Katalog

Onernlı şeyler yaşamış bılım, kultıır, sanat ve sıyaset ınsanlarımi7, yaşadıklannın bu yuk bır kısmıni kendılcnne saklayarak bu dıınyadan goç ermışlerdıı Onlardaıı bıze kalanlarsa onıımıızu gonnemıze yarayan değıl bn az abartılı oiacak ama belkı de oııuııiLizu kaıarıaıı şeylcr olmuşrur "Bır Savcı'nın Kalemınden" benım bu toptancıyargımı paıçalayan bırkıtap oldu >ıı ıçın doğrusu mutluyum Boyleıçteıdık e yazdmış başka kaç tane aııı kıtap vardır ki'' Yazaııın bııtıın etını kcmığını, sınır huc relerını, ofkclennı, sevinçlerını bıze butun aydınlığıyla gostcren kaç kıtap vaı * Alı Rıza Ş, ahın bu boşluğu gorduğunden mı boylc yaznuştır, bduımez ama naıf bır ıç tenldde yazdığı su goturmez Bunıı kendı ıeın yapmış oncelıkle, bır bıçem kaygısın dan değıl Bakın ne dıyor Onsoz'de " Kaldı kı ba/ı huyukleıımız hanç, 65 vaşmı bırırdıkten sonra yasal bır esprı de 'y<'nıduı çocukluk sınıh'na gırdıklcn kabul edılmış olaıı kamu gorevlderımız kırmızı kart gomp zorunlu cmcklı eddmektedırler Naçız anı lannı yazarken 6X yaşında oldıığuna gore dc 'delıye, çocuğa zeval olnıaz' heıhalde Adım adım yaldaşıııakta olduğum 'obur ta ı al a da ezık gıtmevclım Fıpkı o sozdekı gı bı 'kuyruğu dık tutarak gıdelım ban Anayasa Mahkcmesı eskı başkanı Yekta (ıiıngor ()/den de kltaba yazdlğlOtü>oz de şunlaıı vuıguİLiyur "Oykuler, romanlar ve obut vazı turltn okuyaıılan surukleyıp go tururler ama anılar dcmctı duşundunıcu cğıtıcı yanıvla ağır basar Ostelık hukukgı bı yaşam alanınızı bııyuk olçude etkıleycn bır kunımla ılgılı olursa Yargı, hukuku ya şama geçıren yapıdır Bu oncmlı yapının tc mel taşları yargıçlar, mmhıınyet savcıları vc avukatlardır ( ) AdaJetın olmadığı yer dc hcr kotulıık her bo/ukluk yaşanu Bu gerçeğı ıınııtmayaıak adaletı oluş,turup suıımakta gorev yapanların yaşamını, çek tdderını, katlandıklannı, daha kapsamlı bır anlatımla yasadıklanyla, anlayışlannı ve tıı tıımlannı bılırsek, kendı yııkumluluklerı mi7i daha lyı algdayıp daha lyı yerıne getı ııuz Şahuı'uıyapılı,bukonudabızeanım satmalarda bulunmakta, dıkkatımızı çeke rek uyanlarını sıralamaktadır " 1955 Tuncclı doğumlıı Alı Ri7a Şahın bır sure oğretmenlık yaptıktan sonra Anka ra Umversıtesı Hukuk 1 akultesı'nı bıtır mış Ioplam 45 yıllık hızmctındcn sonra yai; haddınden cmeklıyt aynlmış Kırabının "Işıklı Cıoruntuler" adlı bolıı munde Uğıır Mıımcıı ıle karşdaşmalarını anlatıyor "Yd 1969 I akultenuı kantının deyını Kendısıne sonsuz rahmct ddcdığım, sevgı ve ausı halen ıçımde olan Uğur Mum cu nocam (bcn o zaman yaşça onun ağabe yı, fakat o benım go7urnun bebeğı hocam dı) kantınc gelmıştı Ayağa iırladım ü m zumdan tutarak oturmamı soyledı Kendı sı dc yanıma otuıup boyacıya kunduraları nı boyalıyordu Çay ıkram ctmck ıstcdığım dc, 'Burda hocan varkcn sıze dıışme7,' de /ıpıkıcaysoyledı Içtım Saygıveteşekkur [crımle ızın alıp kalktım Boya parasını da i7nı ıle oğrennıck ıstedığtmı soyleymee ge ne elunı tutarak babacan ve nazık tavn ılc, 'Hayır, bak senın de ayakkabılann boyasız, otvırboyat da gıt, dıycrck bcnı tekraroturt muşrıı Ayakkabllannı boyatıp boyacıya ıkı boya parası veıııken benımkden gosterıp, 'Bunları da boya olmazmir''demıştı Veda ctmıştı Hey yı^ıt hey' Anlıyorum, tanfı ım kansı/ ama altın.ı sığınarak burada kcndısı hakkında naçız go/lemımı belırtmeden ge çemıyorum ()rta boyluydu omuzları ge nıştl kendısıne cok yaklşıyoıdu kıvırclk saı,laıı lok ve babacan ses tonu vardı Ba kısjarı yığıtccydı Kar^ısındakınc guvcn vc rırdı O/ctlc yıfiıt mı yığırtı terorsıız O7gur lukçuydu Bır tiaha gormedım Veartıkgo remeyec eğımın (,aıesı/lığjndeyım şıı .uı Be leketlıbıı ruzgâı gıbı ge(,ıp gıtmı^tı bu dun yadan, nııllctın yıgıt cvladı Rııhun ^ad ol sun yıfıl Bclkı fanı vuıudun yok artık, fa kat ınsanlıöınla ne/akttınle, kısata adam cıbı adamlığınla çatal yureğınle mılletııı kalbınde yaşıyorsıın omrumu7 oldukca ıınutmavacaöı/ unııttuımayacaöız senı 'Bıı Savcı ııu) kaJemmdcn"dc yoksul vc c^ıtıınsız bırakılmıs Anadolu ınsanının tra gedyasını okumz Acılarla sevıncjer, baskı larla dırenışler o kadar sarmaş dolaştır kı satırlarda ılerlerken /aman /aman gulum semekten, zaman zaman da oflayıp pufla maktan alıkoyama7sınız kendınızı Yaşa mın o dıyalektık akışı, denn çentıkleı atar ıçınıze Zaten doğnısu da bu değıl ınıdırr1 Yasama bır çentık atmak dcğıl mıdır yaz maKı J ( Nc kı Alı Rı/a Şahın ın başarısı belkı cdcbı ustalıktan çok ıctenlığınde gosterı yor kendını () ııtenlık kıırgu ustallğına davanan ba^arıvı bıle a^ıyor ( umhuı lyet devrunlenne sıla sıkıya bag lı olınaMnın 'odulu'nu dc almış A Ri7a "ja hın Do£u vt (ıiıneydoğıı Anadolu A\ ge <,en meslek yaşamında sik sık ordan oıaya sunılmuş, fakat duiiınce ve ınançlarından hıcbıı /amajı oduıı vennemı^ Inadına çalı^ınt:,, gucluklcre goğus gcrmış, 'sısteme ozgu' aksaklıklara evrensel nukukıın ınsan aklının vc bılımın ışığında çozum getırme yc çahşmış Alı Kıza ^ahm kıtabının son bolumuııe şıırlennı deekJemı^ Şahın ın şurlen dc ıç tciilığını (,abucak ele veren, toplumcu sanat anlayışını slogana kaçmadan ışleyen, so7 cuk coğrafyası genış sıırler Bu ıılkenın acı çeken ınsanını goz ardı etmıyor "Sımıi^rvı almak ıstıyorum buıaya Alaca karanlıkta, lıtreyen ıçırt, Isuz o \okaklarda Babttız smntçım Dyurken arkadaşlann Ipek yataklartnda, Ö yalın ayaklartn, Umut sokaklarında Kavruk vucuduna Duacıyım bcn, Ltulmelı bahtın sana Cıulmelnın wn "Anılar yaftmalanmaz Kınk bır testıden sızardurmadan" demıştım bır şıınmde Alı Rıza Şahın'ın testısınden sızan anılar, okunduktan sonra bellekleıde uzun sure kalıcı olacağa beıızer Ne kı aslolan, ıçten lıkle yazılmıs bu satırlan dunyayı değıştır me surecınde bır daha ete kemıg'e bunın dıırmektır Bıhnçlı okurlar da zaten bunıı yapaıak tır1 • A Ri7a Şahın Bır Savcı'nın Kalemınden Kendı Yayını Izmır Nısan 2(X)1 Istenıe 0276223 57 23/ŞeıefCad Ko vas Apt K 5 UŞAK Denizin yazarı Oktav Sönmez IPEK YEZDANI r; D enızlere ve denızcılığe tuuVulu om runu denızlere adamıs, bır yazar olan Oktay Sonmez, denı/ kultıını ıle ılgılı eserlenn cok az olduğıı I urk cde bıyatına son on yılda beş kıtap kazandırdı Karadenız kıyılarındakı kuçuk bır kasa bada doğan, (.ocukluğunu ılk orta ve lısc oğıenuıı yıllarmı hep o coğrafyada yaijayan Oktay Sonmez, dcnızle o denlı ıçlıdışlı bır beraberlıktelermış kı gun gelmış, denı? gpr meden bır şeyi lyı du§uneme7 olmuş "Or neğın Cıenova da kalayı yastıfia koyar koy maz uyuyuverırım de, Madnd'de oı dâi de tuzın olmadığı gerçeğını saklayan bılınçal tı dc bır cksıkliK, adeta bır ranatsızlık dıı yar gıbı olurıım ' dıyor Ufıık Çi7gısını, kendısı ıcın 'en buyııle yıcı şey " olarak tanımlayan Sonmez, denı ze yonelı^ını dcnızcı olu^unu vc bunun tut ku halıne gelıs,ını !(Oyle ozetlıyor "Çızgıye kadar gorcbıldığım, kı bu, bın tıırlu dıırıımıı ıle hep denızdı Bır de benı asd alıp goturen o çızgının otelerınde gor mck ıı,ın can attığım o z<uııanlaı henuz bd mcdığım tunı Dunya Ba^ka dcnızler, ba^ ka ulkclcr, hmanlar vc oraların başka dıllc n konuşan, bızden başka olduklarını dıı şunduğum ınsanları Denız ve ııfkıın otele rı Denı/e benı ıten yonlendıren en guçlu şey ışte bu tutkuydu Bır dc gızlı, gorunmcz ama daha doğal bırşcyvar Genctıkbırolaybu Aılemdcba ba vc annc rarafında bırkaç kuşak gcrıyc doğru hemen herkes denı? ve gemı adam lan Kocaman seslı dedeleı sozu s>ohbe tıne doyulınayan scv gı dolu sıcak amcalar, dayılar Bcn de onlar dan bın olmavacak tım da ne olacaktım Yıız kcıc gelsem Dunya vayınc dcnızcı olurum Tıp, Sıyasal Bdgı ler ve I lukuk I akul telen'nc kabıd eddı yoı ancak hepsını bı rakıp Yuksck Denız cılık Okıılu'na gırı yor 'Bunıı haberal dıklannda o ?aman 95 ınde olan dedeın denıze bakıp şoyle bıı du^unmuş Anamla nıncm du şııp bayılmışlar" dı yor Denız Kuvvetlerı'ndekı bır mayın gcmısındekı yedek subaylığından sonra D B Dcnız Naklıyatı T A Ş rılosunda gerçek de nı/ hayatına başlıyor Oktay Sonmez "Zur nanın son delığı olarak, dıyor yanı dordun tıı kantan" Uzun ydlar sureklı denızlerde çalıstıktan sonra aynı kuruluşun Amenka'cıakı tcmsdcdığıne gondenlıyor Bu do nemde New York Unıversıtesı Manne Ins rıtııte de cleni7 ışletmecılığı, acentelık, gemı kıral.ımaları (charterıng) ve brokerlık eğı tımı gonıyor Halcn kendı kıırdıığıı, sahıbı olduğu ve uluslararası pıyasada aktıf olarak calışan bır denızcdık şırketınde yıne gemderle yaşıyor Yıne ışı aşı, ekmeğı ve a^kı dcnız vc gemı ler Bu arada 30 yılı devlet hızmetınae, 21 ydı da kendı şırkctı ıle uluslararası denız sı ktonındekı ışını sıırdururken bır taraf tan da yazıyor Deni7i ve denızdekıleıı ede bı vatımi7a taşımak, bır kıdtur olarak ınsan larımızın zengınlığıne katmak çabasında "Oylc bır kcnara <,ekdıp, bır odaya kapanıp loman yazmaya, şur i(,ın ılham pcrısı falan bcklcmcyc aklım crmcz dıyor Denızı, onıı yaşayan onıınla bır alryapı olıışturmuş kışı ler yazar !jnr ıçın de oyfe Butun kıtapfa rını ga7etc ve deı gdeı de yavımlanan maka lclcrmı hep ıs. (,ekı^melerı, tartHjmalar hat ta kavgaların arcnası olan ofısındckı aynı masada yazıyor Artık ya7maya daha çok zaman ayırma nın zamanı geldığıne ıııanan Sonmez'ın kendı deyımı dc "labaratuvarında" uç, dort kıtap projesı uzennde hemcn her gun ve ıl gınçtır aynı gunun dcğışık saatlerınde çalı şıyor "Boyumıi7dan bııyuk ışlere kallcrık ama neyse' deyıp duruyor Sonmez'ın kı tapları belgesel roman nıtclığuıde Kendısı Denızlerde romanlaştırdmı^ ara^tınna laı" dıyor Ilkkıtabı 'Ercğldı Memcd" 1987'deya vımlanmi!) Içerığındekı bııtıın olaylar, kışı lerın <,oğu gerçek ve yaşanmışşeyler Lreğ lılı Memed aynı gemıde bıılıkte çalıştddarı bıt gemıunın dranıı 1994 de 'Cnıneşı Hu/unlııdur Kııtııp Deni7İerının yayımlamyor Beş yıüık bır araştırma ve romantıze eddmış çalışmanın ıırunıı Bazı dcnı/cder "takoz gıoı kıtap " dı yorlaı 600 sayfa 18 vc 19 yuzydlarda 200 yd kadar surcn vc gcrçck dcnızcı uluslann denı/ edcbıyatında "Balınacılık Çağı" de nılen bır donemın romanı Petrolun olma dığı bıı dunyada balına yağuıın, sokaklaıı goı kendı kılıse ayuderını kral duğuıderını o gızcmlı ışığı dc aydınlattığı ıkı yuzyıl O da bır lutkunun, oldurmıı vc olesıyc bır tııtkıınun romanı Balınacdığm deni7cıhk tanhınde çok ılgınç bır yerı olduğunu soy leyen Sonmez bu kltapta gerçekten bır do ğa mucızesı olan balınanın, yeryuzundekı cn bııyuk canlı olan "Dcnız Dcvı" kendı deyımı nın akıl alma7 O7ellıklerı olan solu nıım, dolaşım sıstemlerınden aşkları, se vışmelerı uremelerı ve adeta sosyal yaşam laıına kadaı nasd ozcl ve gızeııdı yaratddar olduğunu ycr ycr şıırscl bır uslupla anlatı yor Kıtabın hazırlık aşamasında Nor veçtın Azor Adaları na, New Bedford, Mystıc den N,ıntucket Adası na kadar he men butun halınacılık lımanlaıını gezmış, yuzeı h.ddekı çok nadır balına gemılerınde bıribi 164 yaşında saatlcrcc duşunmuş, ya7mış çi/mış resım lerçekmış Gcmderın (.INrSlHl/lMlDlH yapdannı donanım larını ırutlcmış KlllPOtMZIIRNV Sonmev daha son ra Lge nın gııneyın dekı Reşadıve Yaıı madası nda ver alan M O 4 vuzyddan kalma antık şehır Knıdos ıı anlattığı Knıdos Mavıdı Uvıı yan Cruzel ı kaleme alıyor O donemın bı lınen en onemlı lıma nı ozcllığını taşıyan ve VMI \IUtV kurulıışıı M () 9 yıi7 4.IMİI I II yda kadar gıden Knı dos un başlangıun dan bugııne dck olan taı ıhı dk kez bu kıtap ta toplanıyor Knı dos un gıı/ellığını keşfettıkten sonra antık şehır hakkında buldıığu her şeyı oku maya başladığını soyleven Sonmez arke olog ve tarıhçı lerın bulduklanıu bır arava getınp kendı varattığı karaktcrlcrlc kur gulayarak ıç ıçc ıkı kıtap meydana getırı yor Knıdos konusunda yaptığı arastırma yı romantıze cderek ve yer yeı şınleştıre rek verdığı "Knıdos Mavıde Uyuvan Gu 7el antık oren yerleıının tunı ınsanlığa aıt paha biçdmez vc uzcrlerınc tıtrcnmcsı getcken kulturel dcğerlcr olduğunu değı şık bır şckddc vurgulayan ılgınç bır fınal le sona erıyor Kırap şıı anda Ingdızce ye de çevrdıyor Sonmez 2001 ydı Mart ayında bır başka dk'c ımza atarak Iş Bankası Kultıır Yayın lan'ndan "Andarda Gemıler Ufkıın Ote sınde Kayboldular" adlı belgesel bıı oyku kıtabı çıkaldı Lskı gemı fotoğraflaıı vc rc sınderle suslenen kıtapta ycı alan ılk bırkaç gemının oykusu gemdcrın rcsımlerının bıı Iunduğu, kendı yazıp dıızcnlcdığı tebrık kartlanndan yola çıkılarak yazılmış Son mcz, kıtabına, bır zamanlaı Ntw York Lı manı gırışınde ydlar yılı ışıklan kaıanldda rı delıp, "Kopru Ustundekı Adam"a uza nan bır feneı gemısuıın, Ambrose'un oyku suyle başladığını soyluyor ve bunun nede nını şoyle açıklıyor 'Fenerlcrın her bın, sonstı/ bır huzıın ve yalnızlığın dunya harıtasına serpıştırdmış anıtları gıbıdırleı Hepayrdık uzaklıkkav ramlarını vc onlarda yuklu o7İemlerı gı zemlı duygıdan çağrıştınrlar I enerler re ncrgcmden yaptıklarıışbakımındanomur boyıı bır hızmetın daha doğru bır devımle adayışin sımgesıdırleı Kenddeunı gemde re ve gcmicdcıe adamışlardır BavraK vc ırk aynnu de hıç mı hıç dgden yoktur Onlarge ccyı bolcn ışıklan, gunduz u/akran cn ko lay seçdcbdecek renkleıı ve ılgınç vapılarıy la "Kopru Ustundekı Adam a ıı/ ınıı va da seslenırler Iropık sıcaklaıda kavıulan ka valık sahdleıde buzdağlarınuı yu/duğu ku tup denızlerınde fener'ın tek amacı gemı unın, Kopru Ustundekı Adam ın vandma masını gemdcrın volıınu kaybetmemt sını sağlamaktır' Sonmez'ın dort kıtabının ardından son olarak gcçen yd "Scnı Antarktıka ya Gotu rcccğım' adlı şıır kıtabı yayımlandı Lıse yıllarından bcn gıttığı her yerde şıırler yaz dığını anlatan Sonme7 'Delıkanldığında veya gençlığınde ınsanoğlunun şııre voncl memışı pek azdır Dalıa sonra ınsan şıırscl hktcn uzaklaşabdır ama kımık rındc dc bu O7ellık yerleşırkalır Işte bcn de şıırden hıç bır zaman kendımı afamadım dıyc konıı şııyor Sıııının ılk ydlaruıda Nâzını I lıkmet ve Attıla Uharı ı elındc olmaksızm ve bııyuk bır hayranlıkla zaman zaman taklıdc voncl dığını saklamavan Sonmez 'jıır va/mak bır ıçgııdudur lnsanın etkdenmc ozellığı ve etklleme gııcıı ıle bu içgudunun gıtgldc şııre, ıyı şııre donuşeceğuıı umııyoııım dı yoı Turkıyc nın ıduslaı arası olçulerde denı/ kıdturu olmamış bır ulkc olduğunu belır ten Oktay Sonmez bıı nedcnle denız ede bıyatının da gelışmedığıne dıkkat çekıyoı Sonme7,yapıtlaılyla,' luıklye debıı denız kultuııınun oluşması ve bu kulturun edc bıyata ve sanatın dığcı kollaı uıa vansıması nı 'da amaçlıyor • SAYFA 17 CUMHURİYET KİTAP SAYI 696