Katalog

dal Karacaoğlan, Posoflu Âşık Sabıt Muda ınî gıbı pck çok halk şaırınmşurkrıne yer ve rerek konu hıtırılmış ve Bıblıyografya kıs mına geçdmıştır Kıtabın "Ek" kısmında Boratav'ın Fransız cadan ı\ırk<,eye çevırcrek 1939'da yayımla dığı Arnold Van Cıennep ın "Folklor" adlı kdavuz kıtabı da ıçerık bakımından ' Halk Edebıyatı Derslcn' nı tamamladığı ıçın yayı ma hazırlavan tarafından kıtabın sonuna kon muştur Bu kısını hcm I nrk folklorcularına yabanu folklorcuların eserlennı tanıtması ba kımmdan hem de Boratav'ın Turk halkbılı mı araştınnalannı yaparken kımlcrden ve hangı kaynaklardan yararlandığını gosterme sı bakımından oldukça faydalı olmuştur Boratav'ın yukarıda onemınden ve ıçerı ğınden bahsettığımız "Halk Edebıyatı Ders lerı" adlı kıtabını yayıma hazırlarken halkbı lımı uzmanı M Sabrı Koz'un çok tıtız bır ça lışma sergıledığını gormek mumkundur Kıtap yayıma hazırlanırken dıl ve uslup ozellıklerıne dokunulmamış bunun yanı sıra gereklı yerlerde genç kuşakların anlamakta guçluk çekebdeceklerı sozcuk ve soz obekle rıne koşelı ayraç ıçınde karşılıklar venlerek kı tap anlaşdır kılmmıştır ıhraz edıyor [kazanı yor] (s 36), cıhazın [çeyızın] (s 71), ferı [ıkın tılj (s 173), neşvunema [yetışıp buyume] (sl91)vb Yayıma hazırlayan sadece anlaşılması guç sozLiıklere değıl, aynı zamanda yazarın kı tapta andığı Avrupa dıllerınde yayımlanmış kaynak kıtap adlannın da okuyucu tarafından anlaşılabılmesı ıçın Turkçe karşdıklarını ayraç ıçınde vermıştır Revue d'Ethnographıe ct des tradıtıons populaıres [Etnografya ve Halk Geleneklen Dergisı] (s 9), Traıte des Superstıtıons LBatıl tnançlar Uzerıne Incele mel (s 153) Dramas and Dramatıc Dance LDramlar ve Dramatık Danslar] (s 184) vb Yayıma hazırlayan taratından verılen bu Turkçe karşılıklar okuyutuya Avrupa'da ya yunlanmış olan halk kulturu ıle ılgılı yayınla rı tanıtması bakımından da çok faydalı ol muştur Ayrıca kıtabı yayıma hazırlayan "yn " kı saltmasıyla bahsı geçen konuları açıklayıcı notlar duşmuştur Bu notlarla okuyucu bdgı lendırılmeye çalışdmıştır "*Bu manzume, ılk baskıda 'destan'lar arasında verılmıştır Bun lar gunumuzde dcstan kavramının dışında tutulmakta ve o/ellıkle Kaygusuz Abdal'ın bu turden manzumclcrı 'sımâtıye' [sofralıkj olarak adlandırılmaktadır yn ' (s 127) vb Yıne yayıma ha/ırlayan tarahndan eklenen "Dızın" ve va/arlann bıyograhsı lutabın kul lanımını kolaylaştırması bakımından çok fay dalı olmuştur Turk halkbdımı ve Turk halk edebıyatı alanında çalışma yapanlar ıçın bır başutu kıtabı olan I lalk Ldebıyatı Dersk rı Kultur Bakanlığı'nın katkılarıyla Tarıh Vakh tarafından cmın ellerın tıtız çalışmala rı sonucu vavımlanmış ve kıtaplığımızdakı yerını almıştır 2. Tekerleme Pertev Natlı Boratav, Tekerleme, Eklerle Yayıma Hazırlayan M \abrt Koz, Çevıren h maıl Ycrguz, Turkıye Lkonomık ve Toplum \al larıh Vakfı Yaytnları BoratavArştvı'nden 2 Utanbul 2000,X+220s,23x16an,1SBN 975 7306 65 7 Pertev Naılı Boratav'ın Tekerleme Turk Halk Masahnın Fıpolo)ik ve Stılıstık tncele mesıne Katkı adlı bu eserı ılk kez, Le "Teker leme" ( ontrıbutıon a l'etude typologıque et stylıstıque du conte populaıre turc" adıyla Pans'te, 1963 yılında Fransızca olarak basıl mıştır Tekerlemeler, masal, halk hıkâyesı, halk tı yatrosu, çocuk oyunları, halk şaırlennın şur lerı gıbı pek çok halk edebıyatı turlerı ıçen sınde kendıne genış bır kullarum alam bul muştur Boratav'ın masal tekerlemelen ko nusunda hazırladığı bu latapta, masal teker lemelerı sınıflandırdarak bu tekerlemeler uze rınde bır tıpleme denemesı yapılmış, Anado lu, Rumelt ve Turk dunyası tekerlemelenne yer verılmış ayrıca bu tekerlemeler arasında kı benzerlık ve tarklılıklar da belırtılmeye ça lışılmıştır Halk edebıyatı ıçerısınde varhğı bı hnen tekerlemelerın bır "tur" olduğu Bora tav tarafından bu kıtapta ortaya konmuştur Boylete gunumuz halkbdımı araştırmacdarı SAYFA 18 bu kıtabın rehberlığıyle artdc tekerlemeyı bır tur olarak gonnektedırler Kıtap Ptrtev Nadı Boratav ıAnarkcn Su nuş, Içındekder, YayımaHazırlayanın Notu Onsoz Bırınu Bolum ' lekerlemckrın Sı nıflandırdması ve ÇozumlemeM Ikıncı Bo lum Ekler Kaynakça, Dızın Ptrttv Naılı Bo r.ıtav bıyografısı bolumkrınden meydana gtl mektedır 'Pertev Nadı Boratav'ı Anarken adlı kı sıında Kıdtur Bakanı N Istemdıan Talay Per tev Naılı Boratav'ın halkbdımı çalışmaları ıçersındekı onemını vurgulayarak Kultur Ba kanlığı'nın Pertev Nadı Boratav ıle ılgılı yap tığı çalışmalardan bahsetmıştır "Sunuş" lusmı Prof Dr Ühan Tekelı tara hndan yazdmıştır Tekelı "Sunuş"ta Pertev Nadı Boratav'ın "Turkıye'de halkbdımı vt halk edebıyatı alanındakı akademık araştır malann kuruculanndan" olduğunu belırte rek Boratav'ın akademık çalışmalarından so? etmıştır Aynca Tanh Vakfı'run "Pertev Na dı Boratav Arşıvı Projesı"nı ele alarak pro)e kapsamında bugune kadar nelenn vapıldığı nı ve bundan sonra nelenn yapüatağını an latmıştır "Yayıma Hazırlayanın Notu"nda halkbı lımı uzmanı M Sabn Koz "Tekerleme" kıta bının onemı ve ıçerığı hakkında bdgı verdık ten sonra "Tekerleme"nın Fransızca basımı de Turkçe basımı arasındakı farkldıkları sıra lamıştır M Sabrı Koz eserı yayıma hazırlar ken, Boratav'ın du kısım olarak hazırladığı "Ekler" bolumune Boratav Arşıvı'nden ve "Kaynakça"da verden basdı eserlerden der lenerek "Incelemede Kullandan, Ilk Baskıda Yer Almayan Tekerlemeler" adı altında uçun cu bır "Lk" hazırladığını belırtmektt bur.ı çeşıtlı yavınlardan aktarddığını açddamakta dır Tekerlemeler'ın Sınıflandınlması ve Ço zıımkmesı' başhğını taşivan bıruuı bolumun A kısmında Tanımlama ve Sınıflandırma ' alt başlığı ıle tekerlemelere hangı turlerde rast lanabıkceğı tekerlemelerın bdırlı ozelhkle rı ve masal içerısındekı ışkvı uzerınde durul maktadır Boratav tekerleme sozcuğunu açdc larken 'başlangıç kalıp sozkn" ya da "gınş kalıp sozlerı' ıfadclerının yeterlı olmayaca ğına çunku bazı tekerlemelerın masalın orta sında veva sonunda ortaya çdctığına avnca te kerlemelerın basıt kalıp sozler' değd bellı yoğunluktakı hdcâyeler olduğuna tekerleme lerın mutlaka uydurma olması gerekmedığı ne gerçekçı temaları da ışleyebdeceğıne dık kat çtker Boratav bır tekerleme motıfının basma kalıp bır sozu ıtadevle sınırlı kalabde ceğı gıbı tunı bır masalı kapsavabdeceğını de ıfade etmektcdır Onun bu tespıtlerı o gune kadar suregekn tekerleme 'ye bakış açısını değıştırmıştır Kıtabında tekerleme metınle rını dort gruba ayırdığını gereklı yerlerde her bırının ıçıne tekerlemelerın "halkalan" dıye adlandırdığı oluşturucu motıf tıplenyle bun ların değışkelerını koyduğunu behrtır Ayrıca kıtabın bu kısmında ıncelenen te kerlemelerın sınıflandırma tablosu da verd mıştır Iablodaboşbırakdannumaralannda ha sonra saptanacak tıpler ıçın kullandacağı açıklanmıştır Bırıncı bolııınun B kısmında ıse "Çozum vt Yorunılar' alt başlığı ıle daha çok gınş te kerlemt metınlerınde rastlanan ara ve bıtış kalıp sozlenn saptandığı vurgulanmakta ve tekerleme tıp ve motıflerının çozumlemesı ne geçdmtktedır Bu çozumkme sırası şoy de yapdacak çalışmalara buyuk katkdar sağ layacağı kuşkusuzdur 3. lzahlı Halk Şiin Antolojisi Pertev Naılı BoralavHalıl VtJat Fıratlı Izablı Halk itiırı Antolo/nı Yayıma Haztrla yan Mıtın luran lurkıye Lkonomık vt lop lunısal larıb Vakfı Yaytnları Boratav Arşı vındtn 3 Utanbul 2000 X+267\ 23 x 16 a» 1SBN 975 7106 78 9 Pertev Nadı Boratav ve Halıl Vedat Fırat lı tarafından hazırlanan ' lzahlı Halk Şurı An tolojısf'nın ılk baskısı 1943 te vapıldıktan sonra "Boratav Arşıvı nden' adfı serının uçuncu kıtabı olarak 2000 vdında tekrar ba sumıştır Boylete Boratav'ın zor bulunan bır kıtabı daha genış kıtkkre ulaştırdmıştır Yazarlarının tıtızhkk hazırladıkları' t/ah lı Halk Şıırı Antolojısı" gerek cle alınan halk şaırlerının sıralanış biçunı gerekse halk şaır lerının biyograhk bdgderının sağlamlığı ba kımından kendısınden sonra yapılan halk edebıyatı antolojderınc rehberlık etmıştır Bu antolojı, Ptrtev Nadı Boratav'ı Anar ken, Sunuş, Içındekder, Yayıma Hazırlaya nın Notu, Gınş, Halk Şaırlerı Hakkında Ge nel Bdgder, Bınncı Bolum Zamanları Bellı Halk Şaırlcn Ikıncı Bolum Halk Hıkâyele n Lugatçe Dızın veBıyografder adlı bolum lerden olıışmaktadır Yayıma Hazırlayanın Notu'nda Metın Tu ran tzahlı Halk Şıırı Antolojısı'nın onemın den ıçenğınden ve yavıma hazırlarken yaptı ğı çalışmalardan bahsetmıştır Metın Turan kıtabı yayıma hazırlarkcn "yn " kısaltmalı notlarla bazı bdgderdekı değışıklıklerı gos terdığını ayrıca da kıtabın bu basımı ıçın onerrdı bır kolaylık sağlayacak olan " Dızın" kısmını ekledığını belırtmektedır Kıtabın "Gınş" bolumunde 'Halk Şaır lerının Escrlerıyle Yuksek Ldebıyat ve Folk lor Mahsullermı Bırbınnden Avıran Vasıflar "Anka" kutlama gecesinde soldan sağaEugene Cuilleviç ve e$i Prof pertev Naill Boratav, Ataol Behramogiu ve Marianik Revıiion Aralık 1986 Yanda Ise Boratav a saygı Sempozyumu'nda Dogan Hizlan Boratav ve eşi lihan Seicuk da yer alan metınlerın kıtabın ıçerığını zen gırdeştırme açısından bır katkı saydması ge rektığını ıfade etmektedır Ancak olanca gay retıne rağmen 19 tekerleme metnınc ulaşama dığını, bunların "Bulunamadı" açıklamasıy la belırtddığını vurgulamaktadır Sayfa altla rında "yn " kısaltmalınotlann pekonemlı bır yer kapsamasa da bdımde surekldığın onemı nı vurgıdamak bakımından kuçuk katkdar olduğuna dddcat çekmekte dk basımda yer al mayan "Dızın" kısmının ıseeserın ıçerdczen gınİığını ortaya koyduğunu soylemektedır Pertev Nadı Boratav "Onsoz"de bu çalış masında folklorık açıdan dgınç olan tekerle melerın genış bır derlemesını tam ozgxın ver sıyonlan ıçınde, yontemsel bır sınıflama ve karşdaştırmalı bır ıncelemeyle yayımladığını vurgulamaktadır Boratav kıtapta sunduğu 190 tekerlemenın 74'unun ılk kez yayımlan dığını ve bu tekerlemeler uzertnde çozumle meler, karşdaştırmalar ve yorumlar yaptığını soylemektedır Aynca bu 190 tekerlemeyı 2000 Turk masalını ıçeren ve 1939 1951 ara sında Turkıye'de oğrencderı ve dostlarıyla bırlıkte topladığı ozel koleksıyondan aldığı nı, kıtapta yer alan otekı 116 tekerlemenın ıse ledır I ' Kısa Gırış Sozlerı' başlığı al tında9tıp II "Gınş"Tekerleme'sıBı çımınde Kısa Maceralar" başlığı altın da 14 tıp III ' lekerleme Bıçımınde Masallar" başlığı altında 5 tıp IV 'Araya Gıren Kalıp Sozler ve Bıtış Kalıp Sozlerı" başlığı altında 4 tekerleme tıpı çozumknmıştır I'ekerlemeler ıncele nırken kımler tarafından nasd ıcra edıldıklerı farklı dlerden derlenen teker lemelerle karşdaştırdarak hangı değışkelennın olduğrı tekerlemelerın nelerı ıfade ettı ğı gıbı pek çok konu da değerlendırdmıştır "Sonuçlar" kısmında tekerlemeler uzennde yapdan çozumlemelerle ılgılı değerlendınııe ler vapdmıştır " tklemeler" bsmında ıse ba zı tekerleme tıp ve değışkelerının Turk dun yası masallarındakı benzerlerı uzerınde du rulmuştur Kıtabın ıkıncı bolumunu "Ekler" oluşturmaktadır Bu bolumde çalışmada ço zumlemelerı yapdan tekerlemelerın metın lerı verdmıştır Esenn "Kaynakça" bolumu "a) Tekerle melenn Kaynakları Yazma ve Basma Metın başlığı altında halk şaırlerının urunlcnnı dı ğer edebı unınkrden ayıran ozellıkler, halk şaırlerının saz çalmaları şıırlerınde daha çok hece veznı kullanmaları, kullandıkları ddın sadelığı şıırlerınde ışledıklerı mevzuların ne olduğu gıbı konular ele ahnarak açıklanmak tadır Daha sonra eserın en onemlı ozellıkle nnden bırını meydana gctıren " Halk Şaır lerının Devırlere Gore Tasnıfı" konusu ışlen mıştır Bu kısımda halk şaırlerı uç devre go re sınıflandırdmış ve bu devırlenn genel ozel ldden, bu devırlerde yaşamış olan halk şaır lerının yetıştığı çevre ve edebı kımlddennı et kdeyen unsurlar uzerınde durulmuştur Gınş kısmı ' Halk Şaırlerı Geleneğının Za yıflaması Sebeplen" "Geleneğı Daha Fazla ve Daha Uzun Muddet Muhafaza Fden Mu hıder" ve "Halk Şaırlen Hakkında Genel Bd gder" başlddarı altında verden bdgderle son bulmaktadır Antolojının bırıncı bolumunde "Zamanı Bellı Halk Şaırlerı" başlığı kullandmıştır Bu bolumde ele alınan halk şaırlen yaşadıklan zamana, yetıştdden çevreye ve şurlennde ış ledıklen konulara gore bıyografılen ve edebı ler", "b) Yorumlar ve Karşdaştırmalarda Ya bmlıklennı gosteren şıırlerıyle sıralanmışlar rarlandan Kaynaklar" olmak uzere ıkı başlık ta ele alınmış ve bu da okuyucunun kaynak lara ulaşmasını kolaylaştırmıştır Esenn so nuna ayrıca "Dızın" ve "Pertev Nadı Bora tav" bıyografisı de ekknmıştır Ismaıl Yerguz tarafından akıcı bır uslup la ddımıze kazandırdan ve Turk halkbdımı uzmanı M Sabrı Koz'un katkdanyla yayıma hazırlanan bu onemlı esenn Turk halkbdı mı ve ozelldde de "tekerleme" turu uzerın dır Bu bolumu oluşturan alt başlıklar ve ele alınan halk şaırlen şunlardır I XIII XVAsır,A Dın ve Tasavvut Şaır lerı Yunus Emre, Âşık Paşa, Kaygusuz Ab dal, Hacı Bayram Eşrefoğlu B Destan ve Hıkâye Edebıyatı Dede Korkut Hıkâyelen Dırse Han Oğlu Boğaç Han Hıkâyesı II XVI XVII Asır A Dın ve Tasavvut Şa ırlen Hatâyî.PırSultanAbdal.KulHımmet, Ummî Sınan B Laık Şaırler Bahşî, Usulî ve K İ T A P S A Y I 7 3 5 C U M H U R İ Y E T