Katalog

Şiirin tragedyast Edip Cansevep Edip Cansever'i 28 Mayıs 1986'da yitirdik. On yıl olmuş Edip Cansever'i yitireli. 28.5.1995 günü Kadıköy Kültür Merkezi'nde bir anma toplantısı yapıldı Cansever için. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Kadıköy Şubesi ile Kadıköy Kültür Merkezi ortaklaşa düzenledikleri Edip Cansever'i ölümünün 10. yılında anma gecesinde Metin Cengiz'in yaptığı konuşma metnini sunuyoruz. METİN CENGİZ bunları ışlemesı ve böylece şıırde yenı an lam alanları yaratmış olmasıdır. Bu tema ları insanla, insanı da iç ve dış boyutlarıyla eJe alan Canscver, yalnızca bu temaJara yönclişi vc bu temafarı ışleyış bıçımıyle de, yani söyleyışiyle de biricik olmayı ba şarmıştır. Cansever söyleyis biçimiyle gelenekten bir çeşit kopmayı da basarmıştır. Bu anlamda da biricik olduğu söylenebılır. (îe lenekscl şiirin özü kapalı, yoğunlaştıran ve sözü en aza indirgeyen söyleyis biçinılerinden uzak durarak sözü detaylara dalıp uzatarak, ancak en gerekli olan yerde dramatık olanı öne çıkararak kendine öz gü bir söyleyis biçimi oluşturmuştur. Ve bu söyleyis biçimiyle de gelenekten bir kopmayı (denilebilırsc) tematık olanla birlıkte gerçeklcştırmıştır ve Ben Ruhi Bey Nas.lım (1976) adlı kitaplarında, sıkıntının bizatıhı kendini te matik olarak ele alan bir şair. Burada şairin anlattığı kcndi de olsa, kendisi gibi orta tabaka insanlandır artık. Onların ge rek kimlik sorunıı, gerekse kendilcrini ifade edcrkcn felsefi ve psikolojik sorunlan altını çızdigimiz bu kıtaplarda derinlemesine işlenmiş; insanın yaşadığından duydugu kaygı, tckdüzcliğin, çıkışsızlığın bunalımı gerek tek tek dizelerin sağlamlı ğı ve gerekse şiirlerin bir bütün olarak oluşturdtığu havayla başarılı ve şaşırtıcı bir şekılde verilmiştir. Yalın bu di/.e ışçısıdır (D. Hızlan) Cansever. Şiiri şaşırtıcı, metafor ve imgelerle (irülü olsa da durıı bir söyleyişi vardır. I lemen anlaşılır bir dıl kullanır. Ancak, dil gittikçe içe işler, düşundurür. Duyulur duyguları verirken de aynı dille seslenir. Ancak bütün bunlara karşın ctkıleyicı ve içe işleyen bir sesı vardır. Cınselliğe yaklaşımı d,ı, özelliklc kendi özgünlüğünü bulduktan sonra, libidonun bir ben idealini nitelik ve nicelik boyutlarında hcm alt bene hem dc üst bene gönderdığı yer lerde kurgular Burada demek istcdiğim, Cansever'de cinsellig'in insani bir boyut taşıdığı, hastalıklı bir insanın marazi aşkından uzak olduğu vc cinsellig'in toplumsal bir kendini gerçekJeştırme biçimi olarak ele alındığıdır lki kışinin arasında doğal bir cylcm biçimidir cinscllik nasıl gerçekleşirse gerçekleşsin. Kimbilir belki dc Cansever cinscllığı böylesıne işlerken toplumsal baskıdan, düzenin baskısından insanı soyuda Cansever'in clnselliğe yaklaşıım mak ve rahatlatmak da istemiştir? Ve böylece özne gerek tek tek kişilerle olan iüşluleri açısından, gerekse de toplumsal olarak kuşatıcı ctkinliğini yeniden buluyordurı1! Cansever'in insanlannın modern olduklarını da söylemek gerckir. Modern insanın sıkıntıları, sorunları yaşanır. Ve Canscver bu tanıklıklannı olduğu gibi ye niden yaratarak şiirleştirir. Ancak dünyaya aktif bir müdahaJedcn kaçar. Değıştırme şiirinde imgcscl ve metarorik olandır. Çıkışa doğru yöneltmez. Şaşırtır, sarsar ve öylece bırakır. Cansever'in etkilendiği şairleri saymaya ise gerek yoktur. Ancak söylendiği kadarıyla tekrar edcrsek, gerek kcndi kuşağından gerekse de kendine an latım olanaKİarı açısından yakın gördüğü yabancı şairlerden etkilenmiş ve yararlanmış olduğunu söyleyebiliri/. Bir de burada kısaca da olsa şairin te matık olarak sürekli vurgulanmış olduğu şeyc kısaca değinmek istiyorum. Bence, Cansever'in insanları çağımızın, modernizmin sorunlarını da yaşayan insanlardır. Dayatılanı, kendının olmayanı yaşayan bu insanlar kendi hayatlarıyla da sorun ludurlar. Trajik boyutu da burada yatnnıktadır Cansever şiihnin. Ve Canscver şiirinin teatral, destansı vc uzun soluklu olması da anlatmaya çaiıştığı şeyin şiirine, vermeye çaiıştığı insanın sorunlarınu uy gundur. Bu açıdan da Cansever yeniden okunmalıdır. Iktidar vc iktidara hem yakın hem uzak duran küçük ve orta burjuva insanlannın Türkiye'de yaşadıkları trajediyi anlamak için.* Modernizmin sorunları E dip Cansever, kendindcn sonrakı şairleri (kuşak olarak) etkileyen, et kının söz konusu şairlerde Kendini hemen ele verdiği özgün bir şair, birçok cleştirmenin de söyleuiği gibi. Edip Cansever'in özgünlüğünün asıl nedeni isc, alışılmış temalardan uzak dııruşu, hayatın içinde değinilmemiş olana yönelmesi, DÜNVHYI DEÖİŞTİRMEH İSTEVENLERE. HlîflP tlk ikı kitabıyla (lkındi Ustü, 1947Dirlik Düzenlik, 1954) gerek garıp, gerek kimli Karanfil (1957), Umutsuzlar Parkı Yazdıkça ustataan bir şair Necatıgil ve dönemin diğer akımıarından yararlanan Cansever, asıl şiirine, Yerçe(1958) ve Petrol (1959) adlı siir kitapla rıyla ulaşnnştır. Kendine özgü söyleyiş biçimiyle yenı temalara yönelışı ilk ikı kıta bında sezilse de asıl bu kitaplarında görii lür. Bu anlamda da Canscvcr'in ya/arak kendini aştıgını, şurıne hayatını koyarak ulaştığını söylemek fazla abartılı olmaz sanırım. Yani Cansever, daha ilk şiirleriyle kendine ycr cden şaırlcrdcn dcğil, yazdıkça ustalaşan ve kendine özgü yerle öncmi elde eden şairlerden. Çok yazan bir şair Cansever. Ve de uzun soluklu. Sözü habire uzatan, oltasını suyun belli bir yerinc dcgil de her yerine atan, böylece de ycpycni, canlı ve şaşırtıcı bir söz dizimıVle metalorlar dünyası kuran bir şair. Ele aldığı konuyu değişik yönleriyle işleyen, nesnelerle, nesnelerin nayaiıiTiı/duki önemini vurgulavarak oııların çagımızda aldığı ycni ve belirlcyici rolü belırten, ılışkı kuran ve bunu nesnel bir şiire olan eğilimini gösterircesine yapan bir şair. Şaşırtıcılığı, metafizik havası, içsel derınlı^i, belkı de bundan kaynaklanıyor! Sıkıntılı bir şairdır Cansever. Sıkıntısını temalara yediren, hatta, Ö7elliklc Tragedyalar (19M), Çağrılmayan Yakup (1966) B a s l a n n ı c ı n d a n XIX. V ü z u ı l a 0 Z DE M I R NUT H U Prof. Özdemir Nutku'nun, Türkiye'de oyunculuk tarihini ilk kez çok boyutlu ele alan çalışması, Yapı Kredi Yayınlan'ndan sunuluyor. Kitap, konunun tarihsel gelişiminı eksiksiz bir dökümlemeyle vermekle kalmıyor; oyuncunun, o sıradışı kişinin, farklı çağlarda, farklı kültürlerde yansıttığı özelliklere, özgün ve geçerli yorumlar getiriyor. Profesyonel oyuncunun Antik Yunan ile başlayıp, XIX. yüzyıla dek uzanan yaşam öyküsüyle, tiyatronun toplumbilimsel anlamını da aydınlatıyor. Özdemir Nutku'nun zengin bilgi ve çözümlemeler sunan bu nitelikli çalışması kitapçılarda. Tiyatroseverler, bugün kitapçınıza uğrayın. Ouunculuh Tarihi Cansever söyleylş blçlmiyle geienekten bir cesit kopmayı da basarmıştır. Y A P İ l..ıljt.ıs.ıt,ıy HOO'H) I s u n h u l K R E D İ !cl ( 0 2 1 2 ) 19i Y A Y I N L A R I 08 24 (t hat) P.ıx (0212)293 07 23 CUMHURİYET KİTAP SAYI 277