Katalog

(Çev îoanna Kuçuradı, Yusuf Ornek), An Usun Lleştırısı (Çev Azız Yardımlı) gıbı Kant'ın temel yapıtları Turkçe'ye çevrdmıştıı Bununla bırlıkte, Lrnst Cas sırer'm Kant ın Yaşamı ve Oğretısı (çev Doğan Ozlem), Heıns Heımsoeth'ın Im manuel Kant ın Felsefesı (çev Talayettın Menguşoğlu), Gılles Deleuze'un Kant'ın Eleştırel Felsefesı (Çev Taylan Altuğ) ıle Kant uzerıne Dort Ders (çev Ulus Baker) gıbı Kant'ın felsefesı ıle ılgılı anlatıcı ve yorumlayıcı yapıtlar da 1 urkçe'ye çevrıl mıştır BuraJa.DuıkınLielrnetınîerınara sına, Takıyettın Menguşoğlü'nun Kant ve Scheler'de Insan Problemı adlı yapıtını da eklemek gerekır Butun bunların ya nında bır çok telıt eseıde de, kant'ın fel sefı dızgesıne aıt eleştırel olmayan anla tımcı yorumlar dd bulunmaktadır An cak, butun bu ıkıncı elden nıtelemesı ıçın de yer alan çalışmaların ortak bır ozeflığı vardır kı, o da, bu kıtaplann Kant'ın fel sefı dızgesını sorgulayıcı bır yontemden çok, eleştırel olmayan bır yorumlamava Kant'ın duş,uncesını bır bağlam ıçınde aktarmaya dolayısıyla "tanıtmaya" dava lı bır nıyetle yazılmış olmalarıdır Işte Walter Kautmann'ın Anlığın Keşfı uıde kı Kant ıle ılgılı bolumlerı, bu ıkıntı el metınlerden tarklı olarak, I urkçe'dekı yapıtlar ıçınde Kant'ı sorgulayan dk eleş tırel yapıttır Bu bağlamda, Deleuze'ntn yapıtı da duşunulebılır Ancak, Kauf mann'ın Kant'a yonelık olarak yaptığı sorgulama, Deleu/e gıbı, farklı bır felse fı aızgeden hareketle Kant felsefesının eleştırel yorumlanması değıl Kant'ın fel sefı dızgesının temelını, yanı akıl yurut mesını, akıl yurutmesındekı dayanaklan nı tutarlılık ve modernlık açısından bır sorgulamadır Kaufmann'a gore, Kant, "ortaçağlar dan buyana bır unıversıte profesoru olan ılk felsefecıdır" bır yazar olarak, butun duşunuı ler arasında en az sağın olanıdır, buna rağmen, butun zamanların en bu k fdozoflarından bırıdır, Almanca'da ır hamlede felsefe yaratmış bır fılozof tur Daha onemlısı, 'Almanları felsefe nın ozel bır dıl gerektırdığıne ınandırma yı başarmıştır " Bu dıl, "bılımın kışılık ten ayrı olduğu ve akademık çalışmanın bılımsel olması gerektığını" dıle getırır, ve bılımsel yazılarda kışdığe yer verılme mesı gerektığını soyler Kaufmann'a go re, "bu yaklaşıma olgucu denılebılır, ama gerçekte olguculuğun doğuşunu onceler ve başka herhangı bırı gıbı Kant tarafın dan da orneklenmıştır' (s 33) "Araların da Fıchte, Hegel ve I leıdegger'ın de ol duğu ardılları ve modern felsefe Kant'ın orneğını ızlemışlerdır "(s 92) Butun bu ozellıklerıne rağmen, Kauf mann'a gore, Kant ın anlığın keşfıne kat kıda bulunduğu ılerı surulemez Daha onemlısı, ona gore, Kant anlığın keşfını engellemıştır Bu engel, Kant ın bıçemın den kaynaklandığı gıbı, duşuncesının te mellendırılmesınden de kaynaklanır Çunku Kant'ın bıçemı, kışılığe, kendılı ğındenlığe aıt oğelerden arındırdmış bır bıçemdır Oysa lcendılıgındenlık ve çoş ku dırılığın temel gereklılığıdır Kauf mann'a gore, "kenddıgtndenlığı ve çoş kuyu yasaklamak olu olmayı salık ver mektır " (s 143) Dolayısıyla, Kaufmann'a gore, yaygın olarak ılerı surulduğu gıbı, Kant'ın bıçemının ozgur konuşma bıçe mı olduğu ılerı surulemez "Çunku" dı yor Kaurmann, "Kant'ın yazdığı gıbı ko nuşan bırı ıle hıç karşdaşdiinamış tır '(s 56) Bu noktada, "Bırfılozofa bıçe mınden hareketle, boyle eleştırı yoneltı Jebılır m P " dıye sorulabılır Kaufmann, bu soruya clbette' yanıtını verecektır Çunku,' bıçem anlığın aynasıdır Waltet Kaufmann a goıt, Hegel, hem kendı ulkesinde, hem de başka ulkeler de negatıf bır ımgeye sahıp olagelmıştır Bu negatıf ımgenın oluşumunda ıkı oğe nın belırleyıcı rolunden soz edıyor Kauf mann Hegel bılgısının genellıkle ıkıncı C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I Hegel'in Yazgısı kendısınden sonrakı bırçok fılozof gıbı He gel de, Kant ıle Goet he yı uzlaştırmaya gırış mıştır, ancak bu gırışım onun temel yandgısını oluştıırur Hegel dekı çatışma Kant ıle Goet he arasındakı bır çatış madır Kaufmann'a gore 1 legel ın anlığın keşfıne vaptığı ılk katkı goruş lerın ve konuların bır butun olarak gorulmesı gerektığını "(s 215) ılen surmesınde gorulur Her goruşun ya da ko numun onıı savunan kı şı ıle bırlıkte gorulmesı gerektığını' gostermesı bu katkının ıkıncısını oluşturur I ler konu mun bır gelışımdekı bır evre olarak gorulmesı geıektığı' tezı de, bu katkının uçuncusunu oluştutur Hegel e gore, her konum kendısınden once ve sonra gelen de Turklye dekl felsefe okuru ımmanuel Kant ın feisefI dlzgeslne ve avnı zamanda karşıt ulaşma konusunda modern felsefenin dlğer fllozoflarına oranla goruşler de dışkı ıçınde daha zengin koşullara sahlptir gorulmesı gerekır Kauf mann'a gore, Hegel'in anlığın keşfıne en el kaynaklara dayanması, bu oğelerden onemlı katkısı, ınsanlara tarıhı ya da sabırını oluştururken, Hegel'e yonelık suç nat tarıhını veya dın ve felsefe tardılerını, layıcı şıarlar, belgıler de dığer belırleyıcı ınsan anlığını, yanı ınsanı keşfetmemızı oğeyı oluşturur Kaufmann, bırıncısıne, sağlayan bdım dalları olarak gormemızı Karl Popper'ın Açık Toplum ve Duş oğretmesıdır manları adlı yapıtını ornek verır Kauf mann'a gore, bu kıtabın Hegel bolıımu Klerkegaard nun referansları, Hegel'in kendı metın Kaufmann'a gore, Kant ıle Goethe'yı lerınden çok Hegel ue ılgılı ıkıncı el me uzlaştırma çabası sadece Hegel e aıt de tınlerden oluşmaktadır Kaufmann'ın ğıldır Anlığın Keşfı'nı olıışturan temel Hegel Mıtı ve Yontemı adlı eleştırel ın tezlerden bırıne gore, "1790'lardan bu celemesı, bu bakımdan, Popper'ın soz yana felsefenin onemlı bır parçası Kant de konusu metnını deşıfre eden bır yazıdır Goethe'yı uzlaştırma gırışımlerınden oluşur"(2 C ılt, s 30) Orneğın Arthur Hegel'ı suçlayıcı şıarlara gelınce Ger Schopenhauer ıle Soren Kıerkegaard çı Popper ın Hegel ıle ılgılı duşuncesı de Kaufmann a gore, her ıkı duşunurun de suçlayıcı şıarlar ıeerır ama Kaufmann bu ıçı rahat değıldı ve yer yer Kant'ın tarzı başlangıcına dıkkat çekeı Başlangıç Aı na gerı donmuşlerdır Buna rağmen Kı tur Schopenhauer'dur Schopenhauer, erkegaard'ın, bır şeyden dolayı yaşandan Hegel'ı tının Calıbanı" olaıak adlandı korku de nesnesı olmayan korku arasın rır, ve yazdıklarının "delılık ve saçmalık' da yaptığı ayrım, Kautmann'a gore bula urunu olduğunu ılerı surer Kaufmann'a gore, "Hegel'ı kotuleyenler arasında pek ndt olmasına rağmen anlığın keşfıne katazı boylesıne ılerı gıtmıştır, ama Kant a kıda bulunacak nıtelıktedır ılışkın olarak saygısızca konuşmak yaygın Kıerkegaard'a gore, nesnesı olmayan olarak kotu sayılırken, Hegel'e ılışkın sav korku (endışe) bır duygudaşlık de karşı ısızük bugun bıle doğru bır davranış" duygudaşlık durumunun, yanı duygu ça s 170) olarak gorulur tışmasının yaşandığı bır durumdur "Kendımıze karşı bolunuruz ve bır baş Kant ve Hegel'in statusune dışkın bu ka parçamızın ıstemedığı bır şeyı ıste yargı, her ıkı fılozofun furkıye'dekı fel rız '(2 cılt.s 37) Dolayısıyla, nesnesız sefe kamuoyu ıçındekı ımgesı ıçın de ge korku, suçluluk duygusuyla yakından dçerlıdır Turkıye'de de, Kant akademı gılıdır çevresındekı felsefecüerden saygın bır ıl Kaufmann'a gore Kıerkegaard'ın bır gı gorurken, Hegel bu çevre tarahndan dığer katkısı, onun endışe, ozgurluk baş genellıkle negatıf bır ılgı gormııştur C)r donmesıdır " formulasyonunda gorulur neğın, Kant ın yapıtları, genellıkle akade Kıerkcgaard'dan once hıç kımse karak mık felsefecılcr tarafından, doğrudan Al ter ve geleceğımızı değıştırebdecek yaz manca dan tercume edılırken Hegel ın gısal onemde bır kararda bulunma oz yapıtları genellıkle akademı dışında yer gurluğunun endışeyı besledığını boylesı alan felsefeciler tarafından ve çoğunluk ne açık"(s 38) gostermemıştır la dırek Almanca'dan değıl, ama ıkıncı dıl dolayımından tercume edılmıştır Bu Nietzsche ıkıncı dıller ıçınde Fransızca nın onde Walter Kufmann, Anlığın Keşfı'nın gelen bır yerı vardır Denılebılır kı 1 le ıkıncı cıldının onemlı bır bolumunu Fn gel I urkıye'ye Almanca'dan değıl Fran edrıch W Nietzsche ye ayırır Ona gore, sa uzerınden gırmıştıı W T Stace ın He Nietzsche Kant tarafından etkılenmeyen gel Uzerıne adlı kıtabı, I ulın Bumın'ın dk buyuk Alman felsefecısıdır Bu etkı derledığı Hegel'ı Okumak adlı kıtabı or lenmeme tarzı, fdozofun hem felsefı bıneğın Estetık'ın bırıncı cıldının de îngı çemıne, hem de felsefı tasarısına ıçkındır lızce'den tercume edddığını de belırtmek Gerçı, Schopenhauer'un bıçemı de yer gerekır Bu ornekler dıkkate alındığında yer Kant'ın kampının dışındadır, ama denılebılır kı, Hegel'in Turkıye'ye gırışın Schopenhauer acaba yanlış mı yapıyo de felsefı bır kaygıdan çok, polıtık bır rum kaygısıyla yer yer Kant'ın bıçem ala kaygı ıol oynamıştır nına doner Nıetzsche'nın felsefı bıçemı, onun felsefı tasarısının ruh durumundan Kaufmann a gore, Hegel'e ılışkın bu hıç ayrı kurulmamıştır Kant'ın oznesı gı ımgenın oluşumunda, Hegel'in felsefı dı bı, hep aynı tansıyonu koruyan bır dın lının de onemlı bır rolu olmuştur Iının gınhk ve rasyoneflık ıçınde bulunan bır 1 enomenolojısı Goethe tarafından esın felsefı pedagogdan çok, ofke ve hınç ha lenılmış bır yapıttır ama, Hegel bu esını lınde olan, yanhş ve savunulabdır olma Kant'ın gorunuştekı sıkı dılı ıle felselı ın yan her şeye muhalıf bır ozne soz konu celemeye donuşturmuştur Ona gore, s sudur, Nıetzsche'nın felsefı yazılarmda Kaufmann Nıet/sche nın kendısını "eşı bulunmaz bır ruhbdımcı" olarak ta rumlamasını, anlığın keşfıne katkı bakı mından onemlı buluı Çunku, ona gore, "Nıetzsche'nın elde ettığı ıçebakış dere cesını hıçbır zaman hıç kımse elde etmış değıldır, ne de bır kez daha ulaşdabıle cek"(s 55)gıbıdır Nietzsche nın bıçemı kendı anlığının keşfıne ıçkındır Kaufmann a gore, Nietzsche nın felse fesınde merkezı yerdc duran savı, sevgı nın sahıpçılığı u/erıne olanıdır Fdozora gore, dostluk dışındakı butun sevgı bı çımlerı sahıp olmak duygusunu ıçerır "Seven ozlem duyduğu kışının koşulsuz vebırıcık sahıplığını ıster"(s 58) Ona go re, acı çeken bırıne yaptığımı/ ıydığın ge rısınde yatan ıydık yaptığımıza sahıp ol ma duvgusunun aclıdır sevgı Nıetzsehe dostluğu bu sevgı bıçımlerının dışında değerlendırır Ona gore dostluk da ın sanın ustlerındekı bır ıdeal ıçın daha yuksek bu oıtaklaşa susuzluk ' yaşama bıçımıdır Kaufmann a gore, Nietzsche nın anlı ğın keşfıne beş buyuk katkısı soz konu sudur Bunlardan dkı, Bdınç bır vuzey dır " formulasyonunda gızlıdır Bu tor mulasyonla Nietzsche bdıncın ruhsal yaşantımızdakı rolunun aşırı buyutulme sıne dışkın tutumun, anlayışın kokenı olan Rene Descartes'ı ımler Aynı zaman da, Freud'un bdınçaltı kuramının gızlı oncelını temsd eder Nıetzsche'ye gore, deneyımlerımız buyuk olçude bdınç du rumundan çok ruh durumumuz tarafın dan oluştuıulur 'Deneyıme yayılan ruh durumu bızı etkıler" (s 67) Ve bu ruh durumu tarahndan "tum deneyım seçme ıçerır " Kaufmann'a gore, Nıetzsche'nın gostermek ıstedığı, ınsanın deneyımlerı nı gerçekleştırırken, ne denlı bdınç ve us dışı davrandığıdır Ancak, ona gore, bu onermeden hareketle, Nıetzsche'nın kar şı ussalcı olduğu ılerı surulemez Kaufmann'a gore, Nıet/sche'nın anlı ğın keşfıne ıkıncı katkısı, onun ınsan davranışını guç ıstencı kavramıyla açık lama gırışımıdır Kaufmann, Nıetzsc he'nın guç ıstencı kuramını Spınoza'da, Schopenhauer'da ve Danvın'de yer alan "yaşama ıstencı" kavramı de temellerı Antücçağ'da bulunan "haz ıstencı" kura mıyla kıyaslama vaparak açddar, Nıetzsc he nın guç ıstencı kuramını, hem yaşama ıstencı hem de haz ıstencı kuramıyla kar şıthklar kurarak gelıştırdığını derı surer Nıetzsche'ye gore ınsan davranışlarının gerısınde yaşam ıstencınden çok guç ıs tencı yer alır Buyuk paralar odeyerek al dddarı arabalarını 150 180km hı/la sıı ren ınsanların, bu davranışlaruıın gerı sınde yaşam ıstencı değıl guçlu olma duygusunu yaşama ıstencı yer alır Kauf mann, bunun gıbı kendı verdığı oınek lerle, Nietzsche nın guç ıstencı kuramı nı, bu kuramın vanlış voıumcLdarına kaı şı bır Nıetzschecı olarak değıl ama bır felsefe eleştırmcnı olaıak cntelektuel bır mucadele verıvor Ona gore, Nietzsche karalayıcdarının bırçoğunun ılerı surdu ğu gıbı, guç kavramını askerı ya da polı tdc guç ıle veya bırının başkaları uzerın dekı gucu de ozdeşleştıtılmemıstır Kal dı kı, Nietzsche ye gore, "başkalarına karşı ustunluk sağlama duşkunluğu, sal dırganlık, şovenızm, mdıtarızm, ırkcılık, uyuşumculuk, pasaklı bır yaşama çekdış ve Nırvana ıçın ıstek tumu de zayıfnk an latımlarıdır^s 89) Kaufmann'a gore, Nıetzsche'nın anlı ğın keşfıne bır dığer onemlı katkısı ıse maskeıer felsefesı dır Ona gore, Nıetzsc he maske derken rollerı kast eder ve va roluş felsefecılerınden (arklı olaıak mas keyı kotu olarak gormez Onu varoluş felsefecılerınden ayıran bır dığer ozellık de maske sorununu Goethe gıbı gelışım surecındeırdelemesıdır Kaurmann ago re, "Nietzsche nın vurgulamak ıstedığı nokta maske kullanmada yanhş bır şeyın olmadığıdır, yeter kı kışı ne yaptığını bı SAYFA 646