Katalog

'Güzel Aydınlık'tan •Viran Dağlar'a ç dağlarında akan sular, uçan kuşlar Zülfıkar bey dtye ağlaşır Cîayri Ismaıl net^e neylese îçıne korkıı düşmüştür, yüzü karadtr Uçana dağlarına gözü pek, yüreği pck Zülfıkar Bey gıbı adam yaraşır Bu şiiri ile, Necati Cumalı Cumhuriyet döneminde ağıt gelcncğinin en güzel örneklerinden birini vermiştir. Burada sözü edilen Zülfikar Bey Makedonya'nın son Osmanlı Bcy'iydi. Birınci Dünya Savaşı'nda Makedonya'da çıkan karışıklıklarda işgalci FransızSırp kuvvetlerine karşı girişilen çete savaşlanna katılmış, kahramanca savaşmış ve kötii bir kader olarak kâhyası Ismail tarafından uykusunda mavzerle vurularak öldürülmüştür. Bu dramatik son N. Cumah'yi çok duygulandırmıştır; ağıt bu ortamda yazılmıştır. Fakat aradan kırk yıl geçtikten sonra bu kez Necati Cumalı kendisinin doğduğu ve ailesinin göç ettiği diyaruı yani Makedonya'nın Bey'i ve bir halk kahramanı olan Zülfikar Bey'in yaşam öyküsünü yazmaya karar vermiştir. Bu amaçla, önce büyüklerden dinlediği anı ve hikâyeleri yeniden canlandırarak Makedonya 1900 başlığı altında toplamış ve yayımlamıştır. Daha sonra 1991 yılında Zülfikar Bey'in yaşam öyküsünü yazmaya karar vermiş, üç yıllık bir çalışmanın sonunda ortaya Viran Dağlar başlığı altında bir roman çıkmış ve 1995 yılında basılmıştır. 19952002 yılları arasmda Viran Dağlar gördüğü biiyük ügi sonucu tam 7 kez basılmış, Yunus Nadi, Orhan Kemal ve Omer Asım Aksoy ödüllerini kazanmıştır. Bununla da kalmayarak Orhan Altan eseri pek beğenmiş ve Fransızcaya çevirerek Paris'te iki yıl önce yayımlanmasını sağlamıştır. Romanın başlığı, "Dağlar dağlarA^iran dağlar/Ah yüzüm güler/Kalbim ağlar" diye başlayan bir Runıeli türküsünden alınmıştır. Necati Cumalı burada Makedonya 1900'da anlattığı hikâyelerin devamı olarak, kaybolmuş Makedonya'yı ve Zülfikar Bey'in serüveninin destani bir hava içinde anlatmaya çalışmıştır. Necati Cumalı'dan bir ağıt, bir roman necati C U I M I I Sanat yaşamına şiirle başlayan Necati Cumalı, kendi kabuğunu kırmış, sonunda hikâye ve romanda karar kılmış; bu alandaki ustalığını kanıtlamış bir yazar. Viran Dağlar onun başyapıtı. Bu eser Türk romanına yeni bir iklim, değişik bir renk ve hava getirmiştir. iik yayımlanmasından bu yana yedi kez basılmış, Kore diline, Fransızcaya çevrilmiştir. Selahattin Tuncer, Necati Cumalı'nın ilk kitabındaki bir ağıtşiirden viran Dağlar'a varan bir yol izliyor yazısında. • fl selahattin TUNCER ROMANIN KONUSU Viran Dağlar, bir Osmanlı Beyi olan Zülfikar Bey'in yaşamöyküsü ile Makedonya sorununa adanmış bir romandır. Eser bir giriş ile altı bölümden oluşııyor. Nispeten gizemli ve karmaşık olan Giriş bölümünde, polisiye romanlara benzer şekilde gizli örgüt üyesi olan kahramanımız Zülfikar Bey at üzerinde bir akşam üzeri, yine bir ajan olan Biliste'li Yakup ağa ile buluşmasını anlatan bir sahne ile başlıyor. Romanın diğer altı uzun bölümü, kronolojik bir sıra içinde Zülfikar Bey'in yaşam öyküsüne ayrılmıştır. Yazar burada Zülfikar Bey'in büyük ve soylu ailesini dedesinden başlayarak ayrıntılarıyla anlatır. Hikâyeden öğrendiğimize göre, Zülfikar Bey 1889 veya 1890 yılında Goriçka'da Rıza Beyin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Kendisinden hayli büyük bir kız kardeşi daha vardır. Annesi Sabiha hanımdır. Çocukluğu yaşadıkları bölgenin kasabaları olan Uçana, Biliste ve Goriçka'da geçer. Ilk öğretimini Konak'ta özel olarak almış; 1900'larda okumak üzere Selanik Rüştıyesi'ne girmiştir. Üç yıl sonra mcktebi bitirerek Uçana'ya dönmüştür. Gençlik yılları zevk ve sefa içinde eğlenceli geçmiştir. Ailenin baskısı sonunda göriicü usulü ile Eınine hanımla evlendirilir. Birinci Dünya Savaşı'nda Makedonya Fransız ve Sırp kuvvetleri tarafından işgal edilince, komitacı olarak dağlara çıkar ve kahramanca çarpışır. Ne yazık ki, bu kanşık ortamda kâhyası lsmail'in komplosuna kurban gider ve uykusunda vurularak öldürülür. Yaptığımız hesaplama yanlış değilsc, Viran Dağlar'da yazar kahramanımız Zülfikar Bey'in 28 yıllık kısa yaşamını anlatır. Hemen belirtelim ki, bu roman sadece K İ T A P 2 001 yılı Ocak ayı başında kaybettiğimiz şair, hikâyeci, romancı ve çok yönlü bir yazar olan Necati Cumalı'nın 1951 yılında VARLIK Yayınlan arasında Güzel Aydınlık başlıklı bir şiir kitabı çıkar. Yetmiş beş sayfalık bu küçük cep kitabının fiyatı sadece 100 kuruştur. Bu güzel kitabın 4445'inci sayfalarında başlığı ilginç bir şiir daha doğrusu bir ağıt yer alıyor. Hep birlikte okuyalım: UÇANA'LI ZÜLFİKAR BEYE AGIT C) Sağlığında yüzüne gülenler Sofrasında ekmeğini yiyenler Uykusunda pusu kurdular Zülftkar heyı verdular Zülfıkar beyı vuran Uçana'lı tsrtıaıl Cellât olmastna ccllât, çıngene dcğıl Zülfikar bey merttiyeğjlti Fakir a&latmadı, mazlıım ezmedi Hıle nedtr, şüphe nedır btlmezdı Korkusuz uyudu, korkusuz gezdı «J. *">•' Var gıt htrıaılvar gtt, namert kı^ısın Hem sen düşün hcm de sana yol gösteren dii$ünsiin Varmayıtt üstüme, yeter, beni söylelmeyin Ben btltrım dost kım, düşman kım Bılırim kım sınsı adınılarla pe$ımızde gezer de (îöz göze gelince başım eğer Nolaydın Zülfıkar bey nolaydın Ismaıle güvenmeyıp teslım olaydtn Bu dağlar Uçana dağlandır Manasttrdan Filorana'ya uzanır SAYFA 8 C U M H U R İ Y E T SAYI 734