Katalog

Urfa Harran Üniversitesi'nde birfelsefe etkinligiprogramının ardından Felsefe iletişiminde kitabın ve kitaDlmın veri bolumunu seçerek okumak zorundadır lar Felsefe kıtabı tarıh boyunca ınsanın varlığa bakışının, urettığı duşuncelerın se yır defterı olmuştur Felsefe yapmak ıste yen hıçbır kımse o defterler zıncırının ge tırdığınden yararlanmadan edeme? Şoyle bır soru soralım Omrunde kıtap okumamış ınsan felsefe yapabılır mı? Ya parım dıyen bır kımse ortaya çıksa bıle, onun yaptığı ne olçude felsefe olur? Kısaca verılecek yanıt şudur Felsefe kı tabı okumadan felsefe yapılamaz Bu ger çek, o/ellıkle zamanımızda lyıce bellı ol muştur Her yıl yayımlanan bınlerce kıtap la dunya felsefe Kitaplığı zengınleşıp duru yor Felsefe okuyucusu bunların îçınden elbette seçme yapacaktır Guvenılır gaze te ve dergılerdekı eleştırıler, tanıtma ya/ı lan yararlı olabdırse de, bunlarla yetınılme mesı gerekır Açıklamalı kaynakça (bıblı yografya) çalışmalarının onemı yadsına ma? Ne var kı, butun bunlar okuyucuyu kıtaba ulaştıran araçlar olarak değerlıdır Araştırmacıdan, ya da tez hazırlayan kımseden, konusuna ılışkın kaynakçayı ıyı bdmesı, orada yer alan kıtaplardan nangı sı gereklıyse onlarla tam ıletışım kurması bcKİenır Çunku, araştırmacı, ya da tez ha zırlayacak kımse ıçın uzmanlaşma soz ko nusudur Uzmanlaşmanın getırdığı sorum luluk okumanın onemını ıyıce arttırmak tadır Bır şey daha var Felsefecı bır kultur ın sanıdır Platon'u, Kant'ı, Russel'ı vb bıl dığı gıbı sanat yapıtlarından, tarıhten, sa nat ve bılım olaylârından da haben olma lıdır Bu ıletişımı sağlayacak şey yıne kı taptır, kıtap kulturudıır Buraya kadar soyledıklenm, bızı bır yan dan da "kıtaplık" dedığımız kavrama go turuyor Çunku kıtapla bıtmıyor ıs, kıtap lar bırleşıyor, kıtaplık oluyor Ve kıtaplık dedığımız yer, yukarıda anlatmak ıstedı ğım butun o bırıkımın, ıletışım hareketının topluca gorulebıldığı bır merkez, bır odak noktası olma ozelhğını kazanıyor Kıtap, kıtaplık ve dershane, kıtaplık ve araştırmacı, profesor, oğretmen ve kıtap lık gorevlısı, butun bunlar bırbırını ta mamlayan oğelerdır Bugun kıtaplıklar buyuk gelışme ıçın dedır Teknolo)inın ılerlemesı, bılgısayar dakı olanaklar, kıtaplığa aklımı/a gelme yen, duşumuzdebılegoremeyeceğımu uy gulamalar getırmıştır Kıtaplık gorevlısı nın ne kadar onemlı bır ışlevı olduğu, uz manlığının ve kulturunun onemı gunu muzde daha ıyı anlaşılmıştır Kıtaplık bılgı merkezı ışlemını de gore bılıyor, okuyucuya, araştırıuya dergılerde kı yazıların, kıtaplardakı bolumlerın hatta paragrafların başlıklannı bıldırebılıyor Ayrıca, kıtaplıklar arası ıletışım başlıyor Bır kıtaplık, haberleşme ıle başka bır kıtap lıktakı yapıtı ya da rotokopısını, mıkrofıl mını okuyucuya gecıkmeden ulaştırabılı yor Butun bu olanaklardan felsefecılerya rarlanabılıyor ve gıttıkçe daha çok yarar lanacaklar Turkıye'dekı kıtaplıklann bu olanakla ra ne olçude sahıp olduklannı bılemıyo rum Bıldığım şu kı, kıtaplıklanmızda en kolay olması gereken okuyucu hızmetle nnde bıle guçluk çekılmektedır Bırer bı lım kurumu dıye nıtelendırdığımız unıver masını ıletışım tarıhımızde onemlı bır adım olarak kabul etmek yanlış olmaz O yıllarda Platon, Descartes, Leıbnı/, Berg son vb buyuk fılozofların yapıtlarının ne redeyse tamamına yakını kısa zamanda çevrılerek yayımlanmış, başka onemlı fel sefe çevırılerı deyapılmıştır (8) Yazımın bundan sonrakı bolumundc, tı lozoflarda ve dusunurlerde konumuzla ıl gılı olarak rastladığım duşuncelere ve olay lara yer vereceğım, onların tanıklığından yararlanacağım Cîostereceğım ornekler, kıtapsız felsefe yapılamayacağına ılışkın duşuncemın destekleyıcılen oıacak Lskı fılozoflardan yenılere doğru bır sıra ı/leye ceğım lsa'dan sonra 85 yılında olduğu soylenen fılozof Seneca "Kıtapsız yaşamak, sağır, kor ve dılsızyaşamaktır" dıyor 10 yuzyıl Islam duşunurlerınden Zeke nya Razı, sofraya oturduğunda bıle, bır yandan yemek yer, bır yandan da kıtap okurdu Gecelerı lambası hıç sonmezdı Zamanının buyuk kısmını kıtap okumak la geçınrdı 11 yuzyılda yaşamış Ibn ı Sına bır saray da gorduğu kıtap koleksıyonlarını anlatır ken şoyle demektedır "Odalar ıçınde raflar dolıısu kıtap gor dum Her bılım dalı ıçın ayrı bır oda var dı Bır oda yalnız Arap felsefesıne ve şure ayrılmıştı Başka bır oda hukukla ılgılı kı taplarla doluydu bskı Yunan ya/arları ıçın hazırlanmış kataloğa baktım, aradığım kı taplarla karşılaştım " Yıne 11 yuzyıl fılo/oflarından Gazalı, her yenı kıtabı zamanında elde eder ve okurdu Uç ay once Ispanya'da yazılan bır kitabın Şam sahaflarına ancak gelebıldığı nı gorunce, çağından yakınarak, ınsanların artık bılım ve felsefe yerıne servete onem ve oncelık verdığını soylemıştı 12 yuzyılda yaşayan Enauluslu Ibn ı Ruşt sureklı okurdu Omrunde kıtap oku madan geçen ıkı gecesı oldu Evlendığı ge ce ve babasının olduğu gece Bunlan soyledıkten sonra bır an duşu nelım O yıllarda butun dunyada donup dola şan kıtap sayısı ne ıdı? Pans'te Sorbon Unı versıtesı'nın kıtaplığında bıle topu topu 1300 kıtap vardı 1600 yılına gelındığınde Oxford Onıversıtesı'nın kıtaplığında an cak 25 bın kıtap bulunuyordu 18 yuzyıl dan, yanı Aydınlanma donemınden sonra durum değıştı, kıtap sayısı Avrupa'nın bır çok ulkesınde hızla arttı, kıtaplıklar çoğal dı Gazalı gunumuzde yaşasa, değıl her kı tabı zamanında alıp okuyamadığından, çı kan kıtapları okumaya yetışemedığınden yakınır, cahıl kaldığını duşunerek uzulur du Fılozoflardan tanh sırasına gore soz et meyı surduruyorum 15 yuzyılın filozoflanndan Makyavel'e gore kıtap okumak, buyuk yazarlarla soy leşı yapmak gıbıdır Bu fılozof surgunde ıken yazdığı bır mektupta şunları soylu yor "Gunduzlerı geçımımı sağlamak ıçın ağır ışlerde çalışıyorum Akşam olunca ye nı elbıselerımı gıyıyorum, kıtaplarımı ala rak masamın başına geçıyor, tanhte çığır açmış kımselerle soyleşıye dalıyorum On lar bugunku buyuklerden daha vefalı, da ha hoşgorulu olduklarından, çağrımı he men kabul edıyor ve sorularımı yanıtlıyor lar" 16 yuzyılda yaşayan Tamaso Campanel la daha hırslıdır, şu sozlen ondan alıyo rum "Dunyanın butun kıtaplan doyurma? kafamın açlığını Neler, neler okumadım şımdjye kadar, ama yıne de kafamın açlı ğından oluyorum Anlayışım arttıkça bıl gım eksılıyor " 17 yu/yıla ulaşıp da Descartes'ı elımıze alınca ılk bakışta bır surpnzle karşılaşmış gıbı oluyoruz Bır kıtabının başlığı aynen şoyle Doğruyu, gerçeği kitapla, başkalarının duşunceleriyle değil, doğanın ışığı ile aramak. Bunu gorunce yoksa dıyorsunuz, koca fılozof kıtaba karşı mı? Hemen soyleye K İ T A P SAYI 642 Htozoflar, duçunürier ne dtyor? ARSLAN KAYNARDAĞ uşunceler yazılmasaydı, soylen mış olsalar bıle yok olacaklardı Bıı Latınce atasozu şoyle demektedır Soz^uçar, yazı kalır (1) Bızde de bır soz var Alim unutmuş, âlem unutmuş, kalem unutmamış. Sozlu ıletışım ne olursa olsun kısa surefıdır Yazılı ıletışı mın kuşaklar boyunca kalan bır ozellığı vardır Fılozof Sokrates hıç yazmadı ama, onun duşuncelerını oğrencısı Platon yazıya ge çırdı Platon bunu yapmasaydı, Sokrates kendını baldıran zehırı ıle değıl, hıç yaz madığı ıçın oldurmuş olacaktı (2) larıhte Yunanlı fııozof Tales'le başla yan felsefe, yazıldığı ve kuşaktan kuşağa kıtap olarak aktarıldığı ıçın gunumu/e ka dar geldı Platon'un dıyalogları dıkkade okunursa, daha o /amanlarda kitabın one mının fark edıldığı gorulur (3) Yeryuzunde ıletışım aracı olarak ılkın yalnız soz vardı, sonra yazı bulundu Da na sonra kâğıt yapmayı başaran ınsan, kâ ğıda yazı yazdı ve ya/ılı kâğıtlar bırleşerek kıtap oldu Ronesans'ta yazma kıtaptan basılı kıta ba geçılerek tarıhın en buyuk devrımlerınden bırı gerçekleştı Bu soyledılderım ıle tışım tarırunın aşamalarını da dıle getın yor Kitabın ortaya çıkışı "mıtos"tan "lo gos"a, yanı soylenceden felsefi duşunce ye geçışın gostergesı olarak nıtelendınle bılır "Mıtos" dana çok sozlu ıletışımde kaldı Kitabın ıletışım aracı olmasıyfa "lo gos" başka deyışle felsefe, tarıhtekı sure cını başfattı Kıtap oyle bır ıletışım aracı oldu kı, onun yennı başka hıçbır şey dolduramadı Son yıllann unlu ıletışım kuramcısı Ka nadalı Mac Luhan, elektronık araçlar yu zunden kitabın gunlerının sayılı olduğu nu soylerken yanılmaktadır Çunku, kıta bın efendısı olan ınsan, televızyon onun de kole durumuna duşurulmek ıstenmek tedır Oysa ınsanlık kolelığı kabul etmeye cektır llkçağda bır barbarlık dalgası gelıp un lu Iskendenye Kıtaplığı'nı yıkmış, o done mın bu onemlı bılgı merkezındekı kıtap ları yok etmıştı Televızyon, vıdeo ya da başka bır elektronık araç ne denlı barbar olursa olsun, bugun kıtap ve kıtaplıkları yok edemeyecektır Boyle bır gırışten sonra, felsefenın kı tap ıçınde yer alış bıçımıne gelmek ıstıyo rum Duşunce ve "varlık" dedığımız şeyler once yazıya sonra kıtaplara yansıyarak kendılennı bellı etmektedırler Fransı? şa ırı S Mallarme, "Dunya kıtap olmaya ulaşmak ıçın vardır" derken soylemek ıs tedığı buydu Her bılım bır varlık alanıdır Kıtaplık bı lımcısı Melvıl Dewey, kıtapları konuları na gore sınıflandınrken, varlık alanlarını da sınıflandırmış oluyordu Bıhmler ara sında dolayısıyla varlık alanları arasında sureklı ıletışım bulunmaktadır Bu ıletışı mı kıtap sağlar, felsefe açıklar ve yorum lar Varlığın butun seruvenı ınsanı ılgılendı rıyor Insan akıl sahıbı bır canlı olarak cv renın, yanı tum varlıkların ortasındadır Boyle bır konumu olan ınsan, varhğı, var lık ıçınde olan bıtenı sorgulamak, aklıyla açıklamak ıster Aklın, duşuncenın urunlerı kıtaplarda, dergılerde yer almaktadır Felsefecıler bunların hepsını değılse bıle, buyukçe bır D 456 Haziran 2002, Urfa Harran Üniversitesi'nde bir "Felsefe etkınlikleri" programı gerçekleştırıldi. Etkınlıklere konuşmacı olarak katılan Arslan Kaynardağ, burada yaptığı konuşmayı, felsefe iletişiminde kitabın yeri üzerine odaklandırdı. sıtelerımız, kıtap ve kıtaplık bakımından daha zor durumdadır Oysa, profesor Ja le Baysal'ın dedığı gıbı "Kıtaplıklar neyı nereye kadar goturebılıyorsa unıversıte de ancak o kadarını bılır Yaratıcı araştır ma ancak ondan sonra başlar (4) " Konııya bır de toplumsal açıdan baka lım 1 ler yıl dunyada yayımlanan felsefe kı tabı felsefe dergısı ne kadardır? Bunlann ulkelere gore aağılımı nedır' Herhalde bınlere varan dergı, on bınlere ulaşan kı tap, onceden soyleyemeyeceğımız kadar çok makale sayısından soz edılebılır Bılımsel kıtap ve dergılerdekı felsefeyle ügılı yazilar da duşunulurse sayı daha ar tar Boyle bır yayın ortamında felsefe ıle tışımı ıçın gosterılecek kışısel çabalar ye tersız kalacaktır Bu nedenle kıtaplığın, ozellıkle felsefe kıtaplığının devreye gır mesı zorunlu olmaktadır (, eşıtlı ulkelerde felsefe dergılen yavım lanıyor ıçlennde kıtap tanıtmaları, efeştı nler var Kaynakça çalışmaları yapılıyor Bunları bızde kaç kışı, kaç felsefecı gore bılıyor? Dunya Felsefe Kurumlan Fede rasyonu nun yonetımınde yayımlanan Philosophers on Their Ovn Works (5) dı zısı ıle Biblıographie de Philosophie'den (6) kımlerın haberı var? Yurdumuzda son yıllarda, ortalama her yıl 90 100 felsefe kıtabı yayımlanmakta ve 2 3 felsefe dergısı çıkmaktadır Felsefe kıtaplıklarımız bu kıtaplarla dergılen edı nebdıyor mu? Unıversıtelenmızdekı fel sefe kıtaplıklan ne durumda? Son on yıl ıçınde kaç kıtap alabıldıler? Raflanna kaç yenı kıtap koyabıldıler? Bızde felsefe konusunda yapılan kay nakça çalışmalanna gelınce, bırkaç eksık gırışımden başka bır şey yoktur (7) Bun ların neler olduğunu, nerelerde yayımlan dığını oğrenmek ıse pek kolay değıldır Kışısel kıtaplıklaraan da soz etmek ıste rım Kımı felsefecılenmızın evlenndekı kı taplıklann çeşıtlı bakımlardan ıyı olması, sorunu onlar ıçın bır olçude çozer gıbı go zukse de, ışın burada bıtmeyeceğı açıktır Ozel kıtaplıklar bır kışınınaır, bır kışının olanaklannı yansıtır, buradan yalnız bır kışı yararlanır, otekı felsefecılenn ıletışı mıne çoğu kez kapalıdır Felsefe ıletişımı soz konusu olunca dıl ve yayın konusuna da değınmek gereke cektır Bır ulkede dıl, kendısıyle felsefe ya pılacak duruma gelmedıkçe, yanı felsefe dılı oluşmadıkça, felsefe yapılamaz Bızde felsefe dılı geç oluşmuştur Bu oluşmanın dılde Turkçeleşme ıle yakın ılgısı vardır Dılımız bu bakımdan 07 kımlığıne son el lı yıldır ancak kavuşmuş bulunuyor Dıl dekı bu değışmeyı bır çeşıt ıletışım devrı mı sayabılırız Bu devrım, yazı devrımı ıle bırleşınce sonuç daha ıyı ofmuş, felsefede kı geîışme kenaını kısa bır zamanda gostermıştır Yazı ve dıldekı bu devrımler, yayıncılı ğı da etküemıştır Duşunce ıçerıklı kıtap larda, bu arada felsefe kıtaplarında artış gorulmeye başlamıştır Dıkkatımızı çeken başka bır şey, çevırılerın çoğalmasıdır 1939'da tonlanan Bınncı Yayıncılık Kong resı'nı, Mıllı Eğıtım Bakanıığı'nda Çevın Burosu'nun kurulmasını, dunya klasıkle nnın hızlı ve planlı bır bıçımde yayımlan Kttapfeksorunu Mkonusu ve yayn konusu SAYFA 10 C U M H U R İ Y E T