Katalog

Nedim Gürsel'in "ResimliDünya"sı altıncı baskıâa Labirentler arasında volculuk "Resimli Dünya", Kamil Uzman'ın Venedik yolculuğunun anlatıldığı on üç bölümden ve anlatıcı yazarın, Bellini ailesinin nayatlannı kurguladığı Jacoba, Gentile ve Giovanhi diye adlandırılmış üç ayn bölümden oluşuyor. On üç bölümde birinci tekil kişi (benanlatım) biçimini kullanan Gürsel, tarihi anlatım kısımlarında ise " Boğazkesen "de denediği gibi üçüncü tekil kişi (oanlatım) biçimini yeğliyor. DİDEM ARDALI BÜYÜKARMAN "•" Ik baskısını 1995 yılında yapmış olan I Boğazkesen Fatıh'in Romanı'ndan JL sonra Nedim Gürsel, ikinci romanı Resimli Dünya'da da tarihsel romanın farklı yöntemlerini kullanarak okuyucularının karşısına çıkıyor. îlk romanın aksine bu kez çift zamanlı bir anlatım yerine sanat tarihçisi ve ressam Prof. Kamil Uzman karakterinin bakışından tarihi kurguluyor. Venedik'e, Fatıh'in portresini yapan Gentile Bellini'nin hayatını araştırmak için gelen Kamil Uzman'ın, tarihin ve kendisinin içinde yarattığı yolculuğun ve yok oluşunun romanını yazıyor. Bu da romanı psikanalitik açıdan okuma ve yorumlama imkânı tanıyor okuyucuya. Resimli Dünya, Kamil Uzman'ın Venedik yolculuğunun anlatıldığı on üç bölümden ve anlatıcı yazarın, Bellini ailesinin hayatlarını kurguladığı Jacoba, Gentile ve Giovanni dıye adlandırdmış üç ayn bölümden oluşuyor. On üç bölümde birinci tekil kişi (benanlatım) biçimini kullanan Gürsel, tarihi anlatım kısımlarında ise Boğazkesen'de denediği gibi üçüncü tekil kişi (oanlatım) biçimini yeğliyor. Romanın odak karakteri, sanat tarihçisi ve amatör ressam Kamil Uzman, kadınlara düşkün, akademik çevresinde biraz alayla bakılan, bekâr biri olarak çizilir. Çocuk yaşta annesini kaybetmesi ve babasına duyduğu nefret tüm yaşamını etkilemiş görünmektedir. Uzun yıllar Avrupa'nın birçok kentinde, arkadaşlarının deyimiyle sarıklı avına çıkmış (Batı resminde Osmanlı figürlerini aramış) ama en çok Venedik'e aitmek istemiş ve bu isteğine en sonunda orta yaşlarında kavuşmuştur. Bu amaçla Venedik'te kanal kıyısında bodrum katında bir stüdyo kiralar. Ancak şehir onu, labirente benzeyen yapısı içine almakta gecikmez. Kamil Uzman şehre ilk geldiği giin sisler içinde kaybolur. Sokaklar arasında bu kayboluş roman boyunca devam eder ve iki anlamlıdır. Kamil Uzman'ın kayboluşu fiziksel olduğu kadar kendi bilinçaltında da bir kayboluştur. Yol gösterici olarak bulduğunu zannettiği ışık ise sonu olacaktır. Kamil Uzman'ın, Bellini ailesinin bireyleriyle özellikle Giovanni Bellini ve Fransa yolculuğunda hayatını araştırdığı, ressam olarak beğendiği Fikret Mualla ile kendi hayatını bir ölçüde özdeşleştirmesi anne fıgürünün yokluğu ile ör~ tüşür. 20. yy'a damgasını vurmuş Freud'un geliştirdiği psikanaliz kuramı, sadece SAYFA 10 psikolojiyi değil sosyoloii, antropoloji ve özellikle edebiyat gibi sosyal bilimıeri de yoğun bir şekilde etkilemiştir. Freud'un bilinçaltına dayalı buluşları ve yeniden ele aldığı kişilik kuramı ile edebiyatta yeni bir dönem açılmış, yazara dönük eleştiri önem kazanmıştır. Ancak ilk başlarda sanatçının eserinde yine sanatçının ruh hallerini irdeleme ve bilinçaltına ışık tutma olarak algılanan psikanalitik eleştiri, özellikle Jung ve Âdler'in kattığı yeni görüşlerle gelişmiş, eserlerde dedektif gibi yazann psikolojisini araştırmak yerine, eseri çözümlemeye ve karakterlerin ruh hallerini irdelemeye yönelinmiştir. Freud'un psikanalitik kıırarnının en pnemli ayağı olan Oidipus kompleksi, romanın üç önemli karakterinde; Uzman, Mualla ve Giovanni de belirgin bir şekilde hissedilir. " ilk actyı, ilkokul son sını/ta sevdıği ktzın mahalleden taşmmasıyta değıl çok daha önceleri, karanltkta bir beyaz yüz olarak anımsadığt arrnestm yitirdiğmde yasadığtnı bilmiyordu." (s. 143144M*) Fikret Mualla nın yaşamına bir ölçüde yön veren de anne özlemidir: "On bes yasında yitirdiğt annesi Nuber Hamm'tn ölümünden bu yana (...) hep kadınlart ö'zlemisti Fikret Mualla." (s. 130) Giovanni Bellini'nin durumu ise biraz daha trajiktir. Çünkü o hem annesiz büyümüş hem de istenmeyen oğul olmuştur. "Hep o kadınt tstemış, onu çağırmıstı geceler boyu. Sonunda öldü'ğünü söylemıslerdı Annesinin ölmeytp evden kovulduğunu çok sonralart öğrenecekti." (s. 275) Kamil Uzman sanat tarihçisi olmasına karşın aslında Fikret Mualla gibi iyi bir ressam olmaya özenir. Bu noktada Giovanni de onun özendiği ressamdır. Bu nedenle manzara resimleri yapar. Ancak yapüğı resimleri sergileme cesaretini hiçbir zaman gösteremeyecektir. Kamil Uzman'ın farklı hayatlar ve kişilikler olarak anlattığı tüm karakterler aslında onun birer yanını temsil eder şekildedir. Ve bu parçalanmış kişilikler Uzman'ın Venedik'e gelmesiyle iyice belirginleşir. Bilinçaltına bir yoiculuk Kamil Uzman'ın Venedık yolculuğu, bir sanat tarihçisinin araştırma gezisinden ibaretmiş gibi görünse de, özde bilinçaltına yapılan bir yolculuktur. Çocukluğunda adını sevmeyen Kamil'e, babasının verdiği cevap gibi yaşı geldiğinde anlayacaktır "kemale erme nin ne denıek olduğunu ve tam da o yaslardadır. Nedim Gürsel, Venedik mekânını seçerek bizlere aslında psikanalitik düzlemde romanı okumanın ilk ipuçlarını verir. Çünkü Dante'nin de dediği gibi; yazar hayat yolunun ortasında kendini bir ormanda bulmuş ve yolunu kaybetmiştir. Kamil Uzman için bu orman Venedik'tir ve doğru yol da kaybolmuştur. Venedik, Kamil Uzman'ın yıllarca geriye ittiği benliğinin ortaya çıkmasına neden olur. Bu buinçaltının bir başkaldınsıdır. Çocukluk yıllannda bodrum katına benzer bir yerde kalıyor olması da bu durumu destekler. Zaten annesini böyle bir bodrum katında kaybetmiştir. "Çocukluğumun bodrum katındaydt sankı, az sonra babast gelip sisedekı rakı yt bıtirecekti." (s. 333) Kamil Uzman Venedik'te Gentile Bellini'vi ararken Giovanni'yi bulur. Bu iki kardeş bir bakıma Kamil Uzman'ın kişiliğinin iki ayn parçası gibidir. Gentile, Uzman'ın bilin'i ise Giovanni de bilinççaltıdır. Freud'un ruhsal dünyayı topoğrafik görüşle aynmında; bilinç, o anda yaşananlar, farkında olduğumuz yanımızdır. Kamil Uzman açısından bakıldığında; sanat tarihi profesörü, bilimsel geziler yapan, uyumlu bir kişi liktir. Gentile Bellini saygın bir devlet sanatçısıdır. Babasının cizim kitabıyla ödüllendirilmiş ülkesi tarafından Gran Turco'nun (Fatih Sultan Mehmet) resmini yapması için görevlendirilmiştir. Diğer taraftan bilinçaltı, farkında olmadığı Nedim Cürsel, Iklncl romanı Resimli Dünya da da tarihsel romanın farklı yOnmız yanımız temlehnl kullanarak okuyuculannın kar$ısına çıktyor dır. Bilinçaltındaki duygu ve düsünceler sürekli davartık Uzman'ın gözünde. Adı ışık anlaranışı etkiler ancak birey bunun farkına mına gelen Lucia, adı gibi aydınlık değilvarmaz. Kamil Uzman'ın bilinçaltını resdir arük ve doğru yolu bulrnak için sapsam yönü temsil eder: tığı her yol onu Mestre'ye, yalancı aşkların ve kadınların merkezine çıkarmakta"Profesör Uzman'ın ıcindeki ressam dır. Kamıl'i öldürdüğünü çok iyi biliyor, ne var ki bu gerçeği bir tü'rlü kabullenemıRomanın sonunda bodrum katında cayordu."(s.304) ma çizdiği yüzde tüm kadınlan görür Kamil Uzman ve tabii özellikle annesini. Kamil Uzman belki de buinçaltının orTüm kadınlar terk etmiştir onu; annesi, taya dökülmesinden korkarak resimleriilk sevgilisi ve Lucia. Silinmesini istemez ni hiç sergilememiştir. Anne özlemi ile bu yüzün, ancak kendi silinir yaşamdan. büyümüş olmak onun baba figürüne, nerrete varan duygular geliştirmesine neBoğazkesen'de "leitmotiv" olarak karden olmuştur. Kadınların tümünde, anşımıza çıkan denizin ayna sulan, Resimnesinin yüzünü arar. Giovanni açısından li Dünya'da yerini kanalın sularına bırada durum pek farklı değildir. Kardeşinin kır. Ancak su burada daha aktif bir rol gölgesinde kalmış, çocukluğu boyunca üstlenmiştir doğası gereği. Çünkü Veneannesi zannettiği Anna'nın kendisini nedik sulan zaman zaman taşar kanaUardan den dışladığını anlayamamıştır. Ailenin ve evleri basar. Sulann yansımasında, Uzen yetenekli ressamı olmasına rağmen man bilinçaltını seyreder. Tortusu dibe uzun süre babasının ve kardeşi Gentiçökmüş yıflanmış sular bir bakıma Venele'nin gölgesinde kalmış, kendi kişiliğidik'in de bilinçaltını temsil eder. ni bastırmak zorunda kalmıştır. Onun Resimli Dünya bazılarının dediği gibi bilinçaltı babasından ve kardeşinden Boğazkesen'in tekrarı değil devamıdır. çok daha iyi resmettiöi Isa ve Meryem reNedim Gürsel; Kamil Uzman'a, Fatih, simlerinde ortaya çıkar. Çünkü o sadeGiovanni'nin madonnalarına bakarken ce dinsel resim yapmamış, tüm çocuklukendi annesini düşlememiş midir diye ğu boyunca duyduğu anne hasretini de sordururken bir açıdan iki romanı birbitutkuyla tuvale aktarmıştır. Kamil Uzrine bağlar. man'ın tüm kadınlarda ısrarla aradığı anlnsanı, bir anlamda erkeği anlama çane imajını, Giovanni tek bir kadında; bası olarak karşımıza çıkan BoğazkeMeryem Ana'da bulmuştur. sen'de (Çeri 1996; 66)(**) Nedim Gürsel, kadını erkeklerin krallıklarını yıkabıLaMpentten çdof lecek, korku duyulması gereken varlıkKamil Uzman, Venedik labirentinde lar olarak çizer. Bu nedenle romanın sokendine yol göstermesi için Lucia'yı tanunda erkek kahramanlar. (Fatih ve Fakip eder. Işık olmadan resim olamayacatih Haznedar) kadınlan öldürerek kafa ğı gibi Luciayani "ısık" olmadan da Kaesenliklerine kavuşurlar. Resimli Dünmil Uzman olamaz. Venedik'e Santa Luya'da ise erkek kahramanlaf hayatlan bocia istasyonundan ayak basar. Daha sonyunca ışığa gelen pervaneler misali hiç ra "Kutsal Söyleşi" resmindeki Caterina ulaşamadıkları o Uk kadını, annelerini figürünü kütüphaneci kız Lucia ile özararlar tüm kadınlarda. Ancak Kamil Uzdeşleştirir. Lucia, Kamil Uzman'a hem man'ın kafa esenliği, her ne kadar robir azize kadar masum hem de bir hayat manda "çünkü her birimiz öldürür sevkadını kadar gizemli görünür. Romanın diğini" dıye yazsa da ancak kendi ölüsonlanna doğru Kamil Uzman'ın Lumüyle sağlanır. • cia'ya olan tutkusu giderek artarken, Lucia'yı bir bulup bir kaybetmesi, Uzman'da buhranlara neden olacaktır. San(*) Gürsel, Nedim. Resimli Dünya. rı olarak nitelendirdiği kişilik bölünmeîstanbul: Can Yayınları, 2000. sinin kendi de farkındadır; kitaplıkta ça(**) Çeri, Bahriye. "Boğazkesen Falışan da odur, orospuların peşinde dolatih'in Romanı." Gösteri, s. 201. (Ekimşan da. Bir karanlık ormandır Venedik Kasım 1997): 6669. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SA Yl 554