Katalog

kenlik gösterirler. Hatta aynı yörelerdeki kabileler bile birbirinden farklıdır. Her kabilenin kendisine özgü dilleri, yaşam biçimleri, inançları, giyimleri, dansları, gelenek ve görenekleri vardır. Filmlerden tanıdığımız at sırtındaki bufalo avcıları, göçebe sınıfına giren Ova Kızılderilileridir. Kızılderili Mitolojisi'ndeki Çeyeniler, Kiovalar, Komançiler, Arapaholar bu gruba girmektedirler. Kitaptaki Çeroki, Çoktaw, Çikasaw, Seminolelerin pir icolu olarak bilinen Mikasukiler, güneydoğu yöresindendirler. Bunlar bir zamanlar Creeks kabüesiyle birlikte "Beş Uygar Kabile" diye adlandırılan grubun üyeleriydi. Bunlar diğer kabiIelere göre, beyaz adamın yaşam biçimine en iyi ayak uyduran ve hayatta kalmayı başaran kabileler olmuşlardır. Kitapta adı geçen Navaholar ise en büyük Kızılderili kabilesini oluşturmaktadır ve yarı göçebedir. Zuni ve Hopiler, yerleşik düzende kerpiç evlefden oluşan köylerde oturdukları için, Ispanyollar tarafından, 'köy' anlamına gelen pueblo sözcüğü kullanılarak, pueblo Kızılderilileri olarak tanımlanırlar. Pueblolar, kimliklerini koruyabilen ender kabilelerdendir. Böyle bir kitabı çevirirken karşılaşılabilecek birtakım zorluklar vardır. Kiiltür farklılıklarının akı.ııılması güçtür. Örneğin, Kızılderili inançlanM!:ı veralanbazıkavramlardüşünce taızımıza yabancıdır ve karşıfıkları bulunmayabilir. Coğrafi bölgelerin çok farklı olması, bazı bitki, hayvan, tüm canlıların dilimize çevrilmesi sorun yaratabilir. Altı ayrı türde, değişik boylarda ve renklerde mısır yetiştirilen ve mutfaklarında önemli bir yer tutan mısır için, güneybatı Kızılderüilerinin kullandıkları birçok değişik terim bulunmaktadır. Çevirmen bunlara kişilik bulmakta zorlanabilir. Üstelik öykülerin zaten kendi dillerinden başka bir dile çevrilmiş olması, bazı nüansların yitirilmesine neden olur. Doç. Dr. Unsal Özünlü bunların üstesinden gelmeyi başarmıştır. Kızılderili Mitolojisi gibi kitaplar sayesinde Kızılderılilerın değişik dinlerini, geniş mitolojilerini, zengin kültürlerini, sade yaşam biçimlerini tanıma olanağı doğduğu için onlar hak ettikleri gecikmiş saygıyı görmektedirler. Dünyada yavaş yavaş tanınmaya ve kabul edilmeye başlanan bu zengin kültürün ürünlerinin, elimizdeki bu örnekte olduğu gibi yetkin kişiler tarafından dilimize çevrilerek ülkemizde de tanıtılmasının mümkün olması, dileğimizdir. • Kızılderili Mitolojisi / Alice Marrıot, CadolK Rachlın / Çev Ünsal özünlü /lmgeKttabevı/294s CUMHURİYET KİTAP SAYI 214 Sevgili "Sevgili" ToniMorrison'un "Sevgilisi" de dilimizde ŞULE TÜRCAN | | en ve yazdıklarımı okuyan1 lar, atalarımızın pigment dengesi sayesinde yeryüzü| ne karaderili olarak gelmediğimiz için şanslı insanlarız.Çoğu zaman kendimizi dünyanın merkezine koyarak, küçük burjuva sorunlanmızı ve iç bunalmışlıklarımızı başka sorunlara, başka hayatlara, hatta yanı başımızdaki insanlara yabancılaştığımızı fark etmeden yaşarız. Ama "Sevgili" gibi bir kitap söz konusu olunca sorunlan ve can sıkıntısını bir B yana atıp acıda, örselenmişlikten ve nüzünden bahsetmek gerekir; her biri, insafsızca belirlenmiş kaderiyle dünyaya gelen, daha yiizyıl başlarındaki Özgürlükler Ülkesi'nin(!) özgür olmayan insanlanndan... Kitabın adının nereden geldiğini anlatmak, belki de onun önemli bir parçasını anlatmak olacaktır: Sethe, bilge Bebe Sugss'ın gelini, Halle'nin karısı ve dört çocuğun annesidir. Gün gelip oğlanlar on üç yaşına bastıklannda evden kaçmış, Halle ortadan kaybolmuş, Bebe Sughss ölmiiş, Sethe küçük kızı Denver'la bir başına kalmıştır. Denver'la ablası (Sethe'nin üçüncü çocuğu) ise bunalmışlığın, ezilmişliğin gözünü döndürdüğü bir anda Sethe'nin, "Köle olacaklarsa ölsünler" diye boğazını keserek, yeryüzünde ruhuyla yaşamasına neden olduğu minik kızdır. Oysa ne çok sever Sethe çocuklannı. Tek istediği onların köle olarak değil; özgür, mutlu insanlar olarak yaşamalarıdır. Sethe, küçücük kızının mezar taşına "Sevgili Merhume" yazdırmak ister ama parası olmadığı için mezarların arasındaki mezar taşçısının cinsel cinsel isteklerine boyun eğdiği süre, sadece "Sevgili" kısmının yazılmasına yeter. Ve yıllar sonra Sethe ile Denver'ın evine genç bir konuk gelir. Adını sorduklarında, "Sevgili" der. Kim olduğu, nereden, nasıl geldiği belli değildir. Artık Sethe ile Sevgili son derece güçlü ve ilginç duygularla ve son derece dramatik bir şekilde birbirlerine akma sürecine girerler. Kimdir Sevgili? Minik kızın hiç ölmemiş ve büyümüş hali mi, o'nun hayaletimi? Işte biraz böyle bir şey... Kanserli hücrelerin, sağlıklı hücreleri her an yiyerek yayılması gibi beyazlann karaderililerin kanlarını emerek, 'insanca yaşam'a kastederek kurdukları hakimiyete tanıklık eden, düşle gerçeğin, hayalle somut olanın, umutla hüznün kaynaştığı, birbirine karıştığı bir hikâye. Kitap, çok şükür ki köleliğin "kişinin bilemeyecek zamanda dünyaya gelmiş bir yığın insana da, kaderlerinin ezilme, incinme ve mutsuzluk üzerine kurulu olduğunu bildikleri halde mutluluğu arayan ve zaman zaman da onu yakalayan insanların romanı olmakla, mutlulukla, moral değerlerle, yaşama sevinciyle ilgili öyle dokunaklı göndermelerde bulunuyor ki insan, kendisini üzüntüye ittiğine, kendisine rahatsızlık verdiğine inandığı birçok sorunu/sebebi elinin tersiyle itivermekistiyorşöyle. Ve okuduklarından dolayı, bir kitabı sıcacık yatağında, huzur içinde okuyor olmaktan dolayı bile neredeyse rahatsızlık hissedecekken.yaşamdaki en temel amacın "özgürlük duygusunu her an hissederek yaşamak"tan başka bir şey olamayacağını düşünüyor bir kezdaha. "Sevgili"ye, Nobel'li yazann bir kitabı diyerek bakmıyorum. Ama şu da bir gerçek ki Nobel gibi dünyanın en büyük edebiyat ödülünün iyı insanların, acı çekmiş, sindirilmiş, insanhk dıÎı yaşatılmış yoğun duyarlıkları masala gerçek arasında yaşamış insanların ustalıkla yazılmış romanlarına verilmiş olması, bu anlamda ve ödüllerin 'objektifliği açısından sevindirici, güven vericidir. Yoksa Toni Morrison '93 Nobel'ini almasaydı da 'Sevgili' sevgililiğinden bir şey yitirmiş olmazdı. • SAYFA 17