Katalog

Joris K. Huysmans'ın önemli yapıtını Tahsin Yücel çevirdl " Tersine "yi yüzünden okumak ı~l zeynel KIRAN GİRIŞ Okur, Fransız edebiyatının klasik ve çağ daş yapıtlannı Tahsin Yucel'ın çevırılcrıy lc tanımıştır Yıne fahsın Yucel bızce Fransız edebiyatının en ozgun yapıtların dan bırı olan Jons Karl Huysmans ın Ter sıne adJı romanının çevınsıyle ulaşıyor Ier sıne ıçın yazdığı onsozde Yucel şoyle dıyor "Huysmans da unlu başyapıtı Tersine (A Rebours) de ulkemızde pek bılınmez, dılımızde yazılmış bırkaç Fransız yazını tarı hınde şoyle bır anılırlar belkı, ama bıldığım kadarıylaXIX yuzyıl Fransızyazınınt çok ıyı bılır gıbı gorunen uzmanlanmız bıle, Huysmans'la Tersıne'nın çevresınde dola şırlar hep Yalnızca Hugo'lar, Nerval'ler, Musset'ler, Balzac'lar, Stendhal Ier, Fla ubert'ler değıl, Zola, Goncourt kardeşler, Maupassant, Verlaıne, Mallarme, hatta Je an Moreas ve Henn Regnıer bıle az çok bı lınır, ama Huysmans çoğu yazınseverlerı mız ıçın hıç yoktur, kımı ender yazınseverı mız ıçınse, en TERSİNE Yalnız Fransız edebiyatının değii, dünya edebiyatının en ünlü uyumsuz kahramanlarından birisinin, des Esseintes'in hikâyesini anlatan Huysmans'ın Tersine' adlı romanı Tahsin Yücel'in çevirisiyle Türkçede yayımlandı. Tersine özgünlüğü vedüş kırıklıklarıyia L.F. Celinenin Gecenin Ucuna Yolculuk (YKY Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi), özellikle j . P. Sartre'ın Bulantı, Boris Vian'ın Cünlerin Köpüğü, Michel Butorun Değişim adlı yapıtlarının habercisidir; aynı zamanda gerçeküstücülerin bir başvuru kaynağıdır. Öte yandan, dinsel esinler taşıyan Tersine, Ch. PĞguy'e, P. Claudele, F. Mauriaca ve G. Bernanos'a öncülük etmiştir. SAYFA 4 tazla bır addır Boylesıne bır bılmezlık ya da bılmezlıkten gelme fazlasıyla şaşırtıcıdır Neden dersenız ) K Huysmans, Fransız yazının belkı de en zengın donemı olan XIX yuzyılın son çeyreğının en ozgun, en verımlı, en etkılı ve en çok tartışılan yazar larındandıı Tersıne'ye gelınce, Pıerre Wal der'e gore, 'ışlevının ve oncmının bır ben zerı daha bulunmavan bırtemel kıtaptır', Henn Clouard'a gore, 'Huysmans'ın ya pıtlan ıçensınde ve yazın tarıhınde çok bu yuk bır onem taşır' Rcne Dumesnıl'e go reyse 'yalnızca I luysmans'ın yaşamında de ğıl, donemının yazınında da temel bır tarıh oluşturur' Ustelık, gunumuzde de Fransız yazınının en çok ıncelenen, en çok sozu edılen yapıtlanndan bındır" Gerçekten de lersıne, ozgunluğu ve duş kırıklıklarıyia L F Lelınc'nın Gecenin Ucuna Yolculuk (YKY Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dızısı), ozellıkle J P Sart re'ın Bulantı, Bons Vian'ın Gunlenn Ko puğu, Michel Butorun Değışım adlı yapıt larının habercisidir, aynı a manda gerçekustuculenn bır başvuru kaynagı dır Ote yandan, dinsel esınler taşıyan Ter sıne, Ch Peguy'e, P Claudel'c F Maun ac'a ve G Bernanos'a onculuk etmiştir J K Huysmans'ın o gune dek yazdığı hıç bır romanına benzemeyen bu alışılmadık tuhaf roman dekadan ınancın bır manıfes tosu gıbıdır Fek kışı uzerıne kurulu, dra matık eylemden, hatta geleneksel entrıka dan yoksun bır roman, J K Huysmans ın çok sevdığı Flaubert'tn L'Educatıon Sentı mentale'ınden (Gonul Lğıtımı) çok La Tentatıon de Saınt Antoıne adlı yapıtını an dırır L Zola'nın Rougon Macquart dızısı nın on ıkıncı kıtabı olan Yaşama Scvıncı'yle aynı yıl (1884) yayımlanan Tersine f K Huysmans ıle doğalcı estetık anlayış arasın dakı kopuşun başlangıcını oluşruiTiı L Zo la'nın nevrozu anlatımıyla, J K Huys mans'ın kahramanı Des Esseıntes'de ço zumlemeye çalıştığı nevroz arasındakı kımı benzerlıklcr bıılunmasına karşın olaylara bakış açılan tamamen farklıdır Her ıkısı de dekadansın ızlerını konu almış olsalar bı lc, J K Huysmans kahıamanı Des hsseın tes'ın tuhaflıklarını eleştırmek bır yana, onun doğal ve akılcı olçutlere aykırı gelen anornallık ve estetık sapkınlıklarıyla oz deşleşır adeta Aslında, I K Huysmans bır antı roman olarak nıtelendırılebüecek Tersine adlı ro manıyla Fransız yazınında daha sonra Ye nı Sanat (L'Art Nouveau) adı verılecek sa natın temellerını atar Ote vandan bu ro man sanatın doğaya değü de doganın sana ta oykunduğunu ılen suren Oscar Wılde'ın okışkırtıcı aykın duşuncelerının dehaber cısı olacaktır J K Huysmans duk Jean de Floressas des Esseıntes tıpını yaratmasay dı, M Proust Yıtık Zamanın Izınde adlı yapıtındakı Baron de Charlus tîpını kım den esınlenecektir' Onemsız gıbı gorunen bu oylumsuz yapıt tonundakı, bıçemınde kı ve esınındekı çarpıcı yenılığıyle tenhsel bır oneme sahıptır Aynca Sayın Turhan II gaz'ın belırttığı gıbı ' Modernlığın, bıraz da eleştırel gorunmez ozentısıyle 'postmo dern' dıye nıtelenen son aşamasında, kure selleşmecı totalıter lıberalızmın çağında, George Charles ya da Jons Karl Huys mans'ın Tersıne'sı (A Rebours), hem du şunsel hem de yazınsal alanda dayatılan şablonları aşabılmek ıçın gereksındığımız muktesebatın eksık kalmış yapıtaşlarından bın 120 yıllık gecıknıeyle kıtaplıklarımızda kı yerını aldı ' (Radıkal Kıtap, 30 Ocak 2004, s 6) JORISHUYSMANS VE YASAMÖYKUSU Kendı deyımıyle o, "kıbar bır Parıs'lıy lc Hollanda'lı bır ressamın tuhat karışı mından oluşmuş bır poıtredır" Adı fo rıs Karl Huysmans olmasına karşui nu fus kâğıdında Georges Charles Marıe Huysmans yazar Kokenıyle gururlanan bu yarı Hollanda lı, 5 Şubat 1848 de Pa ns'te doğmuştur Annesının ıkıncı kez evlenmesı onu tam bır kadın duşmanı yapmıştır Bu duşmanlık yapıtlarına, mektuplarına dck yansır, ama anaların anası Meryem Ana ıle barışınca bu duş manlık sona erecektır Yırmı yaşında lçışlen Bakanlığı'na me mur olarak gıren J K Huysmans otuz yıl lık sakın bır memurıyet yaşantısından sonra, buro şefi olarak emeklı olur Tum yaşamı boyunca, bekâr kalan bu sağlıksız kuçuk bur)uvanın ıç yaşamı senıvenlerle doludur, bu nedenle de hep bır çıkış yolu aramıştır Gızlıcılık (okultızm) ve buyucu luk kendısını sonunda mıstısızme yonelt mıştır Eskı dahılerden ve Hırıstıyan sım gecılığınden buyuk zevk alan J K Huys mans, rahıp Mugnıer'nın yardımıyla dıne donmuşfıır 1898de cmeklı oldukun son ra Lıguge Manastırı nda bır sure yaşamış, Benedıkten rahıpler taraftndan manastır dan dışlanınca Pans'e donmuştur Dort vıl boyunca (1903 1907) CJOIUO urt Akademısı'nın başkanlığını vapan J K Huysmans vaşadığı bu degışık denevımler çerçevesındc vazmayı sıııdııınuıştur Baş lıca yapıtlaıı Marthe l'hıstoıre d une fılle (1876) Enmenagc(1882) Daha sonra Je an Paul Saıtıc bu lomanın konıısunu Bu C U M H U R İ Y E T KİTAP S A YI 7 35