Katalog

ma, bir yandan siyasal otoriteyi dini yasa açısından denetlerken, bir yandan da toplumsal ve hukuk alanında kurallar ortaya koyuyor. Ancak, yazara göre bu düzenin temel taşı olan siyasal iktidar, kimi şeriatçıların, iddialarının aksine, özerk yani görece laik bir alanda faaliyet gösteriyor. Geleneksel lslamın, konumuz açısından vurgulanması gereken bir başka özelliği, siyasal iktidar karşısında oldukça kayıtsız davranan bir sivil toplumun varhIslamcılık: 19. Yüzyıhn ikinci yarısından itibaren kimi tslam düşünürleri tarafından Batı'nın sömürgeciliğine bir tepki olarak geliştiriliyor. îslam dünyası, temasa geldiği Batı'nın uygarlığı karşısında geri kalmışlığının biRncine varıyor; ancak söz konusu îslam düşünürleri bu geri kalmışhktan kurtuluşun çaresini Batı'yı taklit etmekte değil, tslam'ın esas kaynaklanna yani Kuran'a ve Sünnet'e dönmekte görüyorlar. 20. yüzyıl Islam düşüncesine damgasını vuran bu eğilimin belli başlı öncüleri selefiye reformculan (Cemalettin Afgani, Raşit Rida ve Muhammed Abdüh), Müslümari Kardeşler'in kurucusu Hasan el Benna ve Pakistan Cemaati Islami'nin lideri Abul Ala el Mevdudi. lslamcılar Islam ülkelerinin geri kalmışlığından geleneksel lslamın baş oyuncuları olarak nitelendirdikleri ulemayı sorumlu tutuyor; ulemanın yüzyıllardır kapalı tuttuğu içtihad yolunun yeniden açılmasını talep edıyor, Kuran ve Sünnet dışındaki öteki kaynakları (şerh, felsere, aynı zamanda dört büyük fıkıh okulu, yani mezhepler) reddediyorlar. îslamcıları geleneksel u'emadan ayıran bir başka önemli özeliik, bu düşünürlerin Batı teknolojisine ve pozitif bilimlere duydukları hayranlık. Yazar, Humeyni gibi ayetullahlarla, ülkemizdeki Refah Partili yöneticileri de bu kategoride inceliyor. Yazar, Refah Partisi'ni kuran ve büyük çoğunluğu laik eğitimden çıkan (Istanbul Teknik Üniversitesi) kadronun, zaten geleneksel ulema ile yakından uzaktan bir ilişkisinin olmayışına dikkat çekiyor. Roy bu olgunun öteki Islam ülkelerinde de gözlendiğini belirtiyor, Islamcıların çoğunluğunun geleneksel medreselerde değiT, laik okullarda hatta Batılı ülkelerin üniversitelerinde (Iranlı birçok bakan) eğitim görmüş olduklarına dikkati çekiyor. Siyasal iktidar açısından, Îslamcıları geleneksel ulemadan ayıran belli başlı özeliik, Islamcıların siyasal iktidara duydukları ilgi. Islamcılara göre bir toplumun sadece Müslümanlardan oluşması yeterli görülemez. Toplumun temeli lslami kurallara dayandırılmalıdır. Islamcılara göre toplumun lslamileştirilmesi, toplumsal ve siyasal bir eylemin ürünü olacaktır. Bunun CUMHURİYET KİTAP SAYI 214 8». için camiden çıkmak gerekir. yor. iktidar sorunu, kadın sorunu ve n ele geçirerek lslami temeller üzerinHumeyni bu bağlamda iktidara geşeriata karşı tavır. de bir toplum kurma hedefini ikincil lince bir anayasa hazırlıyor. Yani Türkılarak, mevcut toplumu lslamileştirYazara göre yenifundementalizm, kiye gibi laik ülkeleri ya da anayasalarımeyi esas almaktadırlar.. çağdaş taleplerini yitiren Islamcılığın, nı sömürge geleneğinden devralmış Isahlakçı bir karaktere bürünerek mu80'li yıllarda yaşanan süreç budur... lam ülkelerini (Irak, Tunusvb.) biryahafazakârlaşması ve ufkunu yitirmesiO zamana kadar Islam devrimi için çana bırakırsak, ilk kez bir Islam devleti dir. Yazara göre "lslamcılık, Islam île üşan militanlar artık evrimci bir Islaşeriatla yetinmiyor, siyasal meşrutiyesiyasal modernlik arastnda bir andı, mileştirme sürecinin aktörleri oluyortin temeline anayasayı yerleştiriyor. kırılgan bir sentezdi, sonuçta kök sallar... Bireylerin lslami amele dönmesiYazar, Humeyni Iranı'nın kadın so madı." Kök salmadaki bu yetersizlik, ni savunuyorlar. rununa da geleneksel ulemadan farklı siyasal Islamcılığın 80'li yıllar boyunca Yarattıkları lslami alanlarla (cami, baktığını, kadını eve hapsetmediğini, bir "yeni fundementalizme" kayışına cami çevresindeki alışveriş merkezlekadına çalısma ve kamu hizmetine giryol açtı. Yazara göre bu kayışın nederi, cami merkezli bir toplumsal yaşam) me gibi hakları tanıdığını (örtünerek ni, Iran'ın Islam dünyasına önerdiği toplumsal hayatı denetlemek, şeriatı tabii) belirtiyor. "Islam devrimi" tezininyenilgiyeuğratoplumsal hayata egemen kılmak, ması, Iran'ın Şii gettosunda sıkışması adetleri arındıımak onların esas kaygıRoy'a göre, Iran Islam Devrimi lslave tecrit olmasıdır. sıdır. Bu modelde hedef, ekonomiyi ya mi özelliklerinin yani sıra bir üçüncü da siyasal işleyişi değil, adetleri değişdünya devrimi özelliklerini de taşıdığı Roy'a göre, FlS tipi yeni fundementirmektir. için, devrimin mantığı kimi zaman şetalist hareketler, siyasal iktidar talebini riatın önüne geçiyor. Yazar, buna kabir yana bırakarak, ya da siyasal iktidaYenifundementalistler toplumu nıt olarak Humeyni'nin sağlıdevlet yoluyla değil, aşağıdan ğında Iran basınının Sandinisyukanya yeniden Islamileştir** tslamcılar Islam ülkelerinin geri taların ya da IRA'nın mücademeye çalışıyorlar. Toplumdakalmışlığından geleneksel lslamın baş lelerini ön planda tutuşunu, ki bireylerin gündelik yaşamoyuncuları olarak nitelendirdikleri ulemayı da lslami pratiğe (namaz, Afgan mücahitlerine ikincil bir önem atfedişini gösterioruç, sadece dinsel bakımdan sorumlu tutuyor; ulemanın yüzydlardır yor. meşru sayılan yiyeceklerin tükapalı tuttuğu içtihad yolunun yeniden Fundementalizmyeni funketilmesi ve tabii kadınların açılmasını talep ediyor, Kuran ve Sünnet dementalizm: Yazar, îslamcıörtünmesi) dönmelerinin ları, geleneksel ulemadan ve sağlanması esas kaygılarıdır. dışındaki öteki kaynakları (şerh, felsefe, yeni fundementalizm olarak Bu amaca ulaşmak için başaynı zamanda dört büyük fıkıh okulu yani nitelendirdiği (Cezayir FlS vurdukları başuca yöntemler, mezhepler) reddediyorlar." Hareketi) hareketlerden ayırbuluşma mekânları, kulüpler mak için üç kritere başvuruyaratmak, ödünç kitap verme ı SAYFA 13