Katalog

Maskeli Balo'nun eskimeven övküleri Özcan Ergüder yirmi yedi yaşında yayımladığı Maskeli Balo'da yer alan öykülerin hepsini Ingiltcre'de, BBC'de çaliştığı dönemde yazmış.Çağdaş Amcrikan ve lngiliz öykücülüğünün izlerini taşıyan kitap, yayımlandığı günlerde öykücülüğümüze oldukça değişik bir boyut getirmiş, yeni bir ses, yeni bir renk katmıştı. MUZAFFER BUYRUKÇU 'Maskeli Balo' yeniden gümşığında B ütün sanatlar gibi öykü sanatının amacı, insan denilen çclişkiler yuniağına ıılaşmak, o çelişkiyi oluşturan ipliklen tcker teker ı;(wınck bu sorunun ıızantısı olan alanlarda du rup dınlenmeden çalış,maktır. Bilinen, bilinmeyen ya da yanlış bilinen yanlarını eşelemek, ortaya çıkan malzemeyi kendınc özgü bir dillc anlatmaktır. Insanın doğduğu günden ölcceği gıinc kadar yürüdüğü yollardaki çeijitli atılımlarını, uğraşjarını; yarattığı ya da yaratılan olaylarla iç içe gcçen ilişkilcrini; yıldızının parlayıp söndüğü dönemlerdcki durumunu gözlemlemck, yürürken ürettiği anlamların varlığına katkılarını; gözlerinin, çok degerli madenlerden daha değerli bir maden gibi gömüldüğü ruhsal derinliklerinc inmenin çarclerini ara mak, bu arama sonunda ele geçirdiği gizlerin bitişiğinde soluyan ve mutlaka yaşama geçirılmesi gereken sorunlara ışık tutmak, onları irdelemek, tammlamak, yorumlamaktır. tnsann her adımda karşılaştığı güçlükleri aşmasına, devlerle boğuşmasına, yenme yenilme olgularına; kötülüklerle, olumsuzluklarla kuşatıldığı sırada verdiği müthiş mücadeleye, korkularına, bunalımlarına, en güzel nimetleri bile yadsıyarak yaşamın dışına düşme girişimlerine, tanıkIık etmektir. Ayrıca insanın ekonomik, sosyal, kültürel nedenlerle bağlı olduğu sınıflarda ve katmanlardaki konumunu, kendisine takınılan tavırları; kişiliğinin zcdelenmesini ya da özgürle$tirilmesini...yitirip kazandıklarını saptamak, saptadıklarını, bir karakterin, bir tipin bünyesine ye tirmcktir. İç dünyalarla dış dünyaların arasında kurula niletişim köprülerinden kendisine tanışanlarla eksiklikleri gidermeye çahşmasını, kimi boşjukları doldurmasını, doldurarak dengesizlikleri ortadan kaldırmasını, içsel değişimlerin çoğalmasını, hiç aksamadan süren devinimlerin sergilediklcrini izlemek, bunları sanata dbnüştürmektir. Öykü ve yapı sorunları, öykü ve içerikleri, öykü ve görevleri hakkında pek çok !jey söylenebilir. Roman gibi, şiir gibi, öykünün yeni yeni tanımları yapılmalıdır. Sorunları tartışılmalıdır Heröykücü, öyküyü nasıl gördüğünü, öyküden ne anladığını açıklamahdır, öykü po litikasını nılkelerini belirtmelidir ama özcan Ergüder, 1950 den sonra edeblyatımıza yildırım glbi dalarak ortaiıuı yetenekleriyle, bllgileriyle, yapıtlarıyla hallaç pamugu glbi atan ve modern. yenillkçl bir yaratımın örneklerlnl serglleyen ustun yazarlardan birldlr. lletişim köprülepi ben şimdilik yukarıda söylediklerimle yetineceğim. Çünkü bizim kuşağın tanıdı ğı ama birkaç kuşafiın adını hiç duymadıöı şairler ve yazarlar sözlüklerinue adı yok önemli bir öykücü hakkında konuşmak istiyorum Özcan Ergüder, 1950'den sonra edebiyatımıza yıldırım gibi dalarak ortalığı yetenekleriyle, bilgileriyle, yapıtlarıyla nallaç pamuğu gibi atan ve modern, yenilikçi bir yaratımın örneklerini sergileyen üstün yazarlardan biridir. 1950'li yazarlann çoğu, tuhaf bir biçimde o dönemin para ve ün getiren gözdc türlerinden roman ve oyuna yönelmemişler, öyküyü seçmişler, öyküde karar kılmışlardır. Ve bugün 'öykü iktidarı' hâlâ onların ellerinaedir. Özcan Ergüder, o öykücülerin en özgünlerinden biridir. Ilk ve tek kitabı (Maskeli Balo) 1957 yılında yayımlanmı^, derken anlaşılmayan birtakım nedenler yüzünden ortalıktan kaybolmuş, adına bir daha hiçbir dergide rastlanmamıs, bir daha, tadı okurların damağında kalan o nefis öyküleri yazmamıştır. Oysa (Maskeli Balo)daki öyküleri, genç, tutkulu, heyecanlı, umut veren değil, ustalığını herkese benimscten bir yazarın öyküleriydi. Londra'daykenjamesjoyce'u, T.S. Eliot'u okudu, onlardan etkilendi ama etkilendiklerinin arkalarından gitmedi, yalnız onlardan öörendigi tekniklerle doğup büyüdüğü ülkenin gerçeklerini harmanladı, 'bizim' olanı, 'bizim' olması gerekeni, okura üginç öyküleriyle sundu. Beni asıl sevindiren bu tutumudur. Evet, Özcan Ergüder, yereysellikle evrenselliği kaynaştıran M.Ş. Esendal'ın, Sait Faki'in, Sabanattin Ali'nin, Orhan Kemal'in, 'yerliliği' ilke edinen çağdışı öykücülerin temsil ettikleri 'gerçekçi akıma' katıldı. Iste bu anlayışla donatılan (Maskeli Balo) yayımlandığı sırada özellikle yazarlar arasında büyük yankılar uyandırmayı başarmıştı. Onun öykuyc getirdiğı yeni havadan, yeni soluktan, ye Hkvetekkltap ni anlatımdan söz ediliyordu. Özcan Ergüder'e hayran olanlar, sevenler... (Maskeli Balo)nun içerdıği öykülere benzeyen öyküleri beklerken belki de olmasını istediği bir şey olmayınca kırılmıştıo edebiyat dünyasını terk efmişti. Ve iştc kırküç yıl sonra Özcan Ergüder yeniden doğdu, yeniden dünyaya geldi. Can Yayınevi, nicedir tükcnmiş bulunan (Maskeli Balo)yu yeniden bastı ve kitapçı vitrinlerini zenginlestirdi. Can Yayınevi'ni, böyle çok önemli bir işi yaptığı için kutlamak gerekir. Çünkü (Maskeli Balo) her okurun gözkamastırıcılığından yararlanmak isteyeceği bir 'pırlanta' gibidir ve bu 'pırlanta' ne yazık ki karanlıklara hapsedilmiş, 'yokoluşun' ülkesine fırlatılmış ve oralarda tutularak genç kuşaklar cezalandırılmıştır. Abartmıyorum. Genç yazarlar Özcan Ergüder'i okusalardı bugün harika yapıtlaryaratmış olacaklardı. (Maskeli Balo)da dokuz öykü var. Bu öykülerin kahramanlarının hemen hemen hepsi, öğrencilerden, aylak gençlerden, kızlardan, evli kadınlardan, çocuklardan oluşmuştur. Birkaç annebabayı, babaanneyi, orta yaşjı kimseyi de Bu kadroya eklemek gerekir. Ama genellikle 'kanları kaynayan* gençler, öğrencilerdir. Cenç olduklan, dur durak oilmeden devindıkleri, her devinişte yaşamın koca kitlesinden kopardıkları ekmeklerle karınlarını doyurduklan, her zaman insanlığın sahip olduğu çok önemli, çok anlamlı ve ölümsüz değerleri temsil ettikleri için onlara ayrıcalık tanımış, belki de bu nedenle onları sahneye çıkarmıştır Özcan Ergüder. Gençler, birden bir ycre gider, koşar, yıkar, yapar, kendinden öncekilerin bildiklerini yeniden keşfeder ve keşfettiklerine dört elle saıılır. Sevinçlerle, heyecanlarla, tehlikelerle tanışır, tanıştıklarının kaynaklarını arar bulur, bulduklarıyla yaşamını, yaşamları zenginleştirir. f Öykülerin kahramanları (Maskeli Balo)nun aynı adı tasıyan 'Maskeli Balo' öyküsü; vakit geçirmek ve eğlenmek isteyen iki öğrencinin Akademide düzenlenen bir dans gösterisine gitme kararı ve bu kararı uygulamalarıyla il;ilidir. Salona gelen oğlanlar, kızlar, onarın konuşmaları, davranışları, üretip tükettikleri şeyler, düşünceler öğrencilerin gözleriyle iletilirokurlara. Evet, bu iki arkadaş, "Otuz yedi yıldır duvarlara, okulun kapılarına bakan, bu durumuyla da alay konusu olan Mr. ConsınV dizinin üzerinde mektup yazan kalın bıçakh, eeniş kalçalı, ince belli, uzun boyunlu, büyük gözlü, saçları kestane rengindeki Ceyn'i/ Simone de Beauvoir'ın 'îkinci Cins" tartışmasını, dinsel açıdan, önce Adem'in yaratıldığını/ Bob'Ia kız arkadaşının vislci içmelerini/ Annesini arayan HamletV Sekizinci Henri'yi" Ve o devrinin, ordan oraya kayma anlarında saptanıp belleklere kazınan çarpıcı ya da sıradan resimleri, inciten ve sevindiren oyunları, geçici paylaçolaşmaları, kendilerinin de o curcunada erimelerini, yitmelerini; bir bakışı, bir duruşu, agızların büründüöü biçimleri, çatlatan, yaran zekâ şimşeklerini ve daha bir sürü §eyi görüyor, gösteriyorlar. Özcan Ergüder, zamanı delik deşik ederek coşkulu bir ırmak gibi geleceğe doğru akan yaşamın hızına uygun bir hızla yakaladıklarını, bir güzel kompoze etmiş ve 'Maskeli Balo'yu koymuştur ortaya. 'Korkunçlar' öyküsünde bulunduğu kasabada 'deli' diye dillenmiş kimsesiz bir gencin dramı didiklenir. lri yan, pehlivan gibi güçlü ama bir saniye öncesini bile anımsamayan özürlü biridir Arif. Hamallık yaparak, onun bunun birkaç saat sürecek işlerini görerck gcçimini sağlar. Paradan puldan habersizdir...para nosyonu olmadığı için onu hcrkes kandırabilir, nitekim kanduıyorlar da. Arif, karşısındakini kırmaktan, üzmekten, aşağılamaktan, alay etmekten hoşlanan, Genceğe akan ırmak SAYFA 10 CUMHURİYET KİTAP SAYI 509