Katalog

0 KUR L A R A Özdemir Nutku 1931 yıhnda htanbul'da doğdu. İlkokuldan sonra Robert Kolej'e girdi. Sanatla ilgisi yedi yapnda piyano ilc basladı ilk ve son piyano konserini 1949 yıhnda verdi. Kolej yıllarında tiyatroya'da ilgi duyuyordu. Okulun tcmsil kolunda anıatör olarak çeşitli ruller oynadı. 194647 döneminde Kadıköy Süreyya Sineması'nda sahnelenen Franz Lehar'ın 'Tarla Kuşu' operetinde ilk profesyonel rolünü oynadı. Universitçye Ankara 'da basladı. ÖnceHukuk Fakültesi'nde okumaya basladı, biryıl sonra DİCF tngiliz Dili ve Edebiyatı Kürsüsü'ne yazıldı ve buradan tnezun oldu. Yine kolej yıllarında başlayan şiir yazma merakı ile 1950 yıhnda ilk şiir kitahı 'Eller'i yayımladı. 1956'dabirbursileAlmanyaya gitti ve GeorgAngust Üniversitesi 77yalro Bölümü'ne alındı ve oradaki öğrenimini 1959 yıhnda tamamladı. Almanya'da bulunduğu yıllarda çeşitli özel tiyatrolarda oyunlar sahneledi. Aynı yıl yurda döndü ve DTCF Tiyatro Enstitüsü'ne asistan olarak girdi. 1960'ta ilk tiyatro kitahı "Tiyatro ve Yazar'yayımlandı. 1%1'deDoktor, 1967'de Doçent, 1974 'de Profesör olan Nutku bugüne kadar çeşitli gazete ve dergilerde olmak üzere 1800'ün ü'zerinde yazı yazdı. Çeviri ve telif olarak toplam 67 kitap yayımladı.Çesitli ödüller de kazanan Özdemir Nutku halen Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel sanatlar Enstitüsü Müdürü ve Sahne Sanatları Bölümü baskanıdtr. Tiyatromuza katkılan yadsınamayacak boyutlarda olan Özdemir Nutku'yu tamtmaya çahstık sizlere. Bol kitaph günler!... TURHAN GÜNAY Imtlyaz Sahlbl: Çağ Pazariama Gazete Dergl Kltap Basın ve Yayın A.ş. Adına Berln Nadi Yayın Danışmani: Turhan Cünay „ Sorumlu Müdur Flkret llkiz Cörsel Yönetmen: Dllek likoruro Baski: cağdaş Matbaacılık Ltd. Sti. Idare Merkezi: Türkocağı Cad. NO 3941 Cağaloğlu. 34 334 Istanbul Tel: (212) 512 05 05 > Reklam: Medya C kişilerin çok oiması ve her birinin özel ve kişisel bir hayat ileyaşamasıdır..." (Ulus gazetesinin Güzel Sanatlar Sayfası'nda 5 Eylül 1943'te yayımlanan mektubun sadeleştirilmiij metni Türk Dili dergisinin Temmuz 1964 tarihli "Roman Özel Sayısı"ndan alınmıştır.) Halit Ziya, Aşkı Memnu'da, XIX. yüzyılın sonunda yaşayan zengin ve aylak bir toplum katının yaşam biçimini; varlıklı, gefenekselTürkaiiesinin"batıh"yaşamabiçiminin etkisi altında çözülüp alt iist olusjunu, yozlaşmasını; bu toplum katının yaşadığı ve cğlendiği yerleri (konaklar, yahlar, Boğaziçi, Büyükada, Göksu, Concordia vb.); birey o larak bütün somutluklarıyla bu toplum katının insanlarını, bu insanların sorunlarını, dünyaya ve insana bakış açılannı, bu insanlar arasındaki ilişkileri anlatıyor. Vc bu yaşam biçimine "halk"ın tepkisini; onu da. Ama "halk" dedikse, bunu yalıların, konakların dışında yaşayan gerçek halk olarak de lk Türk romanı denince ister istemez aken başarılı romanı. XIX. yüzyılın sonunda fiil, yalılarda, konaklarda ve bu zengin ve aylımıza Şcmsettin Sami'nin I872'de yayazılmı^, ilk baskısı 1900 de yapılmış. Benlak insanların yanlarında çalışan "hizmetçiyımlanan Taaşşukı Talât ve Fitnat adlı ce ilk gerçek Türk romanı. Nedeni belli: lcr" olarak anlamak gerek; çünkü söz konuromanı gcliyor. Ne var ki bıı romanın "ilk Aradan yüz yıl geçtiği halde bugiin de zevksu olan bir Halit Ziya romanıdır ve halk adıTürk ronıanı" olmaktan başka bir ö/clliği le okunmakta. Zamanın yıkıcı gücüne dana ancak onlar I lalit Ziya'nın engellerini aşayok. Alabüdiğine ilkcl bir ronıaıı... Şemsetyanmayı başarabilnıiş be^ on Türk romanınrak romana girebilmişlerdir. tin Sami, istemedikleri erkeklerle cvlendiridan biri. Taaşşukı Talât ve Fitnat, sadece Roman, "Melih Bey takımı"ndan I'irlen genç kızların başlarına gelecek kötü sotarihsel açıdan bir ilk roman; oysa Aşkı devs'le kızı Bihter'i (Bu arada, ikinci plannuçlar üzerinde durarak toplumsal bir cleşMemnu, yaşamasını sürdüren ilk Türk roda olmak üzere Firdevs'in öbür kızı Pey tiri getirmcyc çalışmakta. manı. Tarih açısından değil, edcbiyat açısınker'le Peyker'in kocası Nihat Bey'i vc Addan ilk Türk romanı. Tanzimat döneminde yazılan romanlarda nan Bey ailesini)Adnan Beyi, kızı Nihal'i, ise "birey' yoktur, "tip' vardır. I lalit Ziya, 19 Ağustos 1943'te, Suut Keycgeni Behlul'ü anlatır; Adnan Beyle BihBizde gerçek roman, Halit Ziya Uşaklımal Yetkin'e vazdıöı mektupta, Aşkı Memter'in evlenmesiyle gelişir, mutsuz bir honla gil'le başlar. nu konusııncfa şunları söylüyor: "...Bana sobiter. ruyorsunuz: AŞKI Memnu ne gibi etkiler alHalit Ziya, "kırık hayatlar" sözünden pek Aşkı Memnu'da belirli bir tarihsel dönetında ve nasıl yazılmıştır? diye... Bunun yahoşlanıyor. Altı romanındaki kişilcrin de min gerçekliği, romana özgü biçimler için nıtı biraz zor. (...) Aşkı Memnu yazılırken hep "kırık bir hayatları" vardır. Nemide'de de, ustaca anlattlmıştır. Çünkü Halit Ziya, tstanbul'un belli cevrelerindc, özellikle BoNemide veremden ölür, babası çıldınr. Bir toplumsal gcrçekliği, kimi romancıların yapÖiünün Defteri'nde gerçi Nigâr'la I liisam ;aziçi'nde Mclih Bey takımını andıran ailetığı gibi, kişilerden ayrı, kişilerin dışında vermutluluk icinde yaşarlar, yaşarlar ya, onlaer vardı. (...) Yazar bunları uzaktan yakınmiyor. Aşkı Memnu, toplumsal gerçekliğe rın mutlulıiKİarını gerçekleştirmek içiıı ölen dan bilirvetanırdı. Hayalinde birikmiş karromancı olarak yaklaşmasını ve bakmasını Vecdi'nin anısı bırakmaz arkalarını. Ferdi ve makarışık izlenimler vardı. Bunları billurbilen bir yazarın eseridir. Şürekâsı'nda 1 lacer bir yangında ölür, lsma laştırarak bir toplum çıkarmak için imgele Romancılarımız romanlarında kadın tipil Tayrur çıldınr, Seniha bütün ömrünü bu mini kamçılamaK yeterdi. Bu, demek cıeğillerini incelemeye pek yanaşmazlar; romandeliye bağlar. dir ki, Aşkı Memnu gerçekte var olan birda kadın kahramanlar olsa bile bunlar genel takım yüzlerden kopya edilmiştir. Eserde Halit Zıya'nın Izmir'de, çıraklık yıllarınolarak kalın çizgilerle geçiştirilir. Oysa Habirçok kişiler vardır. Bunlardan hiçbiri belda, yazdığı bu üç romanında da "kırık halit Ziya, 1900 yıhnda, Firuevs Hanımı olsun, li birtakım kişilerin benzeri değildir. Ama yatlar" birbirini kovalar. Mai veSiyah'ta AhBihter'i olsun, birbirini kovalayan olaylar genel toplamıyla birçok kişilerden eğrctilenmet Cemil'in kızkardeşi ölür; Ahmet Cemil, içinde, çok yakından izlcmekte ve onlardamiş dagınık eczadan bileşen bir varlıktır. bütün umutlan, bütün yükselme ve üne erki deöişimi günlük gerçeklere, kişiler arası Doğruluğu da bundan ibarettir. Örneğin me düşleri yıkılarak, annesi ve Seher'le birilişkilere baölayarak, şaşırtıcı bir ustalıkla eserin başlıca kişücrinden biri olan Behlul likte, alır başını bir uzak ülkeye doğru yola anlatmaktadır. Ne var ki Nihal için aynı şebenim özelliklerini tanıdığım, bir, iki, belli çıkar. Aşkı Memnu'da Bihter kendini öldüyi söylemek zor. Nihal'de romancınuı kenüç gençten toplanmış bir gençtir. Filan ve farür; Adnan Bey hayatını kızı Nihal'e bağladini zorladığı, yaşamla pek ilişiği olmayan lana az çok benzer, ama yüzde yüz filan dcmakta arar mutluluğıı. Kırık Hayatlar, adınbir tipi günlük gerçekler ve ilişkner dışında ğildir. Firdevs Hanım ve kızları, hele Nihal dan da belli, hayatları kırılmış insanların bir yaşatıp geliştirmeye çalıştığı görülür. Bunun ve babası, bunlar da öyle... Olaya gelince: O geçit töreni gibidir. Belki de Halit Ziya en için de Nihal okurda yaşamıyor. bütünüyle hayal ürünüdür. (...) Bu eserin çok bunun için seviyordu bu romanını! Halit Ziya, ruh çözümlemelerine fazla birtakım üstünlükleri varsa onların başında Halit Ziya nın "memleketin hakiki hayaönem veriyor. Ne var ki zaman zaman ruh tından bir levha" vermek dileğiyçözümlemelerinin roman kişileri le yazdığı Kırık Hayatlar, Mai ve nin somut durumlarından nareSiyah'ın yanında, Aşkı Memketle deöil de kitaplardan cdinilnu'nun yanında pek sönükkalır. miş bilgılerle yapılmış olduğu izÇünkü llalit Ziya ancak Ömer lenimini edinmemek mümkün deBehiç'in evinin aracdığıyla görüğil. Sözgelimi Nihal'in belirli bir yor "memleketin hakiki hayatını", olay karşısındaki durumu anlatıo evin ilişkileri içinde görüyor; bu, lırkcn doğrudan Nihal'in değil de bir. Sonra, toplunı yaşamından bir "bir genç kız"ın o olay karşısındakesit vermek isterken hep bireyscl ki ruhsal durumunu anlatan kitapve olağandışı durumlara takılıp lardan yararlandarak, herhangi bir kalıyor, toplumsal nedenlere inegenç kızın ruhsal durumu anlatımiyor bir türlü; ona göre "kırık lıyormuş gibi geliyor. hayatlar" toplumsal bir olgu dcgil, Aşkı Memnu, romana özgü habireyscl bir olgudur. Bunun sonurekct bakımından da kusursuz bir cu olarak "Ne yapmalı?" diye soörnek olarak gösterilebilir. Rorar ama bir cevap bulamaz. Üstemandaki hiçbir nareket gelişigüzel lik roman olarak da iyi kurulamadüzenlenmemiştir; her hareket mıştır Kırık Hayatlar; Halit Ziya, belirli bir amaca hizmet eder. Bu tanıdığı, gözlemlediği birtakım kiamaç da karakterlerin gelişmesi, sileri bir araya toplarnı^, ama kisiiyice belirmcsi vc sonunda unufer arasında pek öyle bir bağhfık tulmayacak bir roman kişisi haliyok; kişilcrini bir roman düzeni ne gelmesidir. içinde ele alıp karşılıklı ilişkilerine göre inceleyorek geliştiremeAşkı Memnu, bu yıl yüz yaşına mesi bundan. Yer yer hözü.uzat basıyor. nıası da bundan. Roman, Ömer Aşkı Memnu, yayımlanmasınBehiç'in "hayatıtıın en mühim fe dan yüzyıl sonra da okunan tek ragatını" yapmasıyla biter: MetreTürk romanı. sini bırakır Omcr Behiç ve üzün2000'inci yıla yakla^tık Halit tuden saçlarına ak düşen karısına Ziya'yı ve bu büyi'ık başarısını saydöner! gıyla, minnctle anmalıyız. Halit Ziya Usakhglı, Ajkı Memnu'da bellrli bir tarihsel dönemln gercekliginl, Bu yazı, bu uyarı için yazıldı.• Aşkı Memnu, Halit Ziya'nın romana özgü blcimler Içlnde, ustaca anlatmıstır. Yuz yaşında bir roman I f CUMHURİYET KİTAP SAYI 509 SAYFA 3