Katalog

Andre Cide'ln "günlük "lerinden blr seçme: Cünlük Karanlıkla yüzle isteyenler için... Ahmet Necdet yarım yüzyıllık ve on kitaplık şiir birikimini tek ciltte topladı: Cide'in; "Günlük'ünü elinize alıp da sayfalarını çevirmeye başladığınız andan itibaren, farkında olmadan kendi iç dünyanıza sorularla dolu bir yolculuk yapıyorsunuz. Gide, insanın kendi gerçeğini sorgulayarak önceliklerini netleştirmesinin ne kadar önemli olduğunu anımsatır bize. • Bedriye KORKANKORKMAZ ıçten ıçe kuşatmayı başanyor Insanın, kendı gerçeğıne yakın olması gerçek bır haşarı de ğıl mıdır'' Gıde'ın Gunluk'unu okuyan her kes şu gcrçeğın farkına varır însanın usun dakı denıır panııaklıklarından kurtulması hıçbır /amaıı kolay olmamıştır Her şeydcn once ınsanın ka/annıak ıstedıklerı ıçın mu cadele etmesı gcrcktığı gcrçeğıyle yuzleşıyor ınsan Gıde bu kıtabıvla kcndımıze karşı vcrdığııni7 sozlerı nasıl da savsakladığımızı, kendısını cıddıyc almayan ınsanın, kendısıy le kıırduğu yakmlığın sadccc adını bılmesı kadar trajık bır dıırum olduğunu duşundu ruyor ınsana Insanın çocukluğunun gcleceğını belırlcdı ğını bu kıtapta bır kc7 daha gorebılırsınız Bır anne vc babanın çocuklanna verebıleceğı en buyuk scrvctın, çocuklanna çocukken ço cuklııklarını vaşanıalaıına ızın venııclerı oldu ğıınu duşunuyoııım Coi.uk olmadan buyuk olan hcr ınsanın ıçındc, kanayan bır yaradır çocukluk Çocukluk ınsanlığın cn değerlı ha zınesıdır Bu gu/ellığı va^amak ve yureğınde hıssctmck butun çocııkların hakkıdır Gıde'ın de yıtık bır tocuklıık va^adığını s,u satırlardan anlıvoru/ "Iîııgun ntvstm bunıı yalnızlıkla, hırçınlıkla geçcn çocııkluğum vaptı" der Ço cukluk vc va^aııı t^tc ınsanın kendısıne yapa cağı yolculııguıı ılk dıırağı Gıdc ın kcndısıvlc vc ya^amla olan kavgası nı sorgulaması Gıdc'ı okurun va/aıı değıl, ar kadas,! dostıı cn onerrJısı sırdas,ı yapıyor K İNCE DİVÂN Huseyın Özer Iş Merkezı Nacı Kasım Sokak No 3/3 Mecıdıyekoy 34347 Istanbul Tel 0 212 272 8311 pbx Faks 0 212 272 83 35 emaıl adam(«adanettr SAYFA 10 atolık kokenlı anncnın vc Pıotestan kokenlı hukukçu Paul ( ıidc ın oğlu olan Andre Gıde, tercıhlenvlc heı kcsı şaşırtmayı başarmışur ()kumak ycrıne kendını edebıyata adamavı tck cşlılık yerıne de eşcınsellığl tcrcıh etmıştıı dıdc ter cıhlerını ıçınden geldığı gıbı o/guıcc vaşamiş tır Gıde'ın çeşıtlı yazınsal bıçımlcrlc ılgılen mesı adının duyulnıasında zaman almıştır Gı dc her turlıı Kılısc baskısından vc çoğuk u doğrulardan u/ak kışısel felsefesıyk va/ın dıınyasında kendısıne ayrı bır ycr açmiş ve 1947 de Nobcl Ldebıyat Oduilu' nu almaya hak ka/anmıştır Gıde'ın 'Gunluk adlı escrı yazıldığı do nemde hak ettığı ılgıyle karşılanma/ ama, Bı rıncı Dıınya Savaşi'ndan sonra kuşağının ya zarı olaıak hak ettığı yennı alır Gıde'ın ın sanlığın kutuphanesıne ka/andırdığı cserler şunlardır Dunya Nımetlerı, Gunluk Dar Ka pı, Vatıkan'ın Zındanları, Pastoral Senlonı, Tohum Olnıcyınce, Kalpazanlar Ne zaman okunıak ıçın elıme bır gunluk alsam, farkında olmadan kendıme şu soruları soranm tnsan, kendı gerçeğini anlatırken ne kadar samımı oldbılırr" Ya da yazarın saınımı yet anlayışı, bcnım samınııyet anlayışımla ne kadar ortuşuyor'1 Gunluk ya/manın cıddı bır yaşamsal bırılum gercktırdığıne ınanırım ol dum olası Gunlukte kurgu yoktur ınsanın kendı gerçeğıne ne kadar ıçten vc ne kadar durust davrandığı vardır sadece ( ıddı bır ya şamsal bırıkımı olmayan bır ınsanın, kendı gerçeğıne bır başka kışıymış gıbı bakabılmesı, ınsanın, kendısıne karşı verebıleceğı en zor sı navlardan bırısıdır dıye duşunuyorum Gıde de "Yazı yazarken en guç olanı ıçten olmaktır Asla so/cuk duşuncenın onune geç mcmelı Sanatçı yaşamı boyunca, ıçgudusune dayanmalı, yazmama/lık edememelı" dıyor (s 11) Gıde'ın, "Gunluk'unu elınıze .dıp da say falannı çevirmeye başladığını/ andan itibaren, farkında olmadan kendı ıç dünyanıza sorular la dolu bır yolculuk yapıyorsunuz Gıde, ınsa nın kendı gerçeğini sorgulayarak oncelıklerını netleştirmesinin ne kadar oncmlı olduğunu anımsatır bı/e Aynca, ınsanın oncelıklerını vaşama geçırcbılmcsı ıçın de, ınsanın kendısı ne guvenmesını, kendısıne karşt savaşımların da başarısızlıldarını da başarılarını da aynı te ra/ıdc taıtmasını bılmcsınm oncmını dc hatıı latırbızc Gıde'ın Zılınım onec \ar olıııak ve sonra gorunnıek nıı voksa hcı şcvden oncc goıunmck, sonıa da, gorunduğumu/ gıbı ol mak mı gercktiğını kestırcbılmck ıçm, kendı kcndınc, bır tartışmaya gırışmıştı (s 10) Ayrı ca Gıde, "zıhnım, ınsan gorundıığu olçudc var olabılır" dıyordu Gıde, ışte, buna benzer tumcelerle okuru BENCİLÜK . Gıde, bencdlığın ınsanın kendisıylc ılgılen mesını sağladığını, dolayısıyla da kendısını ta ııımak ve kazanmak ısteyen her ınsanın mut laka bencıl olması gerektığını anımsatır bıze Gıde ın bcncıllığı uretmek ve kendını tanı makla eş değer bır anlayışın cllerınden opcr Gıde, Gunluk undc, lann'ya sığınma, sahte mutluluk, mutsuzluk, erdcm, erdemsı/lık gıbı kavramların ınsan yaşamındakı yennı sorgu lar Insan, yaşamına dırekt etkı edebdcn ve ın sana, her şcyden once 'ınsan' olma sorumlu luğunu anımsatan kavramların ıçerığının bo şaltılmamasının ne kadar onemlı olduğunu da hatırlatır bı/c Gıde'e gore, ınsanın her koşııl da tutacağı bır uçuncu elının olduğunu bıl mesı, >aijanıa sımsıkı bağlanması gerektığını anımsatmalıdır tnsanın yaşama sevıncı, acıla rını umutsuzluklannı yurcğınden sılıp atacak kadar guçlu olmalıdır Gıde, en çok yaşam dan umudunu yıtırenlere kızar Bu konudakı duşuncelennı ^oylc ıfade eder ( ) "butun uzuntulerden nefret edenm Geleceğının guzellığıne guvenmenın, geçmışe tapınmaktan ustun olduğunun anlaşılmamasına aklrm er mıyor (s42) ( ) "Benlığı hor gormck gerekır dıyorsunuz Benımkını değıl Benlığımı bır başkası da olsa sevebılırdım Bundan daha kotu bır 'ben' ola bılırdım En onemlısı yaşıyorum ve bu muh teşcm bır şey" Gıde, Gunluk'unde Gocthe'nın fıkırlenne sıkça ycr verır Gocthe'nın yanlı^ anlaşılması na uzulur Vc O'nu daha nct anlamamız ıçın orncklcr verır Orneğın, "Goethc bunu bıl memeyı ycğledı Mutlu olmak ıçın o sırtını se taletlere çevırdı Onun kolaya kaçtığını sana rak oncc ona kızdılar, gerçekte bu ancak kısır ruhlar ıçın kolaydı Goethc'nın durumu boyle dcğıldı Davranışı katı yureklılıktcn ılerı gel mıyordıı () kendı nıutluluğunu gostcrmenın, başkalarının mutsuzluğuna, sefaletlerıne karşı açılan scrt vc acı savasjardan daha yararlı ola cağını duşundu (s 17) Gıdc ın C lunluk unu okuyunca, Cuverrıllc, La Roguc L lıot (loethe, Stendhal Degas, OWıldc PauKlaudcl Robcrto Gattttshıd, Annunzıo Folstov Nıct/clıc vc Darvvıngıbı dcğcılı va/aıları da daha yakından t.ınıma şansını buluvoı okıır Ln onemlısı de Gıde'ın Gunluk unu daha oncc okumamanın cıddı bır kayıp olduğunu duşunuyoı ınsan Gıdc ın Gunluk'unden bazı onemlı alıntı lar "Heı şev ancak scvgıyle satın alıııabılmclı dır Hcr ne olursa olsun o şey onu cn çok sc venın elme geçmelı Ckmck, karnı cn çok aç olanın tatlılar onu her şcye ustun tutanın veya karnının doyurnıuş olanın olmalı ( s 41) "Hcı şeyı kucaklamaya kalkışnıavın Karşı çıkın (s 49) ( ) 'gcçnıışın tarıhı, ınsa nın ozgurluğe kavuşturcluğu butun gerçcklc nn tarıhıdır ( ) 'nnımkun olduğıı kadar çok ınsanlık yuklennıek Işte en gu/cl duştur ( s 27) "1 ler vaş gunumdc soylerım Kendımı uzun u/un duşunmek, hayatın hayatıdır Bu nu nc kadar da a/ duşıınuru/'Hayatımızı ha yatın kcndısı ıçındc kurduğumu/ nc kadar cnderdır" (s 23) "Sanatçının kendısıne ozgu bırfelscfcsı bırestetığı bır ahlakı olmalıdır Butun yapıtı ancak bunu bclırtmeyc çalışıı Bu da onun uslubunu oluşturur Onun ozel bır şakası bır şaklabanı bulunıııalıdır, bunu dakeşfcttun bu çok onemlı '(s45) "^aır olmak ıçın ınsanın kendı dehasına ınanması sanatçı olabümek ıçın de dehasııı dan kuşku duvması gerekır Gerçekten guçlu adam bırının oburunu arttırdığı ınsandır ' ( s 116)( ) "Hıçbır şeyı aceleye gctırmemek vc sabırsızlanmamak ancak buyuk adamların kâ ndır Buyuk duşuncelcrın olgunlaşması ıçın bır sure gerelur Bcklemeyı bılenlcr, odulunu fazlasıyla gorurler Bırçok hallerde gecıkmc, guçten daha etkılıdıı" (s 134) Ve Darvvın'ın tumcesını ymcleyelım "Kuruluşun alçak ba samaklannda yer alanlar, yuksek basamakla rında bulunanlardan dalıa çok farklılık goste nrler" (s 128) YENİISIKLAR YAKMAK Ydlar once bır arkadaşım bana telcfonda şunları soylemıştı "Bedriye, Irvın D Yalom' un "Nıetzschc Ağladığında" adlı kıtabını oku Goreceksın kı yarın bır başka Bedriye olacak sın' Sadece gulmuştum ve ertesı gun kıtabı satın almış, bır gecede de okumuştum Arka daşıma teşekkur etmem gcrekıyordıı bu kıta bı daha once okumamı sağladığı ıçın Ben de onu telefonla aradım ve uç aşağı beş yukarı şu sozcuklerlc duygu ve duşuncelenmı ıfade et tım Canım, ne ya?ık kı okuduğumu? yuzlercc lyı kıtabın ızlcrınden nasıl kurtulmayı başar dıkia, bu guzel kıtabın da yureğımı/dekı etkı lennden kendımızı aynı yontemlc aıındıraca ğız Bız ınsanlann ne kadar vefasız ve unut kan olduğunu unutuyorsun galıba Ne /a man bır yapıt değerı taşıyan bır eserı okudu ğumda, eserde ya7ilanlar yaşantımın gerçcğı olabılmı^se, ışte o zaman gelışımın vc donu şumun kapısında bır karınca adımı yol kat et mış olduğumu anlarım Bugun dc aynı şcylcıı duşunuyoı um Onemlı olan bırçok yazar ve duşunurun duygu ve duşunce dunyamı/a yaktıkları ışıkJarı sondurmeden, yenı ycnı işik lar yaknıak ıçın clımızdcn gelcnı arkamı/a koymamami7 gercktığıdır Bır başka ışık altında karanlıklarıyla vuzleş mek ıstcvcn yurcklı her okuıun, Andre Gı dc ın Gunluk'unu baş ucundan avırınavaca ğını bılıyorum • Gunluk/ Andre dıJr/ \a%ıma Haznla\dn Vanık^ıllMenth \a\mlan/2001/ 14i s K İ T A P SAYI 7 6 7 C U M H U R İ Y E T