Katalog

D K U R L A R A Ülkemizde kitaplarından çok adıyla tanınan Hollanda kökenli Fransız yazar JorisKarl Huysmans, disiplinli memur yaşamım iflah olmaz bir yazın tutkusuyla beslemiş ve 19. yüzydın son çeyreğinin en ö'zgün ve ve en çok tartışuan yazanarından biri olmuştur. Hem yazın tarihi için büyük bir önem taşıyan, hem de dönem yazınında temel bir tarih oluşturan başyapıtı "Tersine'yle doğalcdıpn sonunu hazırlarken, 'çöküş' okulunun muştucusuna, Baudelaire'in Mallarmf nirı yapıtlarında bulacag'ımız o ünlü 'yüzyıl hastalıgı'nın diizyazıdaki sözcüsüne dönüşmüştür. Nesneler, yapıilar, kokıdar ve çiçekler arasında yönelimlerine uygun bir yaşam biçimini geliştirmeye çalışırken, Ratı uygarlığınm mitolojik ve dinsel temeüerini, yazınsal doruk noktalarmı ve yetersizliklerini, yargdarı ve duygularımn süzgecinden geçiren roman kahramanı "lersine'de kendi yaşamıyla birlikte Batdınm ve 19. yüzyıl yaşannnında eşsiz bir profilini hazırlıyor. "Tersine" varoluşlarına bir dayanak bıdamayan soyluların, boş kafalı burjuvaların, yaratıcdıktan ıtzak, renksiz yazın adamlarının yapaylıhn egemenlig'ini kurarak auyulanna eşsiz hazlar vermeyi denerken, bu çabaların boşunalıg'ını fark eden ve sonsuz bir can sıkıntısına, bunun beraberinde gelen bedensel rahatsızlıklara mahkum kalan bir ilk 'modern'in öyküsü. îyi okumalar... Metin ve desenleri eşit oranda kullandığı kltabında Tolon, uzun zaman bu kitabı yazmakta tereddüt ettiğini ama şimdi bunlardan söz ediyorsa, bunu, bir daha hiç söz etmemek için yaptığını söylüyor. Asuman KafaoğluBüke Yazın Sanatı Geçmişsiz ren şu bcdenin direnmesi derinden duygulandırıyor onu, susuz kalan bir bitki, açlıktan kırılan hayvanlar, savaş, yıkım, sefalet, k'laket içindeki insanlar ve hayatta kalmak için direnen her şey onu nasıl duygulandırıyorsa... çıkıp gitmek için haykırmak istiyor." Burada sözünü ettiği çekip gitmek, bir nesne olarak gördüğü bedeni terk etmek. Artık savaşmak istemiyor "sessizlikte, bekleyı^te hüküm süren o sessizlikte bir başına, canla baijla bedenine karşı savaşını sürdüriirken, mücadelesini o aldatıcı merhametle izleyenlerin gurıır duymalan umurunda bıle değil." Kitabın özellikle, kışinin bedeniyle uyumu konusuna eğilmesi çok sıra dışı. Genelde çöcuklar bedenlerını kullanmayl öğrenirler ve bu gelişımleriniıı büyük bir kısmıdır. Tolon betienıne rağmen biiyiimekten soz ediyor ve tabii bu büyümenın yarattığı acıyı anlatıyor. Kitapta yer alan descnlerin büyük bir çoğunluğu da beden üzerine; metinde anlatılan bedeni görselleştiriyor. Kendisüıden "şu beden" diye söz etmesi, ne denli bir yabancılaşma yaşadığını anlamamızı sağlıyor. Kendi bedenine yabancılaşma, kendi ülkesine yabancılaşma, sonuçta belki "ben" denilen varlığın en soyut halde "varlık" olarak görülmesine yanyor. Canan Tolon çok zekice dile getirmiş sanatçı olarak gelişimini. Kitabın bazı yerlerinde farklı olanı anlamayanla, sakatlarla nasü konuşulması gerektiğini bilmeyenlerle alay ediyor ama bu bölümlerdeki alaycı anlatımı bile güldürmüyor okuru. Kitabın tonu, ağır bir hesaplaşma aktardıgı için kolay bir metin değil ama Tolon çok zekice bir soyutlama yaptığı için, bir kişi hakkında değil, insanlık hakkında bilgi edinmesini sağlıyor okurun. Canan Tolon "Geçmişsiz Gele cek" (Futur Imparfait) kitabını Fransızca kaleme almış. Bir arkadaşun bana birkaç yıl önce vermişti bu kitabı. Kitaptan, bir çocuğun renklerle dünyayı gördüğü bölüm aklımdan hâlâ silinmemişti, hem metni hem de çizimleri çok etkileyici bulmuştum. Türkçe çevirisini (çevirmen Elif Göktepe) okurken de yine aynı zevki aldım. Çeviri akıcı ama bazı yerlerde "o" ve "onunla" çok fazla kullanılmış, Fransızca çevirilerde çok sık yapılan bir hata bu. Türkçe "gördüm" demek yeterlidir, "ben gördiim" demek çoğu zaman ifadeye bir şey katmaz, ancak metnin başka bir dilde düşünülmüş olduğunu hissettirir. Aynca "Kızkardeşim, durmadan ağlayandı. Zaman zaman daha büyüklerin bölümünde onu görmeme izin verilirdi." "Daha büyüklerin" arasında ise, belki "abla" diye çevirmek daha doğru olmaz mıydı? Türkçe'nin bu akrabalıkla ilgili B azı anlatılar o denli kişiscl oluyor ki, insan daha sonra bunun üzerine bir yazı yazmaya koyulduğunda, sanki kendisine gizlice anlatılmış bir sırrı paylaşırcasına tedirgin oluyor. Sanatçı Canan Tolon'un "Geçmişsiz Gelccek" adlı kitabı hak kında yazmanın en zor yanı bu. Tolon, yaşamının belki de en zor günlcrini, evinden ve ailesinden uzakta geçen çocukluk yıllarını, anlatıyor kitabında ve daha ilk satırlarda "neden haşkalarının mutsuzluğu hep bıınca büyüler insanı.'" diye soruyor. Metin ve desenleri eşit oranda kullandığı kitabında Tolon, uzım zaman bu kitabı yazmakta tereddüt ettiğini ama şımdı bunlardan söz ediyorsa, bunu, bir daha hiç söz etmemek için yaptığını söylüyor. Bu kitap hakkında yazarken tcdirginlik duyulmasının nedeni de bu olabilir, bu konuların yeniden açılması bir acı verecek mı yazarına.'' SOYUTLAMA Bu kıiabın beni etkilemesinin birinci nedeni, sanatçı olarak soyutlamaya yatkın olan zihninin, yazarken de benzer bir soyutlama kullanması oldu. Soyutlamaya en yatkın olan sanatların başında geliyor resim. Aslında türıı sanatlar büyük olçiidc soyut olarak nitelendirilebilecek öğelerden oluşur. Biçim, renk, çizgi, ton ve doku öğeleri soyut bir ifade bulabilir; aynı şekilde yazıda da soyutlama, biçim, yer ve tarihlerin içerdikleri bilgi kapsamı dışında kullamlmasıyla yeni bir form kazanır. Bir grup nesnenin ortak öğesini ele alıp yalıtmaya soyutlama diyoruz. Bazen de birden fazla farklı nesnenin ortak bağlantısını açıklamayı içeren zihinsel sürece de soyutlama adını veriyoruz. Hegel'e göre, soyut olan, en yalın olanla özdeş gibidir. İnsan zihni soyutladığı ölçüdc, kendini somut gerçeklikten koparabilir, artık elindeki yaşamsal bağlantılanndan kopanlmış, salt düşüncedir. Resimdeki soyudamalar hemen hepimizin gözünün önüne kolayca gelir. Soyutlamanın edebiyatta aldığı formu ardamak belki biraz daha zor. Bir teoriye göre, zaten tüm sanatlar soyutlama yaparak bize ulaşıyor. Örneğin, "Hamlet" bize insan doğası hakkında bilgi verir, sanat yapıtında anlatılan bir tek kişi değil, insanlıktır. Canan Tolon'un yazılı S AY I 735 souıii.ııiM y.ıptlğından bahsederken bu tür bir soyutlamadan söz etmiyorum. Tolon, kendı çocukluğunu, yaşadıklannı bir ülke adı ve tarihte bellı bir /.amaıı vermeden dogrudan izlenımleıinı aıılattlğl için bunu soyutl.ım.ı divonım. RENKLER Çocukluğundan kalan izlenimleri Tolon renklerle anlatmış. ü n sene gibi uzun bir zaman geçırdiği hastane ve dolayı.sıyla hastanenin bulundupu ulke beyaz olarak anlatılıyor. Neredeyse bütün bir çocuklugu hastanede gcçirdikten sonra, "eve" dönme zamanıgeliyor. "Ev" dcnilen yer onun için fazla bir şey ifade etmiyor, buradaki insanların dilini anİamıyor. Dönüş yoleuluğıınu d.ı yine renklerle anlatıyor l laritadaki küçük çizgilerle birbırlerine renkleri bulaşmasın diye ayrılan ülkelerin her birinin rengı ba^ka. Kırmızı ülke, ardmdan yeşil ülke ve sonunda sarı eve döniılüyor. Bu bölümde hiçbir ülkenin adı verilmiyor. Yoksulluk, çamur, renklerin arasında zihninde kalanlar. Tolon aynca kendi bedeninden bir nesne gibi söz ediyor. "Zamanlaruı uyum hatası yüzünden zamandışılıkta büyümeyi sürdü i TURHAN GÜNAY Imtlyaz Sahibl: Çağ Pazarlama Cazete Dergi Kitap Basım ve Yayın AŞyi temsilen Cumhurlyet Vakfı adına llhan Selcuk' Genel Yayın Yönetmeni: Ibrahim YıldızoYayın Yönetmeni: Turhan Cünayosorumlu Müdür Mehmet sucu ocörsel Yönetmeti: Dllek Akıskalı Baski: Merkez Gazete Dergi Basım Yayıncılık San. ve Tic. A.$. Barbaros Bul. No.125 BEŞİKTAS o Idare Merkezl: Türkocağı Cad. No: 3941 Cağaloğlu, 34334 Istanbul, Tel: 0 (212) 512 0505 o Reklam: Cüçlü Erişim Crubu Cenel Müdür Nuray özbeko Cenel Müdür Yardımcılari: Alsev sarıoğlu. All Tablacı. Mlne Akdag. l C U M H U R İ Y E T K İ T A P KİTAP sözcüklerdeki zenginliği yerinde kullanılmadığında yaruış izlenimler edinebiliyor okur. Desen içeren bir kitap olduğu için, baskı kalitesinden de söz etmek gerekir: Büyük bir çoğunluğu siyah beyaz desenlerden oluşuyor, çizimlerin mürekkep damlatarak yapılmış izlenimi, kâğıdın dokusuyla tam bir uyum içinde. Ele zevkle alınan bir kitap çıkmış sonuçta. • www.yazinsanati.com Geçmişsiz Gelecek / Canan Tolon / çev Elt/Cîöklepe / Norgunk / 77 sayfa. SAYFA 3