Katalog

Yusuf Alperden $aîr Her Zaman' airin kültürsanat birikimi Sttr Ber zımaıı Ytasaf/Upn Yusuf Alper otuz yıldır dergilere şiir ve sanat üzerine yazılar yazar. Bu yazılarını şimdi bir kitapta topladı. Kitap üzerine bir değerlendirmeyi sunuyoruz. ~l Yllmaz ARSLAN Kendısı dcncmeler demış, bir panel yazısı, beş adf r soyleşı yazısı, Kendımı Yazmak' bolutnuııde 'Yaşama Sanatı' haıiç dığer yazılar bir 'gizdokum' olarak adlandırıla bılırsc de ben kıtabın ya/ılarını, kumulatıf olarak 'eleştırel dene meler' dıye adlandırmayı tercıh edıyorum (, unku yazıların ıçcrığı eleştırel fJe aldığı konuları, ba sıt, yaşamla uyumlu, gozleme ve yaşantdara uyumlu bir dılle, alabıl dığıne açık bir soylemlc ya7mtş Al per Yukarıda da behrttığım gıbı yazılaruı ckşütcllığ'ı, yazıldığı do nemın kulturel sanatsal, yaşamsal gundemındcn 7uhur etmış olnıala nndan ŞİİRİN KURTULUŞU 1 Bolum olan 'Şıırın Kurtulu şu'nda, 'Çaüşmayla Başlayan' adlı yazısında, şaırın ruh hallerını, şıır denılen tanımsı/ nesncnın kınıı O7ellıklerını açıklıyor 'Şuı (Muşıım Surecı' adlı yazıda yapıyı oluşturan bıçım ıçerık butunluğunu, şurın oluşum surecınde, bı hnçdişı sureç ve zıhınsel sureç dıye adlandınlan ıkılı aşamaya dcğınıyor Burada kaba felseh me tınleruı, kaba duşunce urunu ya/ılann şıır dıye yııtturulmaya çalışılması na değınıyor ınce ınce OlmaM gerekenın 'estetı ze ederek sunum' oldu ğunu belırtıyor, haklı olarak 'Şur C) Çı/gıde dır' adlı yazıda, M H Doğan'ın 1979'da Yusuf çuk'ta yayımlanan bir ya zısına gondermeyle, şı ırın tanımını, tanımsı/lı ğını tartışıyor Bıçım ıçc rık butunluğunu suyu oluştutan hıdrojen oksı jen bırleşımıylc, ınsanı oruntuleyen rulı beden ayrışmazlaııyla açıkhyot 'Bir Kısır Dongııde1 adlı yazıda, yaratma eylemın dekı ataletın, kısırlığın, verımsızlık ve başıboşlu ğun nedenlerını tartışıyor Verım si7İığın ncdcnı olarak gorduğu ın sanın ıçındekı sansur duygusunun aşdmasinı belırtıyor 'Otellerde Şı ır' adlı yazı, tcmatık ımleme açısın dan, Turk ^ıır ıncclemesı, eleştınsı, denemecdığı açisından bir kazanç ve kıtabın en gıızel yazılarından bı rı Furk ve dunya şıırınde, otcller de yazılmış, oteller uzerıne yazıl mış şurleı 1 gundeme almış "Otel ler lalettaymdırler ve lalcttayınlık ler yaratıulığı peluştırebılır", sap laınaii yapılmış yazı sonunda 'Ar tıstık Patına) adlı yazıda, odullere, odul )unlerıne bakış, |urı tavırları a(,ıklanmı^ Bu duşuncelerıne yol a^an yazı, Salâh Bırsel'ın 16 Mayıs 1987 tarıhlı gnnluğundekı beyan lan 'Şur Çıknıazda' yazısı, ulkemi7 ozelınde ^ıırın tıkanması, çıkmaz da olması holdıng dergılerının ta vırları clcsjtırılıyor 'Şııruı Kurtulu şu'nda şaıılerın sorumiuluklan, hayata gozlerını a(,ıp vurdumduy mazlığı aijmaları gcrtktıgı hatırlatı lıyor "Sanat(,ılık yerını /enaatçıll ğa bıraktı , tespıtınde bulıınuyor Alper 'Turk Şıırınde Bıreyselleş me'de, bir donem şıırı epey oyala yan bırey, bıreynlık bıreyolmak bıreyleşmek kavramlarına a<,ılıın olacak tanımlamalaı 01 ntkler var Bcn bız bağlamı bılın^dışını bas kın kılma eğılımlerı kekemt otıs tık urunlerın sırkıılasyonu vb su re(,leraı,ıklan)yor Buıada luıkşı ırınde "bıreyın bııevselle';mLSindc" 2 Yenı 'jıın'nın rolıı a^ımlannıı^ 'Şıır ve Huzun'dc ulkcmız ya/ıcıla rının tam olarak hu/ne yakın ve yatkınlığı ortaya konuyor, gul bul bul çiçek bocek egicntL dcstcklı yazıcılıgın bir nevı sahtt ya^ıcılık olduğunu tcslım edıvoı Inıgeye Lvet, Imge Pctışı/mıne Hayır'da 2 Yenı'nın kotu kullanılmasinın sur mesı, bunun ııngt ktişı/mıne ne den uluşu vıırgıılanmış tmgeyle de ımgesi7 dc şıır ya/ılabılctcğı, ancak ımge salatasına dondıırul muş kotu metınlerııı ortamı bog duğıı vs duruml.ır aı,ıklanmış Kendısı de gclenck'tuı yaraılan mayı se^en ve seven Yusuf Alper, 'Bayrağı Devralmak'ta, ozgunlugu S evgılı Yusuf Alper ın I uı kıyelı edebıyat, sanat kul tur ortamına katkısı buyuk, bu yadsınamaz Ya/dığı şı ırler, basdmış şıır lutaplaıı yanında kuramsal duzlemdekı katkıları da gormezden gelınccck gıbı değd Ancak bızım ulkemızdc kuramsal kıtaplar soz konusu olunca, pek çok kışı, hakkında ıkı cıımle olsun bir şey soylcmeye yanaşmıyor San kı ijiir eleştırısı kolayrnış gıbı, elıne kalem alan eleştııı yazmaya kalluşı yor, doğal olarak bunlar kısır vc saçma sozlerlc şışırılmış, bol soslu tanıtmalık halıııı aşamıyor1 Oysa kuıaınsal ya/ılara, bunların yııku nu taşıyan kuramsal kıtaplara en çok ıhtıyaumızın olduğu bıı do nem yaşıyoruz () kuıamsal kırap ları gızlemek kımsenın ışınc yara maz Ianmlmaları, salık verılmele rı, okunmalarının sağlanmasıdır doğru olan Sonuçta en kotumser yanıyla bakılsa bılc, cleştırı, dene me, ıncclcmc amaçlı kıtaplar yazıp yayımlatıııak, bir nevı Don Kışot luk'tuı Bunu anlamiyorsanı?, 7aten hıçbır şey soylemeyc gcrck de yok "Şaır Her Zaınan" lyı nıyetlerle ya/ılmış ya/ıldıkları doncmde otıi7 bir yazıdan otu/u deıgılerde, ıntcmette vs yayunlanmış Yusuf Alpet'ın bu yaklaşik otıi7 yılın kul tur sanat bırıkımını yansıtan yazı ları bir araya getırmesıne nıemnun olduğumu bchrtmelıyını Kıtabı okurken ve okuduktan sonra, Yu suf Alptr'ın poctıkasını, poetıkala ra bakışını, kultur banat ortamına ılışkın duşuncelerını tam olarak anlamak ve oğrenmenın dışında, sııreklı cksık kalan bıı yanımıza da vurgu yaptığını ıçıııı acıyarak goı dum Butun ya/dıklarıyla ınsanlaş maya, vicdan sahıbı olnıaya vt ba şını kaldırıp ctrafında olanı goıme yc davct edıyordu bı/ cnteli)ansı yayı Bununla da yetınmcyıp mu dahaleu olmaya, ınsanlığın onunu tıkayan engclkrı gosteı meye, bun ları lemızlemeve de davct var bu ınsan sıcaklığı tııten yazılarda Yusuf Alper yaklaşık otuz yılın kultursanat blrlkiminl yansıtan yazılan bir araya getirmış kıtabında yakalamak kaydıyla gelenek'tenl*) yararlanmak gereklılıgını, bayrağı usta tabır edılen şaıılcrden devral mak olarak adlaııdıı ıyoı Bu devra lışa şımdılerde mttınlerarasılık', 'kanon' gıbı zorlama ısımleı takılı yor 'Çocuk Kalmak ve Şıır'de ya ziLiların çocuk saflıgında, temız yııreklı olmalan gtrcktığı vurgu lanmış Çocuk şııı ılışkısınuı de rınlerı açılmış Lkmek (, almak ve Şıır'de o tanhlerdt çıkan YLHI Yu7yil'da okudujiu bir lıabeı u/e rınc ckmek lursızlıgı şiıı arasında dolaysız bağ kunıyor vc soruyor Alper Tkmek c,almak /oıuııda kalan ınsanların bulundugu bu 1 toplumda bız şaırleı (Ne lı.ıkl ı Belırleme benını Y Arslın) <jiır kı taplanmi7in nttkn AI satıldığmı, az okundıığunu sorguluyoıu/"1' "•Şur ve Genı,lık te teknolojının gen^ şaırlerı adayları olumsu/ etkı lemesı, şaırın bıyolopk vaşı, olgun luk donenıkıı taıtışılıyoı Ouvgu goıgu ve bılgltıın şiıı y ı/maya yct meyeceğını, şaınn kendını yctıştıı mesı, poetıkasını ıyı kurup yerını belırgınleştınnesı geı eklıllğını açıklaınış ()7gunluk c vurgu yapmış Alper 'Çanlar Kımın lı,ın Ça lıyor •''da Demııtaş reyhun'un, Anadolu koy yaşamı (C Sure ya'nın) tolklor şııre duşman' yazısı baj*lantısına karşı bir poleınık yazı sı kal(mc alııuş, şaır ya/arımı? D Leylıun kultursuzleşme sorumlusu olarak ıcaya kulturu dedığı Ana dolu koy kulturunu su^larken, Al pcrbuna karşı (,ıkıyor Kultursıi7 leştıınıede gazetclcrın aktıl rolunu sergılıyor "Ntrede Dtğıl Nasıl" adlı yazısında yerellık (ulusallık) evrensellık kavram c,ıftlerının alt oğelerı olan taşralılık kentlılık kavramlannın ıçerığını, "nıoder nı/m" bağlanıında sorgulııyor Modernlığın ust boyutlarının uı san kalmakla sağlanacağını ozeflık lc belırtmış sevgılı Alper Kultur cmperyalızmının oltımsuz yansı malan Turk ınsanının tekıu)lo)ik yan urunlcrc dırenış gostermesının s,onu(,ları ü Pa7 ve ( Surcya'nın duşuncclcrı ışığında gun deme tklenılenmış Aynı yazıda kıtap, dergı vs satı şının arttırılmasına yonclık ıvı nıyetlı oncnlcr de sunu lııyoı bızlere Taşra dergı lerınt duyarlık gosterme, bu dergı edıtorlenylc ortak sayılar hazırlama, başka ul kelerın dergı edıtorlenyle ben/eı oıtak çalışmalar gerçekleştırmek gıbı "Şa ır Aymazlıgı ve Aşk"ta ul kede yaşananlar karşısın da yazdıklanyla bunları yansıtmayan psudoşaırleıı (yalancı, salıte) ısım ve or nek vermeden, genclleye rek eleştırıyor Yusuf Alper "Gunumuz Şurıne Vur mak" adlı yazısında, V Ço lak ve S Kemal Bayıldıran'ın gunumuz Turk şurı ne ılışlun duşuncelennın toptancı olumsıız yargıla rını deşıyor, onların du şuntelerınc kunsenın yanıt vennedığını, ancak kendı sınuı yanıt hakkını kullandıSını bc lırterek Bu yazınm i(,erıgınde be nım daha <,ok ılgımı çeken konıı ıse, getjinış ve gunumu7 şıırsel mı usını devralacak genç şaırler Aklı ma şıı sonı gclıyor Madenı 1 uık şıırı oluyor yenı kuşaklarda onu ayağa k.ddıı at ak guç yok Al per'ın sonılarına ckkyerck sora yım o kuşağı neden yaratamıyor, yakınanlaı Mıllı Eğıtım mufredat İarımlan kultur sanat polıtıkaları na, ckonomının durumundan sos yo psıko kulturel ve bılışım alanla rına, ınsan yanımi7in azar a7ar tu ketılışıne kadar, şur ı<,ın sosyomet rık araştırmalar yapılması gerek me/ mP lı,ınde ço/ume yonelık genel geçer olmayatak (.ozıım one rılerı de banndıran Anlaşılan o kı, yakınmalar boş, so/ sahıpleıının boyk bıı nıyelı yok yıllardır1 "I vet Şıır (, ıplak' adlı yazıda, 12 1 ylvıl vc sonrası uygulaınalaı ışı gında Turk ve dunya şıırının dum mu karşılaştırılıyor Ulkemi/dc bir yaprak hrtınasına lutulınuş gıbı bı rcr bırcr olcn şııı d(.gerlerııni7in boşluklaıının nasıl dolduıulması gerektığı ımlenmış alttan alta Bo lumun son ya7isı "1 Icrkcs Kendın den Başlıyor" ıse, Yusul Alper'ın, 2001 t/mır I UYA1' Kırap Tıı an ndakı konıışmasından Cıutıu mu/ şurı, tar/ları kışıleıı VL kişılık lerı u/erıne anlayana son derecc samımı ve ınanarak yaklaşılmış ya/ılmış dıışunteler i(,erıyor 2 Bolum "Kendımı Yazmak" doıt ya/ıyı barmdııfyor Bunlarm ılkı "Kendımı Ya/mak", şaır Yusut Alptr 1 tanıtma amaçlı lı,ten, duy gulu bir gı/dokum "Hıçbır Şey Yekla aynı ısımlı şiırın yazılış sc ıııvenı ve surccını açıklıyor Ya/ı nın fınalı "Kumkapı dullaı 1 ve ka tılleıınden assolıstler ıııcten bu toplum bıı gun mutlaka Hakkarı çopluklerındL ekmck arayan Alı metlcrcİLiı dc Bcetlıovenler Mo zattlaı çikaı u ıktır "Bir Pcncere ()nundL ısımlı va/ı da bı.nı şaşır tıp mutlandıran ya/ılardan Yıllaı oncc Varlık Dergısı'nde çıkmış bir ya/ı geldı aklıma Kımın yazdığını anımsamasam da, "Turkıyc şiııının bir tema harıtas>ıınn olmama sMidan yakınan bir ya/ı olduğunu anımsıyorum Alper'ın 'otcllcr'le ılgdı ya/iMiun aıdından pencere onu' saatleıını, bunun urunu şıırle rı ya/ıya konu etnıesı yukarıdakı ya7iyı aklıma duşurdu Boyle, te malara deguıen va/ılar tckıatlaıı onleı Nelerın ya/ilıp ya/ılmadığını gosterır bi7e çunku "Yaşama Sa natı" ısımlı yazı, Fronımun 'Sev me Sanatı' ısımlı eserınden esınle yazılmış ÇEŞİTLİ DÖNEMLER 3 Bolum olan 'Şaır Hcr Za man"da, çeşıtlı donemlcrdc kcndı sıyle yapılnıış boyleşıler vaı Bu bo lumdekı yazılaıda da Yusuf Al per ın sıcak yumuşak, yııreklı kı saca ınsan yanını buldum Doğru larını, duşunuşlcrını paylaşmiş başkalarıyla Bırıncı ya7l Varlık'ta ıkıncı vc dorduncu ya/ılar Cum hunyct Kıtap Lkı'ndc beşıiKi ya/ı Kıyı Dergısı'nde çıkmış l'ekı uçuncu ya/ı3 () yazı yayımlandığı tarıhte de benım ıçın o/eldı, şımdı dc ozel Çunku 90 lı yıllaı ın ortala rında çikaıdığım Poetık us Dergı sı'nde ben basmıştım o soykşıyı Btıradan Sevgılı Stdat Şanvcr 1 de anıp ozledığunı belırtmelıyım Başka bir ya/ıya konu olmak kay dıyla o tarıhre, Poctık'us ıçın Yu suf Alper'k "lsa Musa.Heıkes va da Hıç" adlı soyleşiyı yapan Şan veı ın 2004'te I tkı den çıkmış "C ıcvgın ve Katıl" adlı şııı kıtabına geç kalınamış olduğunu belııtmcyı boıç bılıyorum kcndımc okurlara ve Şanvcr'e Sevgıdeğcr Yusui Alpeı ıçın son soz, kalenun ıyı kı vaı' 1 lıne sağlık şaırım' • Şair Hcr Zııman (Şiir Yaratım Siırecı, I'urk Şıirı ve Kendı Şıırı Uzerıne); Al PhR, Yusuf (ılıkkol Yav (kak2M> tzmır (*) (ıt'lenek uızcu&ıınun Hcrıgınt Dıvan'la smırlayanlar var OysaHalk^un itLLt !}tırı lan zımal vc ujnrası chıha\ı hııtun bir dunya jiırt, şaırlerın gdımktti yanusu'dur1 llnutulmuyor bu bılı n i sıyası < nu Uı r uğruna gor mezden gelıntyor K İ T A P AYFA 18 C U M H U R İ Y E T S AYI 7 98