Katalog

Resmı tdrıhın/soylemın toplumsal kat ta besınını ureten 'ahalı' ıızerıne, hılın c! çomaklayan bır dıl karşısındayız Planlanmamış bır gebelık gıbıydı bu bızım mıllet hıkâyesı ( ) buyuk bır yarışta kuçuk bır hdlkın pı pısı dağbaşınıdumanalmış Kodlanmış bır tarıh ve hayat bılgısının ıçıne tıkıştırıldığı dılden kadırdmış soz cukler, devımlet ve on kabuller, Lnıs Akın ın ıronık vurgularıyla kendını açı ğa vuıan nesneler nalınde sıırc verleşır Çağdaş şııtımızın oncu seslerını de kıl callarında çoğaltan bır ses kıırgulanır doktor hâkım ve maıangoz lazım bu şehre ıısta bır de verçekımı duygusu ( ) ışte tam burad ı hasan bıı tokat sana bıt tokat bana bıı tokat da butun tek luşılık azınlık ısvanlarına ( ) ovsa patıonlar değıl esas uşaklardan kuttulunınalı ( ) çok sakalları kaışıva batan adamlaıdan buı pıuosunu çikatıp bağııdı puijt ahalı1 Mcrke/e doğru dı/gelı biçunde kuı gulanan on avı ı kabuk okııı u kendısıv k buluşacağı / vuruşacağı bır vatağa ha zırlanıvor Yukardu değınıldığı ıızere lesmı tarıhten / sovlemden halk otobus leıındekı ahalı ve çekılen hattın bıçtığı herkes, bıı topraklaıda vaşanılan her ye mlgıde. pav sahıbıdır Ovle kı 'somııt şaıtl ıı ın somııt tahlılı'ne taın da buı a daıı herkes ten kapı ağzındakiler, kardeşım inin de gidelım dıvebılen ahalı den b ışlamak ve bıınun ıçın de herke sın kendı bedcnını cllemesı gerekır Zaten şurın butunune vavılan senfonık ses, boylesı bır segırmenın dışavurumu duı lnhıı kı bır \ııtu)nştın gtçmemızc bajllıyd/ ha\ıilta kalnıumız ( ) ha\at £(<,// iı ıınıyoıdu ha\alh)imm dcldık halk ( ) pankeiı tı gt tııdnı mı •* çok ( ) dtirım bır bndırhndır bır bndırbırdıı bıı fıdel benım dedemdıı ( ) ogjenu butılın uradan polıs Dahası, kaıaıılıkta ıvı sevredılsın dıve dır, vanlış ışıklaıı ıyıce kısar Lnıs Akın, gereksız payandaları yıkar gel ben sana bır ılhan abıyım savaşmavı ıshal edınen saçlarımla ben sana kalın go/luğumle bıı bakayım gozle ımdenıçıne gel ben sana soyledım olacak ış değıl bu senınkı, gel ( ) bu sarkıt dıkıt toplumunda verevlere yer yok, hA1 hA ' oysa bır devrım buysa bırdevrım tarıhın altını eller gencolelım' duzlemler halınde durmaksızın kesışen anlam alanlarının, ımgesel oluşumların çok perspektıflı bır şıırsel mekânı on gorduğunu sovlemek bıle tazla Lnıs Akın, bu coğul perspektıfı karşı lavabılecek bır dıl yaşantısı kurmuş ()n ea kotuşıırın yabancı soylemler u/eıın den konuşmayı denedığı bır tarıhı, puşt ahali kıtabıyla teğellerınden sokerek has şıır dılının belleğıne ıade edıyor • puşt ahali/ Lnts AkınK/^ıır/ OlekıSız \ayınlan/ Utanbul, Ocak 2002/ 43 s sederek okuyacağınız bır bılımsel araştırma urunudur Dıskens ve Sıdney Du ğumun ba/en nedenı edebî dılın gucu nu ıdrak ettıren bır pasa|, bazcn de baş ka kulturlerın olmuş şaırlerıvle ılgılı ta vırlaıınabır Furkokıır olarak duyabıle ceğınız unrendır Bılındığı gıbı, Dıtkens ın roman kah ramanının adı Phılıp'den kısaltma Pıp, 'esas kız'ın adı ıse Estella'dır Şengel'ın çıkış noktası, bu ısımlerın doğrudan Sıd ney'ın sone dızısının baş hgurlerı aşık ıle sevılen kadının adlarından oldıığu gıbı, Pıp'ın adının ayrıca doğrudan Sıdney'ın on adından alınma olduğudur Şengel ayrıca dıkkatımızı Buyuk'Umııtlar ro man başlığının da doğrudan Astrophd ve Stella'nm 21 Sone'sınden alındıfiına ceker Bu valın paralellıklerden hareket le, Sıdney'ın 32 vaşındakı olumunden başlayar A îngılız edebıvatının Sıdney'ın olumu, havatı ve eseılerı uzerıne vazıl miş şıır ve dığer metınlerden oluşan bır gıı/eıgâhı uleveıek Dıckens ın Sıdnev ı nasıl bır taııhın sonunda ulusal ıle kışı selın ıc ıc,e gectığı ne tur bır ortamda okuduğunun hıkavLsını anlatır Dıc kens a ulastıgında Sıdnev Homeroslaş mış kutsallaşmış vculen veıe calınmış ovıılmuş vası tutulmııs ahlaksı/lıkla su^lannıış, buvuk savaş kahtamanı ılan edılmıştır Fakat şaııler ve vazarlar nez dınde verını hep koıumuştur Bıı verı V' n gel şo\k anlatıı I 1 On doku/uncu vu/vılın sonunda Sıı Phılıp artık mezaulankaldıtılıpşım dı nın sıııındekışıst.lleştırılenbıı tıurol nıaktan ı,ıknıış ş ıırın ınancvî vakınlıgı na ıagnıen tarıhsel ıı/aklığını hıssettığı sessı/ oluve donuşmuştur Anılar, hatta Svunbume un 1894 Astrophıtmâe ol clııgu gıbı kcndısıne lııtap edılır, ama S\\ınbmne de de Llızabeth Barrett Bunvnıng'de de artık bessı/dır Konuş tuğunda va da bır ışaret verdığınde ıse, aıtık şahsı adına konuşmaz, geleneğı uretmış, konuşması tum bır geleneğın konuşmasına cionuşmuştur (ss 38 39) Nasıl kı Homeıos daha Vergılıus'dan başlayarak ılk şaır hatta şııun ta kendı sı olarak goıulur Sıdnev de Ingılız ede bıvatı n,ın ılk şaııdıı \e Dıckensa gelın tlığınde çoktan olumunden on vıl son la şıırkijmıştır llgıııt olan ıse gercekcı romanla ozcleşleştırılen Dıckens'ın bıle Sıdnev ın lırık şaırleıınden bu denlı et kıkndığının, Sıdnev'ın bır Dıckens'a de Orplıeus rolu oynadığının gosterılmesı dır Ulkeınızde pek tanınmavan,Turkçe ve cevrılmemış olan Sıdney'ın A\/wphıl and S/t//(/'sının bır<,ok sonesi kıtapta I urk^eleştıtılmış olarak yer almaktadır Şengel ın ver veı var olan Dıckens çevı nlerındckı hatalara dıkkat <,ekmesı de ce\ ııı soıunlarıvla ılgılenenler ıçın onem taşımaktadır • Sidney'in yerl Devlet, aşk ve olum • ••• IŞITAN ATAMAN D dı Lnıs Akın, her sahıcı şaır gıbı, yaşan tı/bılınç ıçerığının prızmasından bakı yor hayata ve kendı mahrem dılının ıçın den yepyenı bır bellek kuruyor Sayısız SAYFA 16 enız Şengıl, Diıhıns ve \nglllc'H'dt üllisal Edı bıyatın Kuı ultıi,ıı adlı kıtabının gı rış bolumunde, kı tabın tezını açıklat Ulusal edebıvat ta ııhsel suteç ıçerı sınde kendılığın den dog ıl hirşekıldeoluşmaz on altın cı yuzvılda oı tava çikan ulusal de\ lt t \ c buna bıglı olaıak mevdana gclen ulusal dıl ve ulusal tarıh nosvonlai ını destckle meihtıvacindancloganbırkurgudıır kı tap lıııkıve deolsunbaşka vetkuk ol sun gunumuzde halâ geçerlılığını sur duren ulusal edebıvatın dog ıl bır teşek kul oldııgu goıuşunun kaışısına Şen gel ın edebı ' oldııgu kadaı sivasî de olanbııpıo|e olarak baımkdığı I Llı /abeth çağından başlavaıak vazılan tum sııtlerın artık her ^evden onte bıı ulusallığı kurmava vonelık oklııgunu sovledığı (ss 54 55) Ingılız ulusal ede bıyatının kurulıı^ tarıhını anlataıak çı kar Sidnev'ınAs/ıophılvi Stclla sının 6 Sonesının sıı dızelerınde oldııgu gıbı aşk kadaı kı^ısel bır duvguvla Llı/a beth ın babası VIII Henrv den devra larak pekıijtırmeve kovuklugu meıke/ı devlet iç ıçedıı Sanııım ben devletı mm tum haııtasını seıeıım gozleı onıı ne' der Astrophü [ | \ldla vı se\dı Ğımı sovledığımde" (s 55) Veîjengelın kıtabın b bolumunde gosterdığı gıbı, ulusal tarıh" ıle "kıs,ısel tarıh' Dıc kens ın on dokuzuncu vuzvılında halâ ıı, ıçe olacaktır Ayrıea, ulusal edebıvatın kuruluşunıın, sıstematık bıçımde du zenlenen, pes,ıne du^ıılen, yapılan kııru lan bır şev olduğunu one surerek bu ol gunun antak karşılastırmalı edebıvatın "geııış bakış atısı'nclan belırıp gorunuı hal aldığını ekleı *jengel Cuırsel Avtac ın bu dısıplın ı^ın oneıdığı adıvla, 'Karşı la^tırmalı Ldebıvat Bılımı' (Ankara 1997) ıçerısınden fılolojık tarıhsel bır vaklaijim ızleverek, Phılıp Sıdnev ın (1554 1586) Ingılı/edebıvatındakanon lab.ma sıırecinı ınceler Ozelhkle, C har les Dıekens'ın 186()'lı vıllaıda vazdıgı I'urkijeye Buyuk Umııtlar olarak cevrı len romanı ıle Sıdnev'ın Astropnıl ıc \ttlla%\ arasında rastlantısal olmavan benzerlıklerı Sıdney'ın kanonlaşması bağlamında açıklar Şengel bu benzer lıklerı hlolo)i ve edebıyat tarıhı çerçeve sı ı<,ensıne oturttuğu ıçın, kıtap tezını bılımsel olarak kanıtlar I akat aynı a manda, Dıckens'ın Sıdnev metnıne duv dugu vakınlığın altında, ıkı yazarın pay laştıgı, aşk, umutsıızluk, skandal şonret tutkusu ve aularla orulu bır ortak havat hıkavesı keşreder Sıdney ve Dıckens ı bırbırınden avıran uç vuzyıhn anlatısını orerken ortaya çıkardığı bazı gerçekler ıse ayııta, edebıyatı sevenlerı muthış et kıleyecek nıtelıkler taşır Zaman zaman boğazımıza bır duğumun takıldığını hıs olmanın ne demek olduğunu ıyıce one çıkarıvor "Ben şımdı yalnız mı yım' dıve sorarken kadınların ağzıvla, yalnızlığın ustune basiyor Mega kent lstanbul'da yaşa yan kadınların top lumdan sırf kadın oldukları ıçın soyutlanışlarını, cınsel bas küar nedenıyle valnızlığa ıtddıklerını de ımlıvor bu yapyalın dıze Oyle ya "her şev ve herkes bıırada"dır, ama yalnı/lık da bır yanda kucağını açmıs, beklıycnduı Boyıe anlarda "/aman duruvor'dur Ta şa vazılmıştır çunku yazgılar, kolav kolav sılınmez "Buncakalabalıkarasında' val nızclır kadın, kendı seçmedığı bıcımdc kendıvledır Kımı zaman dd bu valmzlı ğına karşın çok tazladıı kendıne cıınku "gunahın ve utancın oıtasındadır ka dın Kadınla erkeğın arasındakı toplum sal ııçıırumgıdeıılemevıncebovleoluvoı ışte Cıunah avıp ve utanç uçgenı ken uını hemen duvumsatıvoı kadına Ovle dıırumlarda da ınsan kendıne bık agu \e tazla gelıvor () anlaıı da şıırleştıtıvor Arıfe Kalendeı kadın sıısaıak aşkını vureğıne ışlemek zotundadıı çogu za man Buvuk kentlerdckı eğıtılmış, oku muş, bellı verlerle gelmış kadının vanın da geleneklerın cepeçevre sardıgı kadın ların ıçleı acısı durumunu dabıı sosvo log gıbı değıl bıı şaır olarak cle alıvor Aufe Kalender Bahaun apansız gelışı penceıelere tırmanan kokulaı menek şeler sardunvalar çınaı kavak ınsanı sıcacık kuşatıveıen bu doga da olmasa davanılıı mı toplumsal baskılara' J () ka dın cinsellığıne saldırıva karşı şu uç dı /evı sunuyor bıze "Kımdır kı benı ben den alıp goçerler/ sel gıder gerıdc kalan ben/kum ovnatırım sancılı gecekrden Umut da ' karanlıktan alınıp/ sabaha odenır Bır gun daha umudıın sıeaklığıv la yaşanıı, yarın ısebır başka umut vure ğı ışıtacaktıı nasıl olsa Şaıı deyaşadıgıortama gunlere.anla ra borcunu oder tınkı otekı vatandaşlaı gıbı, veıgı verır gıbı Yaşamından so ıunlaıdan, gelenekktden, geçmışten, havatlardan derledıkletını geçııır şıın ne, yazdıklarının avna olması dıleğıvle Toplumun, yanı toplumsal ateşın tam oı tasındadırşaır Olumlere, gençlığıne ta nıdığı vuzlere yaşam borcunu odeve odeye oluşan şurlerde Arıfe Kalender "yaşamla olumun" çatışmasını sunuvor bızlere Bu çatışmadan da "aşk ve emek' ın /alerleçıkacagıorıadaclır vebı lınen bır gerçektır Şıuleıınde lnsana Cıiden Yollar"ı arıvoı Arıle Kalender O aşkın peşıne takılıyor şıırleııyle, cınsel dtıyumsatmalarla Sınemadakı kadının şurını vazmıvoı Arıfe Kalender O, davak vıven, uzına geçılen, oldurulen horlanan, sevgısını yureğuıe gomen, vasak sevışmelerle ko tu vola duşurulen, çocıık duşuren cın sel bır nesne olarak goıulen kadınların dunyalarına basıvor şıırının muhrunu Bu şurler kadın haklarını savunan kaba, polıtık, erkek duşmanı değıl, tersıne ka dına, erkeğe, aşka, ınsanlar arasındakı sıcak ıhşkılere saygılı vaklaşan, bu tur duyguları one çıkaran ozgun şıırlerdır Yakınan şurler yok Kadın Burcu'nda, dıklenen kadın kımlığının duyarlılığı var Arıfe Kalender, Mavıler de Eskıdı (1992), Goçebe Sevınçler (1994), Sus kun Resımler Durağı (1995), Gul Kustu (1997) ve Kırmızı Fırarı'vle (199H) sur durduğu ozgun şıır seruvenını Kadın Burcu'yla (2001) daha da one çıkarıvor Şıırlerdekı olgun sesın ve duyarlı soyle yışın çarpicılığına kapılmamak ne mum kun 1 » Kadın Burcu/ Arıfe Kalender/ Şıır/ Hera Yayınlan, 2001/ 69 f CUMHURİYET KİTAP SAYI 635 Toplumsal ateş Kadın Burcu'ndaki giirler GÜLTEKİN EMRE B mi') urçlardan soz edıhnce elbette Bençet Necatıgıl'ın 1977'de yazdığı unlu denemesı "Şıır Burçları"nın anımsamamak olmaz Şaır, "gur bet" burcuyla yola çıkar, "hasret" Dur cuyla şurını ıyıce ptşırır ve "hıkmet" burcuyla da şaırlık sıfatını alnının hdkkıyla hak cder Bu sıralamayı bozmak olası Arı(e Kalender, Behçet Necatıgıl'ın burçlaıına bır de Kadın Burcu eklıyor Kırlı Ay" ve 'Cok Kadınlı Sınemalaı ' bolumlerınden oluşan Kadın Burcu, ka dının toplumdakı verını saptamakla kal mıyor, toplumsal çalkantıların ıçındekı kadını da ele alıvor Arıfe Kalender ye nı şıır kıtabında toplumumuzda kadın