Katalog

Kapak konusunun devamı. *" telığı ka7anmış sozlerıyle tanınan ve belkı de ulkemızde valnı/ca boyle tanın dıöını sandığımı/ Mallarmc'vı ozgun bır çalişmavla gnndeme getırıyor Ulkemi7dc nugune kadar Mallarme ıle ılgüı kıtapla^ mış çalışmaların çeşıtlı nedenlerle gıınde mc gelmcdıgını, daha doğrusu bu çalış malaan dağınık kaldığını, bır hutunlıık saglayamadığını bılıyoruz Bu kıtaplaşmış çalışmaları şoyle sıralayabılırt7 Bunlardan ılkı Istanbul Unıversıtesı Ldebıyat 1 akultesı doçentlennden Adıle Ayda'nın Lc Drame ınterteur dcMallarmc ou L'ortgınc da symboles mallarmeen<i (Mallarme'nın Iç Dramı ya da Mallar ıne'dekı bımgeleıın Kokenı, 1955) adlı çalışmasıdır KıtabınFransızca olarak ya ^ılıp yayımlanmasınm Mallarme'nın şıır dunyasını ve şurlerını aynntılı bır bıçım de ınceleyen bu çalışmadan yeterınce ya rarlanılması bakımından bır engel oluş tut duğu sovlenebılır Aygun de kıtabında bu çalışmanın onemıne değınmış ve Ay da'nın onsozunde haber verılen ıkıncı kı rabın yayımlanmadığına dıkkat çekmış Rastlantı ve yazgi Tkonularıyla uğraşan Mallarme ıçın ıiginç bır rastlantı, aynı yı lın aynı ayında (Kasım 1985) yayımlanmış olan ıkı kıtap Bııı Eıdogan AJkan'ın çevırdığı ve Mal larme'nın "senfonı şıır" dıyebılccegımu Zarla!}ans Dunmcyccek (Un coup de des jamaıs n abolıra lc hasard, 1897)(2) adlı uzun şıırını îcerıyor Soz konusu şurın adı kıtabın ıçınde "7ar ıle asla donmeyecek şans" olaıak çevrılmış Bu kıtapta ayrıca AJkan'ın şaırın yaşamı ve sanatı uzerıne bır yazısı, Zarla $am Donmeyecek konu sıında bır açıklama, şaırın onsozunun çe vırısı, sıırlerınden (Zangoç, Yaz Huznu Mavılık, tmbat, Mezar, Sızı) gıbı duzyazı şurlerınden (Guzden Yakınış, Kış Urpet tısı Benzeşımın îblısı 7avalh Solgun Ço mk, Pıpo, Anımsama, Utku, Gelecekte kı Olay) omekler var (tıımu Alkan çevı rısı) îkıncısı Ma/har Candan'ın Şıır Üstune D«,j««tt/tyadlıkıtabı Kıtapta Candan'ın Stephane Mallarme Uzerıne" adlı yazı sı, şaırın kısa yaşamoykusu, Mallarme'nın Verlaıne'e yazdığı unlıı mektubun çevırı sı, "S,ur Uzerıne Duşunceler" bolumun de şaırın çeşıtlı şaır ve yazarlara yazdıgı mektuplardan şıırlc ılgılı bolumleıın çe vıııleu yer alıyor (bııtıın çcvırıler ( an dan ın) " l'urkçede Mallarme" bolumun de ıse Boöııntu" (Çev Teo), "Yaz Huz nu" (Çev LrayCanberk Aisar lımuçın) ' Denız Meltemı" (Çev Ornan Velı Ka nık), "Edgar Poe'nun Mezarında" (Çev Sabahattın I yuboğlu), "Rondel I" (Çev îlhan Berk), "Rondel U" (Çev Salah Bu sel) adlı şıırler yer alıyor Kıtabın sonıın da ıse açıklayıcı bılgıler var Yuıe Mazhar Candan'ın çevırdığı Mallarme'nın Mektuplart (1995) ıse^»r Uze nne Duşunceler adlı oncekı kıtabın genış letılmış ıkıncı baskısı Bu kıtaba Jules Hu ıet'nın Mallarme ıle yaptığı soyfeşı eklen mış, soyleşıyı Erdoğan Alkan çevırmış !jı ırler bolumune de Kemalettın Kamu nun çevırdığı "Ozleyış" ve "Ayna" adlı şıırler eklenmış Erdoğan Alkan'ın hazırlayıp çevırdığı Şaırler Pren sı Mallarme (1998) daha kap samlı bır çalışma Bu kıtapta da şaırın ya şamı, 'Zar ıle asla donmeyecek şans" ve başka şur (toplam 19 şur), duzyazı şur çe vırılerı yer alıyor Kıtabın dosya bolumun de, Mallarme'nın dılımıze en çok çevrılen ve belkı yabancı şıır çevrelennde de en çok ılgı gormuş olan 'Brıse Marıne" (De nız Meltemı) adlı şıırı uzerıne Pıerreülı vıer Walzer'uı bıı yazısının çevırısı ve Ra mıs Dara'nın "Brıse MarıneÇevresınde" haşlıklı yazisı var Dara bu şıırın Kemalet tın Kamu, Orhan Velı Kanık, Can Yucel ve Erdoğan Alkan çevırüerının karşılaş tırmalı bır eleştırısını yapmış "Brıse Ma rıne"ın aynca Vasfı Mahır Kocaturk (duz yazı olarak), Gertrud Durusoy Ahmet SAYFA 4 Stephane Mallarme Necdet, Nezıh Nevzı, I Cevdet Ari!.u, Bınnuı Ak demır (serbest ola rak) tarafından da çevrıldığını burada hatırlatmakta yarar vat Aygun kıtabın da, Lnıs Batuı'dan oğrendığıne gore "Denız Melte mı"nın Alp Zekı Heper tarafından vapılmış bır çevırı sının d olduğun < dan so7 edıyor Aygun'un ıkı bolumaen olıışan ça lı^masında ıse hem şaırın bıreysel yaşan tısı duşunce ve şıır dunyası, ulkcmızde kı konumu gundeme geliyor hem de ıkın cı bolumde çoğu çevrılmemış şıır, duzya /ı ve mektuplarından ornekleı yer alıyor Simgecilik akımının kurucusu ve tek temsilcisi f Ozellıkle, ulkemızde pek bılınmeyen ça lışmalarından verılen ornekler Mallar me'nın sur dunyasına gırmekte en azın dan yaklaşmakta bıze yenı olanaklar sağ lıyor Soz geliiji Ifttur ya da Llbehnon un Delılıffı va da değışık çalışmalar (notlar, taslakîar) gıbı Kıtabın bınncı (Gırış) bolumıındekı başhklar Stephane Mallarme Cıns lsım/ Madam Mallarme ve Marıa/ Hırodıas ve Genevıeve/ Baudelaıre ve Poe/ 1867/ Her şeyden sonra I Iıçbır şey "/ Şıırın O/ellsmı/Turkçede Mallarme Çevıren ler, okuyanlar, vazanlar/ Bu kıtaptakı çe vırıler ustune Hep yek Bolumdekı başlıklaıdan da anlasüaca ;ı gıbı (son ıkı başlık dışında) bu ılk bo umde şaıruı yaşamı, gıuerek gunluk ya şamı,şurtutkusu zıhınsel/duşunsel sem venı, yaratma bağlamında kendı kendı sıyle mııcadelesı ıç ıçe verılıyor Şaınn ana ızleklerınden bırı olan olum ya da yıtı rış"ın kaynağında daha çocukken anne sının, bır sure sonra da bu "melek 'ın kız kardeşı Marıa'nın çok genç yaştakı olıı mu yatmaktadır Mallarme genç vaşta ev lenır ve ki7i Genevıeve doğduğunda şaır dılde (ya da şıırde) şeyın kendısını de l, yarattığı etkıyı yansıtmak" peşındedır ır başka deyışle / lerudıade (1 h rodıas ya da Herodıas) adlı tragedyasını yazmaya gırısır Ama Genevıeve ıle I Iırodıas ara sında rekabet başlar "Sonrakı aylarda çekışmenın daha da settleşerek, Genevıeve ıle r Iırodıas hgur lerının sınırlarını aştığı gorulur Bır ozel ısım ve kışı olatak Mallarme nın varolu şu "nesnenın etkısını", ı/lenımını, anlık ama bengı ozunu yjnsıtmaktan alıkoy mııştur, artık 'kadavra" olmak <\A başka t Şiîrin saygınlmı PAUL VALERY 9 Lylul 1898 de kızından gelen bır telgrıfla oğrendım Mallarme'nın olumunu Insanı ılk başta en derınden yakalavan ve bırılerıyle konuşa<.ak gut bırakma yan şu sarsıntılardan bırı oldıı benım ıçın Cıorunuşunuzde hıçbıı değışıklık yaratmazlar hanı gorunurde yaşıyor ol sak da bır uçurum olmuştur içimız Kendı ıçıme donme cesaretını bula mıyor, tahammul edemeveceğım bırta kım so/cuklerın benı orada bckledığuıı hıssedıyordum ü gunden sonra bır da ha gerçekten de kafa yormadığım bcllı konular olmuştur Bunlaıı Mallarme yle tartışmayı oyle çok hayal etmıştım kı, anıden yıtıp gıtmesıyle bırlıkte kutsal laştılar ve uzerlerınde duşunmem sonsu za dck yasaklandı O donemde çok sık duşunur olmuş tum Mallarme'yı, ama asla bır fanıyı ha tıtlaı gıbı değıl Kışılığı ve ıncelığıyle sc vılmeyı en çok hak etmış bır ınsanın nı telıklerını taşırken, şur konusunda taz lasıyla aunmış bır ımanı sımgelıyordu benım ıçın Otekı butun yazarlar onun yanında o bırıuk Tanrı yı hıç mı hıç ta nımamış ve putlara teslım olmuşlardı sankı Arayışının ılk adımı ıster ıstcmez ola sı en benzersız ve en kusursuz gıi7ellığı tanımlama ve ııretme amaçlıydı Orada ışte, en değerlı elementlerı belırlıyor ve avrıştırıyor Ve bırbırınc karıştırmadan bır arada tutmaya ozen gosterıyor onla rı ve bu noktada U7aklaşmaya başlıyor otekı şaırlerden, en tanınmışları bıle Kir lenmış, yoklııklarla dolmuş, luzumsuz ağırlıklar yuklenıp bıtkın duşmıış olan lardan En buyuk sayıdan da uzaklaşıyor aynı anda, anı başarıdan dıyelını ve avantajlaıdan ve tek başına sevdığı o şe yc yonelıyor ve ıstedığıne Horgoruyor ve horgoruluyor Ama bıleştırdığı mad delerı modanm değışkenlıklerınden ve suıelı lastlantılardan bııyvık bır ozenle kurtararak, çoktan ahnış oluyor odulu nu Duşuncelerının cısımlerı, gorkemlı cısımler bunlaı Oylesıne etküıler kı ve asla çurumevecekler Mallarme nın nada yapıtlarında su ı uvle okuru evcılleştıren ve şaırle ıçlı dii; lı olduklarını sezdııetek gızlıden gulıye gıııurlarını okşayan şu ozensı/lıklere, ın sanı olanı alelaue olandan zar zor ayırt eden herkesı kolavlıkla etkıleyen şu ın sanlık gosterılerıne lastlanmaz hıç lam tersıne edebıyatta naıf setgı dıye adlan dıratagım şeyı aşmak uzere, daha onte eşıne rastlanmamış en yureklı ve en tu tarlı gırışımın ızlerı okunur I anıleruı buyuk bır kısmından ayrı durmaktadır bu Burada bır şaırın, 7ihnındekı duyarlı ve ozenlı çalışmayı haklı olarak okurdan da talep edıp edemeyeceğını sorgulamak gerekır mı acaba? Yazma sanatı, benzer lerımızın hoşça vakıt geçırmesınc ve ruhlarındakı oyunlara ındırgenebılır mı, dırenışlerının payı olma/ mı hıç'' Basıt bır vanıtı var bu sorunun, hıç zor değıl Her 7ihın kendı kendısının efendısıuır Hoşuna gıtmeyen şeylerı bır kenara bı rakması oyle kolaydır kı Bızı yenıden avucunuzun ıçıne almaktan korkmayın Bırakın duşelun elıni7den Ama bununla yetınmeyenler var sı nırlenenler, yakınanlar, yakınmaktan da oteye gıdenler var üfkelerıne nufu/ et mış kuçıımsemelerınden destek almış harıka bır şey goremesem de, kınayamı yorum onları, neler hıssettıklerını anlı yorum Insanları anlamadıkları şeylerı horgormeye yasaklamaya, alaya almaya ıten savgıdeğer bır sabırsızhk bu Lnte lektııel onıırlarını ellennden geldığınce savunmaya gayret edıyorlar goıunıırde zekâlarını kurtarma derdınoeler lnsa noğlunun, yaşadığı bır tıır /ekâ bozgıı nunu kendıne yuklemcye katlanamama sını, bunu bır başına kaldıramamasını dıkkate değer, hatta neredeysc guzel bu luyorum Bu duıumun sorıımluluğunu yakınlarına yukluyorlar, sankı aynaların sayısı Dıınyadan d etek çekmış bırı onu an layacak konuma getırmıştır kendını So zunu ettığım kışı bır dc sanatının butun kolaylıklaı ına ve bunların vararlı sonııç larına sırı çevırdığıne gorc, bu tur çıle cılıkle dunvanın sunduğu mııtlak ha7İa ra U7anmış bırı, onun dennlığını kavıa mayı ıyıden ıyıve hak etmıştı Ama bu de rınlık kendı dcrınlıgımızc bağlıdıı bu tek Kendımızınkı de gururumuzun de rınlığıne Aşk, nefret kıskançlık ruhıın ışıkları dırbunlar Amaen arısıguruıdur Uste sınden gelınecek en zoı ve en gıı/el ışle rı aydınlatan odur Bayağılıkları kul eder ve Kişınuı kendısını büe yalınlaştırır Kı bırden arındırıronu ıman ıçın batıl ney se, guıur ıçın de kıbır odur çunkıı Cnı rur ne kadar arınmışsa, o kadar guçluduı ve tektır rııhta ve yapıtlar ne kadar du şunulmuşse gerı ıtılecek ve hıç duımeyen bır arzunun ateşınde yakılacaklardır ara lıksız Sanatın konusu buyuk bır ruhun elınde, arınır Kaba ve genelgeçer yanıl samaların yukunu atar sanatçı Lrdem lerıyle, gorunmeyen çok buyuk ışler çı karır ortaya Merhametsız seçim, yer bı tırır yıllarını snna erdırmek sozunun bır anlamı yoktuı artık, çunku zılıın hıçbır şeyı kendılığınden bıtıremez olmuştur Ama ınsanların buyuk çoğunluğu ıçın kullanılabılırolmasını sağlayan bu albe nılerden sıyrılmca, duşuncenın gızemlı edımı olağan gerekçelerını ve kabul gor muş nedenlerını yı tırır J CUMHURİYET KİTAP SAYI 696