Katalog

Keyıfli Salâh Bey Tarihı'nı keşfetmek ısteyenler durmayın ULUS FATİH Salâh Birsel'in "Salâh Bey Tarihı'nin ilkkitabı S alâh Bırscl ı tanııdım Daha 3 yıl on cesıne kadar bıı tumccde d' harfıkul lanılma/dı Soyle bır dı/e anımsıyo runı Aşkbı/ı bnleştııdı kını ayııabılıı kı' Olum bı/ı ayırdı kım bııleştırıhılıı kı^ Salah Bty u/un vıllaı Bostanu dakı (vag1a yan ( ale de Salı toplantılarmın baş konu ğuvdu otası kapatılmca Hatay Restd urant ın alt katında toplantılaı surdu Ton lantılaı butuncul olarak edebı sayilmasa ad oraya soykşı ozlcm gıderme ve ınsanların gunluk Konulardakı duşunce alışverışını sağlaması açısından severek gıderdım Ama başlangıçta Salâh Bıısel gıbı değerlı koşe taşı olabılmış bır yazar ıçın katıldığımı da belırtmelıyım Hcr deöerlı yazar ve yaşamı gerçckten ozumleyebılmış her degerlı ın san ıçın abartılacak bır yanı yoktu, bıı bır aleladelıkten /ıyadc yaşama katşı okıştur maya çalıştığı kcndı o/cl kımlığının ııstıı ne başına yakışmışlığından vc bu kımlı£ı yaşanıa sunıış becerısindekı doğallığından ılcrı gellyoıdu Ş,ımdı orada yapaylıktan uzak gereksı/ kı/gınlık ya da kuskunluk gıbı ustunkorıı davtanışlardan sakınımlı donanımlı bıı poıtıcyle pek çok /anıan ge çırıp belırgın olmasının o/ellıkk ıstcnme dığı bıı dcncyım zcngınlıg'ının bı/lereyan sıtılarak, yaşama karşı oyle pek sıkça gorul mcycn bır 'denge ka/andığımızı dıışunu yorum Bu dengcyı onun yapıtlarında daha ıvı goruru/, orneğın denandermde, ılk kıtabı ıle son kıtabı arasındakı dıl ve bıçem farkı yok denecek kadaı a/dır şıırlerınde ıse bu denge korkunç bır gorunume buruntıı çunku gi7il bıı ıronının harmanlandığı kı sa uyaklı dı/eler heıhangı bıı çaıpınca yol açınadan, doyurucu bır şıırsellıkle anlağı mı/a varırlaı Korkunç olan yırmılı yaşlar da yazılmış şıırlerde son yıllarında yıne şı ııe ağırlık vererek ya/dıklarının arasında hıçbıt fark olmayışıdır oyle kı bı/ım bıle meyeceğımi7 bır gençlık şıırını dun yazmış çasına okusaydı, Kesın olarak buna ınana bılırdık bır şıır anlayışını ılke edınmış ve belleğının karanlık adasında, onu saklaya rak yıllaı ve yıllaı sonra gene aynı edebı guç ve aynı enerjık bakışla okuyucuya sunabıl mıştır Oysa yazın sanatının en guç yanlarından bırı, bır dıl (so/cukler), bır bıçem (omur ga, vucut) ve bır yaşam (felsefe, ruh) anla yışının ılke edınılerek,onun bır bıleşkeyle tekılleşmesı ve dış dunyaya yansıtılabılme sidır Olgunlaşmak dıye nıteleyebıleceğımi7 bu durumu ayrımsayamadan yazın sanatı nın fıyordlarına dalış yapanlar nc ya7ik kı bıı daha su yuzune çıkamıyorlar tşte Salâh Bırsel şmdc bu olguyu genç vaşında başar miş, denemede de aynı tumellığın, bılıncın dc yansıdıgını algılayamadan 'denemeyı' denememıştır Sonuçta ınsanoğlu yazarken, (aslında) okumayı surdurur Bu bır paradoks gıbı ya zının asla oğrenılemeyeceğıne ışaret etmez, tam aksıne Tbundan anlaşııır ve yalın bır so nuç çıkarılmalıdır, yazmak okumanın ture vıdır gıbı, ama fark şu olmalıdır, okurken okuduklarımii' arıtmetık bıçımde artma gosterırler, yazarken bu gorungu, geomet rık bıçımde karlanmalıdır lu yazın sanatınuı boyutlarını gerçekten kavrayabılelım Vı zorden bır başka olarak yazının pencerele rınden bırı de budur sanıyorum Go/lerımı/ı kapadığımızda karanlık du varların ıçındeymış bır duyguya kapıkrız, açtığımı/da ıse butun yeryu/u gozumuzde canlani! Bugo/lerbır/amanlarSalâh Bırscl ı goruyor anlıyor ve konuşabılıyordu ama şımdı bu satırları yazarken gozlerım açık ve ne ılgınçtır kı doıt dııvar arasında yım ve artık onu ancak go7İerımı kapadı ğımda gorebılıyorum' tyı bır yazar, ıyı bır ınsan olarak, san bır halenın ıçınden bır kurs gıbı belıren başı, bır ışık gıbı yavaşca yaklaşıyor ve sonra bırden kayarak aıt oldu ğu yere, Hades'e doğru donııp gıdıyor lanrı bıle olmuş şeylerın onune geçemez Kahveler kitabı OİBunlssntflk mış Artık bcnım ıçın o vok Pckı onun ıçın ben var mıyım' Bılıyorum kı ben de onun için yokum lşte bıı /enon paradok sugıbı.oua ben de bıreı yoktan başkabır şcy dcgılız Yıllar oncc ıkınıı/ de bırbırı mı/ ıcın var saylayabılırdık pckı bu tuhal degışkeyı kım sunup kım ha/ırlıyor bı/e Duşler tanrısı Morpheus mu çunku belkı de duşsel bır okyanusun ıcındcyı/dıt (Jlu kı tanıısı Hades mı Belkı de ya^adıgını savlayan bıreı olumlulerız Zamanın i(,ın dc kım bılır belkı de kırpıklerımı/ı aralaya cak kadar bıı an bahşedılmı^tır bıze Bel kı yaş,anmıs bır gecrmşje olumlu bır gclc cek arasıncıa koşturup dur.ın bır an'ız bı/ Duijundukce bedcnımden kurtuluyoı vc varoluşLimbıı soyutlamaya donuşuyor Ve o/lemkı ıçındc saıı solguıı bır dunyaya do^ru yok olup gıdıyorum Son olarak dıvorum kı S.ımdı bır sıluet go/leıımın onundtn u/aklasırsa yok mu oluyor Pekı ona dokunabılseydım var mı olacaktir' Yınc dcolumk ılgılı ıkı anckdot aktaımak ıstetım Pers Kralı Darıus mı/ raklaııkalkanlaıı\ctunçsoıguçlaııyla ova da, sabah guneijinın gumran ısığında des tansı bıçımde parıldayan ordularına bakıp ağlamaya ba^lamı^, en yakın komutanlann dan bırı go/yaşlarının nedenını sorunca Şu gorkemlı ordudan yuz yıl sonra gerıye bır şey kalmayacak, onun ıç.ın a^lıyorum, de mış Ikıncısı Melıh Ccvdet Anday la ılgılı Anday bır ki!} gunu arkadasjanyla kahvele ıın onundcn ge^crken bugulu camın ote sınde, elını kolunu sallayarak oyun oyna yan mıhanıkı hareketlerle bağırıp cağıran kalabalığa, bu tuhaf pandomım ordusuna bakarak arkadasına demış kı 'Aslında bun laı yaşamıyor1 Olumun puslu manzarasından çıkalım ve dıyelım kı, i!;te o değerlı ya/ın erı Salâh Bır sel ın, Kahveler Kıtabı (SalâbBey Jarıhı 1), başlığı altında sunulan denemelerınden ve nıbaskıbırkıtapvarelımde Salâh Bırsel ın olçulu, gızll esprılerle dolu tstanbul da bır zamanlar hayallerın kurulduğu, yazarlann çızerlenn gelıp geçtığı, meşhur kahvehane ferının anlatıldığı dızının ılk kıtabı Adı ıts tunde Kahveler Kıtabı Salâh Bırsel'ı oku mayan, denemelerını, gunluklerını ızleme yen, şurlerının tatlı, kısa akışmda gezmme yen bır kul kalmış mıdır bılemıyorum ama ışte bılenlenn bılmeyenlere, gorenlerın gor meyenlere anlatacağı bır kıtap bu Beğcn dığun bır bolumu aktaımakla yetınerek, Sa lâh Birsel'in dunyasında gezınmeye başla manızı dılıyor ve ıyı bır ya/arla tanı^maya çağrılıyoı um "Vezneciler'de Letalet Aparınunı yapıl dıktan sonra altında da Darullalım Kıraat bane\ı d\Au Buyukten buyuk bıryerdırbu rası ^ırvanımsı balkonlaıı vardır Kapıdan gırınce sağda sokia peykeler gorunuı Ma sası, ıskemlesı de pek çoktur Burada da ra mazanlarda karagoz oynatılır Kâtıp Salıh Efendı perdesını Fevzıye Kıraathancsınâc kurmamışsa burada kurmuştur Karagoz oynatılacağı geceler kıraathanenın kapısına Karagoz ıle Hacıvat'ın resımlen asılır 1916 yılında Pahrı Kopus Darullalım t Munkı lleyetı'mn basına ge<,ınce kıraatha ne ıi7iın yıllar bu topluluğun saz seslerıyle çınlamı^tır Buraya her turlu ınsan gelır Unı versıtc profcsorlerınden (muderrıs), oören cılerden, aktorlerden, musikıcılerden Muhlıs Sabahattın burayı evı bılır une ka vuşmamış ozanlardan, gazetecılerden, res samlardan tutun da pehhvan ve valı eskıle rıne, zengın mırasyedılere, top atmı^ va da para babasi tuccarlara, devlet ılerı gelenle rıne, satranç ve dama ustalarına değın her kes burayı tanımıştır ( ) Genclı^ınden ben Ahmet Hamdı Ianpı nar'da o/el bır tutkunluöu vardır buraya lanpınar'ın Saatlerı Ayanama L<.lıtusu adlı romanın kıs,ılerını de çoğunlukla bu kahve dcn çıkarılmi!}tır ( ) Buradakı konu^mala rın ba^lıca ozellığı bır şeyın yenıden, yenı den anlatılmasındır Bu, kımseyı yormaz 651 kahvedekıkrı tcclıı gın eden ^ey yenı du sunceler ycnısorun Iar cıddı konulardıı Bugıbı cıddı konıı^ malara kucak acan lara da dunya du/el tıcısı anlamına gelcn "Nızamıâlemcı" de nır ve bunlaı hıc de makbul sayılmaz Buı aya geldığmın ılk haftasında Ianpı nar ın onunde bır tartışma acılmi!; ve Ian pınar ın bıı nızamıâlemcı olduğu oy bırlı gıyle karar altına alınmıştıı Darutlalını Kıraatharıt s/'nde de her kah vede olduğu gıbı relseteden sıyasaya dcğın hcr turlu konuya soğan doöranır Ama bu lada yınc sozu Tanpınar'a bırakmak yerın deolacaktıı ' l a n h Bergsonfelsefesi Arıs to mantığı Yunan şjırı ruh cozum ısnırı tı/ma sıradan ckdıkodu çıplak oyku, kor kunı, ya da meraklı seruven gunluk sıyasal olay bırbırıyle sarmaş dolaş bırı oburunu yaı ıda bıı akarak beraberınde her rasgeldı öını ta^ıvan bır bahar selı gıbı kabararak bu konuşmalarda beyhude ve şa^ırtıcı bır bı cımde akar gıderdı Elbet hıçbııınden de tam a^ılma/dı Buyuk tskender ya da Anı bal Kant'ın ımpcralıf\cr\, bu sayıklamaya ben/er konu^mada sadece gunluk yaşamı uyuştumıak ıçın ıcat edılmıs, ^eylcrdı Zaten en dogru olay bıle soylenı^ tar/ı ıçın anlatı lırdı Bırbırlerını o kadar çok dınlemujler dı kı hepsı anlatılanı a^ağı yukan onceden bılırdı Bıııada koını^ma valnız konuşmacının kendısı ıçın konusanıarın yeteneklerı ıçın dı ve daha çok sevılmış bır eserın ya da oyu nıın yınelenmesıne benzerdı Ve de sohbet, bır orta oyunu gıbı, onceden belırlenmış kosullarla surııp gıderdı Hep aynı sozcuk lerfe lafa karıs,ı!ır, aynı yerlerde gulunur, se ruven oradakılerden bırkaçı arasında geç mı^se ılgılıler hcp aynı yerlerde butunleyı cı açıklamalar yaparlardı Anlatan yenı yenı ayrıntılara gırerse so/ kesılır Bunu yenı uydurdun denırdı Ama bu yenı bıçım ve parça gelecek programda aynı dıkkatle ara nırdı ' Adnan Cıiz, bırya/ısında, "Lsafdı Şark"ın Dıreklerarası ndakı Halk Kıraathanesfnâe de toplandığını ya/ar Lsahlı Şark uyelerıyle ılgılı bır de "I on Jallas olayı vardır kı onu da buraya aktar mazsak ya/arlığımı/ın karacığerını daralt mıs, oluruz C umhurıyet'ın ılk yıllarındayız I lerkes lerde para nanay mı nanaydır Yurtdışın dan para sağlamanın yolları kımı açıkgo/ lerın kafalarını kurcalamaktadır Aaa, ga 7etelerdebır habcı Amerıka'dakı Rockfel ler kurulus,u Turkıye'de eğıtım kurumları na yardım edıyor Menıbaı Irfan Okulu nun otuz kadar oğ rencısı vardır Top attı atacaktır Okul mu duru Amenkan yardımından başka hıçbır şeyın belını doğrultamayacağı ınancında dır Tıpl akultesı nden Dv AtamanzadeŞe rafettın bır burs elde edıp yurtdışında uz manlığınıbutunlemek ısteğındedır Husnu Yaman ıse yardımın kendı okulu ıçın hıç de fena olmayacağı duşuncesını besler Butun bunlar Amenkan yardımı lafları ortalarda dolaşmaya başladıktan sonra sap tanan olgularaır Yardım konusu kahvede de gunlerce sağdan, soldan çekıştırılmıştır Derken ortaya bır Fon Jallas adı çıkar Fon Jallas Cenapları yardım ışını gomşmek uze re Turkıye'ye gclıyordur Oykunun bundan sonrasını Adnan Cıiz anlatsın kı bı/ de boşu boşuna araya gırmış olmayalım (,unku bu oykuyu "Lsafılı "jark" kışılerınden tutan odur 'O taııhte bıyıklı olan Lmın Alı bır gun bırarkadaşıylanerbeıınegıder Berberyan lışlıkla bıyığını bır ucunu kesıncc, Lmın Hepsınıkes buyruğunuverır Berberbıran duraksarsa da buyruğu yerıne getırır Çun ku I urkıye'de bıyıksı/lık modası daha baş lamamıstır Ardından aklına gelen bır mu /ıplıklc kaşlarını da ktstınr Oıtaya ycpye nı bır yuz çıknııştıı Burası oykunun puf noktasidır ve go/lcrınc bıı kara gozluk ta kıp ağzına da bıı pıpo alınca kuk yıllık dost latı bıle Lmın Alı yı tanıyamayacaktır Işte 0 zaman Lmın Alı sevınçle haykırır Ben 1 on lallas oldum Lvct Lmın Alı gunler den ben sozu edılen ve dostlarını duşııne gıren Rockfelleı ın temsıkısı I on Jallas ola cak ve ılk Amenkan yardımı hayalıne bel bağlayanları yerden yere vuracaktır Ber berden çıkıp galıba Ataman/ade nın mu ayenehanesınegıderler Bıryandanda HLIS nu Yaman'la Mcmbaı lıtan Lısesı Mııdıı ru ne haberler uçurulur ()nlar da koşarak muayenehaneyc gclırler Bu oyunda Lmın Alı ıle ışbırlığı yapan Maıtı Kaptan ın ter cumankğı ıle goruşnıe ve pa/aılık basjaı I on Jallas ( enaplaıı MembaıIılanMudu ru ne kaç oğrencısı olduğunu soıaı Mu dur, otuz oğrenci dese olmayacak yu/u aş kın bır sayı soyler Jaıllas nc kadar yardım ıstedıgını sorar Bır yıi7 bın dolaı lafı doner kı o gunler ıçın baş donduren bır sayıdır 1 on lallas yardım bekleyen uç dosta dd bol keseden so7İerverır Lrtesıgun Lmın Alı aynı kılık la Kahve'ye gıdıp de ışı mcydana vurunca yer yerınden oynar Oyuna gelenler, başta o uç kışı ve onların ardı sıra aldananlar ola yı son derece onur kırıcı sayarlar O kadaı kı Na?mı Acaı'ın kardeşı Baytar Fahrı Bey bır yıldan çok bır sure Lmın Alı ıle konuş ma/ ' Ne Darutlalım hıraülhatu w nı ne de / < tafet Aparlmam nı da bulamazsımz Vezne cılcr'dekı knyucıı Murat Paşa Kullıyc\i'nın yanında bulamazsınız artık Bu guzel kıta bın yazannı da artık bulamayacağınız gı bı Ne garıp, bu kıtabı ben ya/madım ama elım değıyor bu kıtabı o yazdı ama clı deg mıyor Ölmek, gorkemlı evren karşısında toprağa duşen bır damla gozyaşı mıdır Tarıh, Hakem ın sag elındekı yuzuğu sol ele geçırmesınden Nfl'de suların çekılme sınden, kılıçların el değıştırmesınden, gune şın batışıyla savaşa ara verılmesınden, fer man yazılırken murekkebın devrılmesın den sıkça soz eder Ve kanın kırmızısını kut sal, cuzamın beyazını nur sayar1 Bu ba kımdan yazarımızın değerını, sızlerın anla yışıni7d bırakıyorum' Şu yaşamda, suya damlayan bır su gıbı, Salâh Bırsel de geldı ve geçtı "Uzaktakı her şey huzur vencıydı, her şey bır buğu perdesını ardındaydı Altın sarısı bır kıvılcım, suyla hava arasındakı çı/gıde parıldadı, suyun uzerınde yuzdu yaklaştı genışledı, degıştı, nesne, semayla yeryu/u arasında, gokkuşağının kemcrı altında ası lı kaldı 1 Iuzur veren ama koyu renklı bu lutlar ardında dağıldı Nesne uçuyormuş gıbı havada duı uyordu lncı gıbı, yapagım sı parıltılar saçan hava gıysı gıbı etraftnda yayılıyordu, karanfılle hafif renklendırılmış ışılc, yu7 kol, bacak gıbı gorunenlerc renk verdı, buyuk bır yıldi7 bır meleğın alnında sessız bır ışıltıyla parladı, kalkan bır kol ve bır el, bır ışık çızgısı gıbı panldayarak yu karıdakı fıyonga ışaret ettı ve yureğımde bır sesnsıldacü 'UmutGayret'egulumscr' (L Bronte)" Bu bahse, Salâh Bırsel'den bır anekdot (Inanabılır mısınız bılmem ama sanat ıçın 'Moda' derdı) ve onun anlamlı bır şnrıyle son verelım Uyumazsa kuzular a&ıllarda / lahtında uyur kral / Uyku krallara avuntu Soyunsa da poslundan kuzu / Kral yuzer kurklerde / Kurk krallara gıyu Bır tepeden otekıne I tmac de vurularak kuzular / Smmak krallara ozgu Ey kuzu kuzulayan avcı / Bu ne kadar çok Nemrut / Ne kadar az Yunm Lmre Tout au monde exıste pour aboutır a un lıvre "Dunyada her şey sonunda bır kıtap olmak uzere vardır " • Kahveler Kitabı/ Salâh Bırsel/ Scl Yayııı ulık/Dcnemt/27K\ SAYFA 15 Bir damla gozyaşı Söz ykıe Tanpınar'da: KâtipSaHtElendJ CUMHURİYET KİTAP SAYI