekügiııde bizim i«,in ölmüşlerdir. Gözdc Türk vc uluslarara\ı yazar vc )uirlcriniz kimlcrdir? Onlar yapıtlarınızı nasıl etkilemiş lcrdir 1 Bcni gençliğimde edebiyatla tanıştıranlar Sait Faik vc Orhan Veli'dir. Onlar çıkıs. noktam olmuşlardır. Yazar kimliğimın olıışmasında az yazarın ctkisi yoktur. Onların arasında; Dostoyevsky, Balzac, (Jannıs, Grnham Gre ene , Enc Amblcr, Boudclairc, Mallanııe, Garcia Lorca, Eugene O'Neill, Tennessee Williams, Sinclair Lewis, 1 lubert Selby Jr. vs vs. Onlardan nasıl mı etkilcndim? Basit. Ne ekersen onu biçcrsin. Ünlü yazar, şaır vc sanatçılarla doslluklar kurmuşsunuz. i'rank U'Hara, Montgomery Clift, Willem de Kooning, ]ohn Ashbcry vs. Onlar hakkında ktsaca neler söy/cycbilcccksiniz ? O'Hara, Clift, Bill de Kooning, Ashbery benim için ünlü birilcri değildi. Onlar bana hocalık yaparkcn cşitlcri gibi davranan, sanatçı dustlanmdı. İ'rank O'IIara beni çok etkilemi^tir. Ağabeyinı gibiydi. tyi yazmamı, iyi yaşamamı, diizgün durmamı vc kcndimi yazmaya adamamı isterdi. Dc Kooning? Onıınla tanışmasaydım belki de yazmaya hiç başlamaztlıın. liğcr Bill'i yakından tanırsan kendini ifadc ctmcyc çalışmadan dııramazsın. Monty'i çok az tanıyabildinı. Komşumdu. Ruhcn yaralı ama büyük bir aktördü. Uzıın ya şatnadı. John Ashbory cski bir dosttıır. Kitaplarıma yıllarca sahıp çıkmıştır. Daha öncmlisi onun jjiirinin tutkunu olduğumdıır. ünun Anıerika'nın gelnıi^ gccnıiş eıı bü yük şairi nlduğıına inanırım. O bir diiştiir. Yent yıtyımcımz SF.L Yayınalık'ın Pıycrloti Caddcu'ndv mııkım oldu&ıoıu dgrcnincc ç)aıklu$jımtzıın aynı ırıckânda geçtigini bclırhniştiııiz. hlanbtd'un cn çok nelerını nzlüyonunuz? üzaklan da olsa Türkıyc'mn j>tdışatı bakktndakı gözleminiz ncdır? tstanbul'un ııclcrini mi ö/lüyorumr' Marnıara Denizi'ndeıı rü/gânn getirdigi kokuyıı, Hoğazıçı'ndc akşam gc/ilcrini... Ve Fenerbahçc'yi (îalatasaray'ı yenerkcn izlcmcyi. 1957'dc tcrk cttiğiındcn bcri l'ürkiyc epcy yol katctti. îjimdilerde rüşvet ve kaçakçılık büyük ti'hlike arzediyor. Polıtık dıırnşuııuzf' Kcmal Pa^a'nın ckmcğini ycdiın. Okullanna gittim. Ve ölümüne bir Kemalistim ben. Ve çok iyi biliyorum ki Türk ordıısıı olmasa, beni bııgünlere getircn e^itimimdcn dc mahrıım kalırdırıı. Ycni kilap prujcmz? Yeni bir üçlemeye başladım. Yalmzcti bir kitap okuma şan unız bulıtnsaydı bjııgısım scçcrdııuz' Frank O'Hara'dan Toplu Şiirlcr. O'Hara ve Ciarcia Lorca beni çok heyccanlandırır. • Goldberg Paşa/ Erje Ayden/ Çevıren Pürcn Özgörcn/ Scl Yayınalık/ 121 s. bastıgı A.B.D. vatandaşlığını reddeden, sosyal güvenceden yoksun durıımda sağhgiyla uğrasjan filozof duruşlu ve aykırı adama derhal ısınacağımı biliyordum. 12 Mart döncmi Adalet Bakanlarından \ fidayet Aydıncr'in Ncw York'a sahte pasuportla sığınan gizcmli oğlu Erje Ağabey'le aramızda, faks mesajlarıyla pekiijcn bir dostluk gelişti. Bana ünlü ressam dostları Willem de Kooning ve Michael Goldberg'in desenlerini armağan etti. Çocııkluğıınun en mutlıı günlerini Lâleli'de geçirdiğini anlatmıştı. Meğer evleri Piyerloti Caddesindeymiş. Onun iki yeni kitabını basacak olan SEL Yayıncılık'ın da aynı caddede mukinı olduğunu öğrenince, "O mekânda dizlerim az yaralanmamıştı" diyecekti. A.B.D.'nin yaşayan en önemli şairi Jobı Ashbery (doğ. 1927), onun Türkçeye çevrilmekte olan yapıtı Sweetmilk Triology için, ".. .Ayden, Simenon ve Proust denli tiryakilik yapabilir" buyurmuş. Katılıyoıum. • Romanötesi yaşam erkişisi Erje Ayden E rje Ayden (Erce Aydıner) adıyla ilk kültür bakanımız Talat Sait I Ialman'ın bir denemesinde, otuz yıl önce tanıştığımı anımsıyorum. A.B.D.'ye sığınmak zorunda kalan macerapercst Türk'ün kısıüı lııgüizcesiyle yazdığı sürükleyici öykiileri bir süre mcrak ctmiş, sonra unuüııusjtıım. 14 Agustos 1993, Boston. Raf raf izlediğim Waterstones'da, Ayden 'in siftah romanı The Crazy Green of Second Avenue'yıı görünce ona heyecanla sarıldığımı da anımsıyorum. Önemli eleştirmen Seymour Krim'in (1922 1989) sunuş vc modern Amerikan şiirinin öncüsü Frank O'Hara'nın (19261966) önsöziiyle ateşlenen underground kitabı soluk soluğa okudıım. Frje Ayden'in (doğ.1937) yalın, ckonomik ve sürükleyici üslubunu benimsemiştim. 30 Ağusros 1999, Berkeley. Yanm milyon kitaptan mürekkep, nitelikli sahaf Serendipity'den altı Erje Ayden kitabı daha ediniyorum. Adı güzel marjinul yayınevlerinin yayımladığı yapıtları da bcğcniylc okumuş eıı çok Sadness at Leaving'den etkilenmişrim. (Tiirkiye'de Ayrılık Acısı baijhgıyla yayımlanan roman Warner Bros tarafından filme çekilecek. Bedri Baykam'ın Akşam'daki 17.02.2001 tarihli yazısuıa göre, yapıtı çok beğenen Bülent Ecevit onu Türkçeye çevirttirmiş. ULÜS gazetesi 1970'lerin başında kapanmasa roman dizi olarak yayımlanacaktır.) Ardı ardına okuduğum Erje Avden yapıtlarında biçem olarak Sait Faik, konuda Graham Greene'den dokıılar duyumsamışımdır. Onların kapak yazılarında Ayden'in ayakta durabilmek için; denizci, dublör, ajan, mezarcı, garson, boyacı, fcdai, ınarangoz, tiyatrocu ve galeri yöneticiliği yaptığı vurgulandıgina göre yazdıkları genelde özyaşamöyküseldir. ilk fırsatta kıırdıığu yayınevinde (Ncw Wavc Publications) Orhan Veli ve Melih Cevdet Anday'dan seçme şiirler yayımlayan Erje Ayden 1960'larda bir süre New York'un post modern Pera Palas'ı Hotel Chclsca'dc konuşlanacaktır. İlk romanımın tutkunokur anlatıcısı Sina, New York'tan ayrtlmadan önce Erje Ayden'le buluşmayı boşuna düşlemiştir. KIRK YIL SONRA Erje Ayden'in yazarlık serüveni başladıktan kırk yıl sonra, onu Türk okuruyla çok yönlü sanatçı Bedri Baykam tanıştırdı. Onun üç kitabını sahibi olduğu Piramid Yayıncılık'ta bastırdı ve aslı New York Üniversitesi arşivindc saklanan underground klasigi The Crazy Green of Second Avenue'nun (Ikinci Cadde'nin Çilgın Yeşili) müstehcen olmadığını kamtlamak için mahkemelere çıktı. Bedri Baykam'ın Ayden hakkında Akşam'da çıkan kışkırtıcı yazısıyla Evrim Altuğ'un 29.06.2001 tarihindc, Radikal Kitap ekirıde çıkan ropörtajını kişisel arşivimde saklamaktayım. 2004 kı^ı. SibelBedri Baykam çiftinin renkli evinde akşam yemeğindeyken, Erje Ayden telefonla arayıp son Fenerbahçe nıaçının skoruııu sormasın mı? (Keyfinin yerine geldiğini duyumsayınca, Bedri, beni kendisine telefonda takdim edecekti.) Geçen sonbaharda da New York'taki evinde ziyaret ettim onu. Kırkyedi yıldır sıkı sıkıya Ncw York'a demirlemiş olsa bile, T.B.M.M. üyelerinin yüzde yetmişinden daha diizgün bir Türkçesi vardı. George W. Bush on yaşuıdayken ayak SAYFA 4 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SA Yl 791