Katalog

Şebnem Şenyener'le "30 Şubat" üzerfne " Roman rüyanın taklididir " şebnem şenyener ikinci romanı "30 Şubat" la çıktı okurlarının karşısına. şenyener'le romanını konuştuk. i l Duygu DURGUN asutntyetını yıtırmtş bır kent ve o kentın bırbırın den ılgtnç karakterlt rıyle gtrtş yapıyoruz ' 30 Şu bat"a Ktbırlt aamasız, kendını beğen mtj bır ktnt manzarası ve kentın kolları nı açtıg't karaktcrle dussel bır dunya çızı yorsunuz romanda Bu yonuyle 30 Şu bat ın ana kahramanınt kent olarak du şunebılır mıytz? Ve sızın tçtn bu kent tam olarak nere\ı> Doğrudur Şehır, başka yerlerle ben zerhklerıyle olduğu kadar ve farklıhkları ıle kahramanlarının ve en başta ruyasız Elıf'ın uduşumudur Ucu başı açık, ye nıyetmelık yıllarından başlayan ve yarıın yuzyılla yaklaşan bır hayat boyu suren bır aşkın barınağı Insanın butunleşme, bır oîma çabasını yaşatan bu mekân teh lıkeye duştuğunde orneğın deprem, ış gal, saldırı vb sırasında yaşananlar her kesın ayrı anlam vermcye çahştığı hayatı yansıtan değışık manzaralar çıkarır orta ya Yalnızca çağımızın dcğıl, butun ın sanlık tarıhının ortak sorunu olan şeyler bunlar Felaketın yazgıya donuşmesını kastedıyorum Uzerınde bulunduğumuz coğrafyada boyle hadıselerı anlatan des tanlarda, Âşık edebıyatında, Batı'da modern romanın doğuşunda Danıel Defoe'da, Albert Camus'de, Jose Sara mago'da, Gabrıel Garcıa Marquez'de felaketın yazgıya donuştuğu zamanlarda aşka aıt anlatıları bulmak mumkıın tşte aym sınavdır bu kıtapta karşımıza çıkan şey, şehrı butun dıleklenn gerçekleştığı 30 Şubat'ın peşıne duşurur ıster ıste mez, o ımkânsız aşkın, dılemeye değc cek dıleğın, hakıkı ozgurluğun peşıne Kıtaptakı mekân New York'ta artık va rolmayan, çeşıth nedenlerle yıkılıp kay bolmuş yerler Bu yerler bana felaketın yazgıya donuştuğu tarıhın mekânı ola rak gorundu M geldığı yerler de mevcut gulerek olcn de var Bu sebeble gulme uzerıne yazı lan kıtaplarda yapılan araştırmalarda ıl gınç alışılagelmış mutluluk kavramının otesınde tezlerle karşılaşabılıyoruz Or neğın yapılan bazı araştırmalara gore ın san ortalama olarak gunde 18 kere gulu yor Bu yemekten, ıçmekten, cınsel ılış kıden vs çok daha fazla yaptığımız bır hareket Ama onu hakıkaten tanımıyo ruz Gulunduğunde endışenın azaldığı, kan basıncının duştuğu, goz ve ağız çevresınde 17 kasın harekete geçtığını soy luyor araştırmacılar Psıkologlar gulmeyı saldırganlığın sosyal olarak kabul edılebılır bır ıfadesı olarak tanımlıyor Felsefeuler bunu bır ustunluk ıfadesı olarak nıtelendırıyorlar Şempazelerın gıdıklandıklannda ha ah sesı çıkardıkla rını, çunku bır nefeste bırden fazla ses çıkarma kabdıyetıne sahıp olmadıklan na dıkkatı çeken uzmanlar ınsanın ko nuşnıaya başlamasını, atalarının sahıp olmadığı bu kabılıyete sahıp olmasıyla gerçekleştırdığını one suruyorlar Yanı ha ha dıye gulebılme kabılıyetı, bır ne feste bırden fazla ses çıkarma kabılıyetı Dıldcn çok once gulme yeteneğının ge lıştığını soyleyebılırız bu durumda Gı dıklama ıse gulmenın en eskı en ılkel se bebı oluyor bu araştırma sonuçlarına gore Bu refleks ıse edebıyat tarafından go? ardı edılmıştır, gulmek "anlamak" ve dılın marıfetlerıne aıt bır tepkı olarak nıtelendırılmıştır Ayrıca gulme salgınla rı mevcut yakın tarıhımızde tnsanı gu lerek olduren ve sebebı anlaşılmayan salgın hastalıklar da var Boyle ornekler de gulme halıne mutluluk dıyebılmek zor tabu Yoksa tehlıke sezgısıyle hare kete geçen bır guvenhk tedbırı, potansı yel duşmana uzatdan zeytın dalı, bır ba rış jestı mı gulmek? Bu sorunun cevabı nı duşunurken dılın de aynı şekılde bır guvenhk tedbırı olarak gehştığını du şunmek mumkun Salgın ınsan ılışkılerını de değtştırı yor 'Duşene elını uzatmayan, bırbırın den bağımstz davranmaya alışkın' sert kent ınsanlarını btrbırlerıne yaklaşttran, onlara yardımlaşmayı yenıden oğreten buyuk bır değtşım bu tnsanı degerlerı ammsamak ıçın hep bır trajedı mı bekle meltyız ? Tehdıt karşısında ortaya çıkan ınsan lık durumları arasında ortamın sağladığı fırsatları değerlendırıp kotuluk etmek, suç ışlemek olduğu kadar bırbırıne des tek olmak, bırbırıne yakınlaşmak da var Bunları goruyoruz roman boyunca Hatta durmadan sevışmek, çırılçıplak bır butun olmak ar/usıına kapılmak boyle durumlardan bırı Trajedılerden sonra çocuk doğumlarında bır patlama olduğu dıkkat çeker Şehırde karşımıza boyle manzaralar da çıkıyor Romanda bır de keman korosu var, dırenışın başı nı çeken muzık Kremona'da onyedıncı yuzyıl başında gerçekleşen bır veba sal gınından sonra yapılmış, ozellıkle gunu muze kadar sırrı hâlâ çozulemeyen cıla lan sayesınde çıkardıklan olağanustu sesle tanınan kıymetlı kemanlardan olu şan bır koro çıkıyor ortaya Bır sure sonra hıkâye de şehırle bırhkte o koro nun muzığının peşıne takılıyor RUYA GÖRMEK Ruya gormek, salgıntn btrtcık ılact ol dufcu kadar roman karakterlerınızın ktşısel mutluluğu yakalamadakı tek kurtulu şu Ozellıkle, bır turlu ruya goremeyen kuçuk ElıfLâle ve onun ruya gunluklen nı tutan kumarbaz annesı A/sane ıçın ay rt bır onemt var ruyalartn Elıf Lâle, go remedtğt, A/sane ıse gorduğu ruyalartn actsını bırtlennden çıkartıyor sankı Ruyalarımız o gun başımızdan ge çen şeylen, çozumsuz kalan olaylan, bı lınçaltı korkuları, arzuları ışleyen, kelımelerden, hecelerden, seslerden ya da vucudumuzun ışleyışınden esınlenen bır zılın dılıyse, hayata anlam verme faahye tıyse, ruyasız Elıf Lâle boyle bır gıdadan GÜLME SALGINI Gulme lalgını ve ardından gelen ka ranttna kentın yuzunu tamamen degıştı rıyor Gulmek gtbt pozıttf, arzulanan bır eylemt neden oldurucu bır hastaltk ola rak seçtıntZ'' Gulmek mutluluğun en açık ıfade bıçımı Mutluluğu temsıl eden guzel hem de kontrol dışı bır ışaret Ama ozellıkle korkuya gulerek tepkı verdığı mu anları duşunıırsenız, bırden gulme nın nasıl bır refleks olduğunu, nasıl bu evrensel anlamı kazandığı sorusu çıkı yor karşımıza Insanı gulduren şeylerın arasında ayıp, sansurlu kavramlar da var, utanca, aşağılanmaya gulerek verı len tepkı de var Gulmenın salgın halınc C U M H U R İ Y E T K İ T A P "Hersabahblr yaprağını kopardığımız takvim zamana saatiyle birlikte temsıli bir çerçeve çizer o kadar ki, saat resminin uzerlnde blr akrep ve yelkovan mevcuttur, yani bir tıklaması eksik, aynı bir metın gibı sessiz bir sesın taklidl Kıtabın 30 şubat sayfası ile ilgili hikâyesinin gerçekleştigi takvim olduğu için hikâye oradan doğdu" 767 mahrum Hıç ruya goremedığınızı du şunebılıyor musunuz? Doğduğunuz an dan ıtıbaren Afsane'de ıse tersı bır du rum soz konusu Uyumaya yatmak, ruya gormek kadar kâbus gorme cesaretını gerektıreceğınden belkı de Llıf'ın olu me dırenışıdır ruyasızlığı Roman da bu anlatnda ınsanın ruyayı taklıt cdışıdır Yanı bır anlamda olumu taklıt edışıdır Metın olumun gucunu çeşıth bıçımler de kullandığından, ruyaları kayda geçır menın metının kendı ıç hesaplaşma su recınde ortaya çıkan bır ıhtıyaç olduğu nu duşunuyorum Ruyasızlık da bu çer çevede ele alınması gereken bır şey Ha yata yepyenı bır anlam verebılme ıhtı malı açısından akla gelebılecek ılk şey Bu nedenle edebıyatta ve de Turk halk edebıyatında da sık karşımıza çıkan bır mesele ruya Ruyadan sonra âşık olmak Aşk oznesı bıçımlenır, yenıden bıçımle nır, sahıplenılmekten ote olur, bakışa duşer kalır Artık bundan sonrası sessiz lıktır, sessızlıktekı muzık Boylelıkle zengınleşır, hayatla bır olur ve olumle barışır âşık Roman boyunca geltsen olaylan, sıır lı, saatlı, ozlu sozler ve fıkralarla dolu maarıf takvtmı eşlığınde bır gunluğe du şulmuş kayıtlar olarak ızltyoruz Maarıf takvımıne basvurmak romana ayrı bır devıntm kazandırdıg"ından gerçekten ıl gınç bır bulus Ayrıca roman boyunca 1958 ytlındayız Neden ozellıkle bu ta nb? • Her sabah bır yaprağını kopardığı mız takvım zamana saatiyle bırhkte tem sılı bır çerçeve çızer O kadar kı, saat resminin uzerınde bır akrep ve yelkovan mevcuttur, yanı bır tıklaması eksık, aynı bır metın gıbı sessız bır sesın taklıdı Akşam kendınızı o sayfadakı yemeklerı yerken duşlersınız, merak edenler ıçın sadece kendı fahnızda kendı başınıza faraza gelecek olan şeyler değıl, başkala rının başına geleceklerı de okumak mumkundur, fıkrası, şıırıyle bır gunluk ıhtıyacın tamamını gıderen bır eğlence lık dıyelım Bır bakış açısı ayarı Kısaca, geçmışten şımdıyc ve geleceğe zaman nasıl ışler? Onu bız mı uydurduk, onun ıçınde yaşamanın bır başka yolu var mı? Kıtabın 30 Şubat sayfası ıle dgılı hıkâye sının gerçekleştığı takvim olduğu ıçın hıkâye oradan doğdu Kahramanlarınızı sık sık ıskambıl kâ ğıtları ıle ısımlendınyorsunuz Dıkkat çe kıcı bır başka nokta da aralanndakı ba hıs ılışkısı Ozellıkle A/sane, uışkılerın dekı her adımı sankı bahıs açarmışçasına atıyor Hatta oyle kı, ktmı zaman romanı bır kumar masası etra/tnda kurguluyor gtbısıntz • Evet, tam da bu nedenle ıskambıl kâğıtları ya da ellerı gıbı bıçımlendıler zaman zaman, şansın ya da şansızlığın habercılerı olarak Yukarıda sozunu et tığımız her şeyı temsıl ettdderınden Metınle oyunun karşı karşıya geldıklerı anı ıfade ettığı ıçın Olumun metne ver dığı kuvvetı sorgulamak açısından Ona karşı bır tedbır almak ıçın Ve kıtaptan bır cumle "Hayata gu venmıyorsanız ruyalartmza guvenın Ha yatta cevabını aradığınız sorunlartntzın cevabı ruyalarınızdadır Unutmayın, hep stnt çozecekstnız" Ne dersınız bu davete kulak verelım mı? Bu davetı şaır Eros yapıyor roman da Aşkın sesını dıle getırırken Onun karşısında ruyasız Elıf Lâle var bır alter natıf gelecek ımkânı olarak tercıh sırala ması ıçınde Hayatın anlamı açısından tercıh edılebılecek, duşunulebılecek al ternatıfler arasında Ama unutmayalım, butun bu tercıhler salgın gıbı bır kade rın ıçınde mevcut, ışte bu yuzden 30 Şu bat gerekıyor zaten Dılemeye değen dı leklerın gerçekleştığı gun olarak Başka çaremız var mı ? > 30 Şubat/ Şebnem Şenyener/ tş Kul tur/250 s SAYFA 33 SAYI