Katalog

çevreleri, az gelişmiş toplumlan, farklı modellerle açıklamanıngerekliliğine inandılar. Marks'ın, Asya Tipi Üretim Tarzı iizerine söyledikleri de bu bağiamda yeniden gündeme geldi. Antropolojik çalışmalardakigelişmeler dc ATÜT'ü doğrular nitelikteydi. Asya ülkclerinin tarihinde Çin, Japonya, Hindistan, Bizans, Osmanlı vb. Feodal üretim tarzı döncmini yaşamışlar mıydı? Yoksa bu sistemi hiç yaşamadan Asya Tipi f Irctim Tarzı dönemini mi yaşamışlardı? Ya da Avnıpa ülkeleri FÜT döncmini yaşarken Âsya ülkeleri farklı yüzyıllarda AÜT'ü mü yaşamışlardı? Bu sorular Türkiye'de de soruldu. Türk cntelektüclleri geçmişten hareketlc bugünii anlamak için konııyu lehte ve aleyhte tartıştılar. Başta Yön olmak üzere çcşitli siyasi dergilerdc tanıtım yazıları ve çeviriler yayımlandı. Politik • • •,;ı!'t , , gruplarbu sorıınıı ••,'.',', ' ,•• ,'•. ' enine boyuna tar / •.,, •• ; ! ' * tıştılar. .'.:•#£ .'?; Tek akademik çalışma ise Prof. Dr. Sencer Divitçioglu'ndangeldi. Divitçioğlu, XIV. veXV. yüzyıllarda Osmanlı toplumunu bir model içinde inceledi. Asya üretim tarzı Osmanlı toplumu ve klasik Avrupa feodalitesi hakkındaki tartışmaları karşılaştırmab ve metodolojik olarak çözümledi. Marks ve Engels'in bu konuda yazdıklarını tek tek ele aldı. Asya üretim tarzının bütün kurucu öğelerini bir model içinde birleştirdi. Divitçioğlu'nun marksist literatürün bu tartışmalı kavramı üzerine aldığı söz bugün de önemini sürdüriiyor: Çalışması, konu ile ilgili temel refcranslar arasında yer abyor. Prof. Dr. Şükrü Hanioglu, dördüncü basımın sunuş yazısında, "...bu önemli kuramsal tartışmaya yapılan önemli bir katkıdır." diyerek bu gerçeğin altını çiziyor. a s y a uretım taj e osmanlı top! uretıı tarzı kavram İthaki'ye yolculuk sürüyor... GÜNCE MUDAHALELER Divitçioğlu'nun marksist literatürün bu tartışmalı kavramı üzerine aldığı söz bugün de önemini sürdurüyor timinde gerek devlet gerekse taşra yönetiminde seçilmişler meclisi bulunur. AÜT'te ise atanmışlar meclisi bulunur. Iki üretim tarzını birbirinden ayırmak için bu iki ölçüt yeterli kabul edilir." 36 YIL SONRA Yazann 19801999a1999b kitabına yaptığı eklemelerin dışında konuya dönmedi. Daha sonra Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu (1999) Oğuz'dan Selçuklu'ya (2000), Kök Türkler (2000) gibi çalışmalar yaptı. Aradan geçen 36 yıla karşın konuya dönen başka bir araştırmacı da olmadı. Kitabın 4. baskısının üstünden de azımsanmayacak bir süre geçti. Konuyla ilgili akademik bir yazı yazılması bir yana, siyasi çevreler de artık bu konu üstünde durma gereği görmediler. Durumun böyle olmasında 2000'Ü yılların insanının toplumu anlamaya ve değiştirmeye fazla istekü oknamasının katkısı olabilir mi? 36 yılda bu konu üstüne taş üsrüne taş konmamasında üniversitelerin eskisi gibi üretken olmamasının da payı olabilir mir1 I. Üniversitesi'nin ve iktisat fakültesinin bir düşünsel tartışma zemini olduğu yıllar nostaljinin alanına giriyor artık! Barkan, Küçükörner ve Divitçioğlu gibi düşünsel anlaşnıazlıklara veya kuramsal farklılıklara karşın ünivcrsitenin fikir üreten araştıran ve cğiten dönemi "bir varmış bir yokmuş"la başlayan masallar gibi mi anlatılıyor? Bugün, "Metod ve yorum konusunda, hoca ile öğrenci arasında ortaya çıkan görüş aynlıklan akademik yaşamın sağlıklı işlemesinin göstergesidir. Işte örnekleri! "denilebiliyor mu? Sencer Divitçioğlu Marksist Üretim Tarzı Kavramı'nı 1970 yılında yazdı. "Bu kitapta marksist kavramları bilmeyenler ve unutmuşlar için, belki yararlanırlar diye son bölümlere sıkıştırdun. Böylece üretim tarzı kavramı daha bir açıklığa kavıışmuş oldu." diye anlatarak iki kitabın birlikte basılmasınm nedenini açıklıyor. • Asya Tipi Üretiın Tarzı ve Osmanlı ToplumuMarksist Üretim Tarzı Kavramı/ Sencer Divitçioğlu/ YKY/ istanbul, Mayıs 2003/219 s. /MARX VE DEVLETIN İDEOLOJİK AYGITLARI SEFE VE BİLİMADAMLARININ KENDİLİĞİNDEN FELSEFESİ TOPLUMCU AMACLAR Divitçioğlu hocanın çalışması akademik iddiaların yanında toplumcu amaçlar da taşımaktadır. 1. baskıya yazdığı önsözde, "Toplumsal bilimlerle uğraşanlann işi yaşadıkları toplumu anlamaktır. Anlamak ise ancak araşrırmakla olıır. Giriştiğimiz tarihsel denemenin amacı budur. Kitabımızda yapdmak istenen kısaca şudur. Günümüzün Türk toplumunu anlamaya başlamak için, Osmanlı Imparatorluğu'nun belirli çağına uyguladığımız hipotezin ne dereceye kadar geçerli olduğunu araştırmak." diyordu çünkü. Öteyandan Divitçioğlu, yine 1. baskının önsözünde, kitabının özeleştirisini de yapıyor ve "... kitap eksiktir. Yazarın en büyük kusuru, incelencn toplumu belirli bir dönem ilekısıtlayıp, kitapta XVI.XX. yüzydlar arasındaki Osmanlı toplumunun gelişmc süreci ile çağdaş toplumumuzun iktisadi sosyal bünyesine yer vcrmeyişidir: Kitapta yapılan sadece Türk toplumu için bir başlangıç modeli kurmaktır." diyordu. Divitçioğlu daha sonra 1999'da kitabına eklemeler yaptı. ATÜT'le FÜT arasındaki temel ayrımlar üzerinde durdu. "Kanımca, FUT ve AÜT modellerinin mukayesesini yapmak ve aralarındaki benzemezlık sınırlannı kesinlikle çizmek ve şu sosyal kurumlan kuşaklanna katmak gerekir. Bu kurumlar ikilidir. FUT üç sınıf (kral, din adamlan) + askerler + köylüler tabanına otururken AÜT'te (sultan + din adamlan + askerler) + halk üzerine oturmuştur. FÜT yöneC U M H U R İ Y E T K İ T A P Farklı dünyalara ve kültürlere yolculuğumuz sürüyor... Şube 1 BahariyeCaddesi Ünertan Pasajı No35/40 Kadıkoy İSTANBUL Şube 2 Caferaga Mahallesi Muvakkittıane Sokak No:32 Kadıkoy İSTANBUL PENGUEN KİTAPEVİ'NDE 6 AY TAKSİTLE ALIŞVERİŞ OLANAĞI! SAYFA 17 S AY I 734