Katalog

Octavio Paz'ın bir kitabını dilimize çeviren Adnan Özer: Boğa?içi Üniversitesi Bılgı İsicnı Bilim ve Mühendislik "Bilim ve Mühendislik", Boğazıçı Üniversitesi Bilgi İşlem Kulübü (BÜBİK) çatısı altında bir araya gelen bir grup bilim ve mühendislik öğrencisi tarafından çıkarılmaktadır. Derginin içeriğîni okuma, araştırma ve çeviri çalışmaları sonucu ortaya çıkan ürünleroluşturuyor. Bu çalışmalarda, bilim ve mühendislik eğitiminin tekdüzeliği içinde yabancı kalınan alanlara yönelik ciddibirentelektüeletkinlikyürütültnesi vebu yollaklasik bilim adamlığı ya da mühendislikten farklı bir kültiirün oluşturulması yönünde ilk adımlann atılması hedeflenmektedır. Derginin l.sayısında,kulüp içi seminerlerin üriinleri olan 'Sömürgecilik Çağında Matematik Tarihi', '17. yüzyılda Alitn ve Zanaatkârlar' ve 'Klasik Fizi&in Temel Karakteri' adlı derlemelerin yanı sıra, geleneksel bilim adamı ımgesine oldukça aykırı bir imgenin çizildiği 'Edison ve Elektrikli Sandalye' isimli çeviri yer alıyor. Çevre sorunlan dosyasında ise Amazon ormanlannda süren kıyım üzerine Susanna Hetch ile yapılan bir söyleşinin çevirisi bulunuyor. 1990 haziranında çıkan 2. sayıyla, özellikle Türkiye'de gündeme yeni yeni girmeye başlayan antîpozitivist bilim tarihi ve bilgi kuramı anlayışının önde gelen savunucularından A.Koyre ve G.Bachclard gibi isimlerin çalışmalarının tanıtılmaya başlanması hedefleniyor. Bu sayıda ayrıca, B.Ü. Felsefe Bölümü Başkanı Yalçın Koç'la yapılan kuantum fiziğinin günümüzdeki sorunlarıyla ilgili bir söyleşi de yer ahyor. Derginin hazırhkları süren yeni sayısında, A.Koyre ve G.Bachelard'dan yapılan çevirilere, Cangulheim'in biyolojide model kullanımı konusundaki makalesinin çevirisi eklenecek. 3 sayjdaki ana başlıklardan birini de matematik oluşturacak. Bu sayıda, ünlü matematikçilere ait fonksiyon kavramı tanımlarının derlendiği biryazının ve birMacar matematikçi olan Renyi'nin yazdığı, matematiei popüler bir dille tanıtan Sokratik diyaloğun çevirileri yer alacak. Yapılacak söyleşinin konusu da yine matematik olacak. Yazıjma Adrcsi: Boğaziçi Üniversitesi Bilgi Işlem Kulübü PK 2 80815 BebekİSTANBUL Sahibi: B.Ü. Bilgi İşlem Kulübü adına Nuri Ersoy Fiyatı: 4000 TL/Ydda iki kere çıkar. Edinilebilecek Yerler tstanbul: Kadıköy Kültür Mcrkezi . Beyoğlu Dünya Sineması Ankara: Dost Kitabevi tzmir: İleri Kitabevı. Kulübü'nden Octavio Paz'ın şiiri, Meksika gecesi, fiestası, Meksikalı küfürü kadar dinamik olduğu gibi bilgece bir savsöz üstünlüğü, şiir okuyucusunun algısını zorlayan, tanrısal ışıltılarla kamaştıran bir estetik içerir. 'Hak yerini buldu' ADNAN ÖZER ak yerini buldu. N o b e l sonunda O c t a v i o Paz'a verildi. Avrupa entelektüelizmini entelektüel d o n a n ı m ı y l a zorlayan Paz, bir irkilti yaratmış olmalı ki yıllardır N o b e l o n u teğet geçmişti. Kuzey A m e r i k a p r a g m a t i z m i n e , Avrupalılığın zaman tasarrufuna kendi tedbirliliğini koymasına karşı çıkan Paz, metaforik bir kâhin olarak da algılanıyordu bazı çevrelerde. AngloSakson eleştiri geleneğine, Fransız GrekoLatin eleştirisine b o y u n eğmeyişi de b u irkiltinin nedenleri arasında sayılabilir. H e r şey b i r yana, çevirmeni olarak beni P a z ' ı n şiirleri ve şair kişiliği ilgilendiriyor. Düzyazıda bir mistifikasyon dehası olan Paz'ın şiir kozmogonisine girebilmek, h e m precolombian mitoslar evrenine inmek hem de Avrupalılığa özgü soyut düşünCeyi koşturmakla olasıdır. Ç ü n k ü bu iki eleman, kıtaya ait ö z ve yabancı özellik bir melezlenme yaratmıştır Latinlerin Amerikası'nda. Latin A m e r i k a şiirinin, aydın potansiyelinin filizlenmesinde bu k o z m i k bireşim yatar. A g u i l a o sol? Kartal ya da Güneş? Hangisi? Bu soru bir sınama sorusudur. Yanıtını Meksika tarihinin ta derinliklerinde aramak gerekir. Aztek dilinde C u a u h t e m o c " D ü ş e n K a r t a l " demektir. C u a u h t e m o c bir Aztek i m p a r a t o r u n u n adıdır aynı zamanda. Meksika fatihi C o r t e s ' i n tahtından indirdiği, ö n c e işkence ettiği, sonra ö l d ü r d ü ğ ü genç imparator. "Kahraman sehit, yeniden dirileceği günü beklemektedır. İsa gibi. Meksıkalılann çoğu Imparator Cuauhtemoc'u ülkenin 'genç dedesi' olarak görürler. Onun mezarı, halkımızın beşiği olmuştur. Bu, mitolojinin diyalektiğidir ve de Cuauhtemoc tarihsel bir kişi olmaktah çok bir söylencedir. Işte tam burada, tarihimizi gerçekten siirleştiren bir durumla karşılaşıyoruz. Cuauhtemoc'un mezarının kesin nerede olduğu bilinmiyor. Bu sı.rı bulmak Meksika'nın tutkusu olmuştur. Mezarı bir bulsak, kaynağa dönmüş, atalanmızla yeniden buluşup birleşmiş, yalnızlığımızdan kurtulmuş olacağız. Ama yok işte, bulamıyoruz!"* Bu yenilmişlikle başlatır Meksikalı yalnızhğını. Böyle bir acıya mahkum edildiği için de, dünyevi umursamazlığını şenlik düzeyine yükseltir. 'Ölüm şenliği' koyar adını. Artık o her şeyi karıştırmaktan yanadır. Her şeyi zıddıyla birlikte düşünmek istemektedir. Yalnızlığın diyalektiği kurulmuştur açıkçası. Meksika tarihinde, efsanelerinde yengi de vardır hiç kuşkusuz. Huitzilopochtli iyi dövüşen ve kazanmasını bilen savaşçıların güneşkahramanıdır. Bir ateş maskesi taşır. Bu indirgenmiş bir güneştir. "Kartal ya da Güneş!?" sorusu şimdi anlam kazanıyor. Bu soru, Octavio Paz'ın bir şiir kitabının adıdır aynı zamanda. Kartal ve Güneş mitosları, Paz'ın şıirinde ımgeleşmişlerdir. Onun şiirinde iki temclli gerçeklik olarak yatarlar... Düşen Kartal yenildiği anda Güneş'e dönüşür. Mitossal geçiş imgesel geçişle aynı anda olur. Bu kozmik H Düzyazıda bir mistifikasyon dehası olan Paz'ın şiir dünyasına gırebilmek içın Avrupalılığa özgü soyut duşünceyı koşturmak gerekir. dönüşüm büyük bir enerji açığa çıkarır ve Paz şiirinin dinamiğini dinamosunu oluşturur. Octavio Paz'ın şıiri Meksika gecesi, fiestası, Meksikalı küfrü kada dinamik olduğu gibi bilgece bir savsöz üstünlüğü, şiir okuyucusunun algısını zorlayan, tanrısal ışıltılarla kamaştıran bir estetik içerir. Bu yetkinlik karşısında Paz, güneşkahramanı Huitzilopochth'den güneş tanrı Quetzalzoatl'a dönüşür. Quetzalzoatl, gönüllü olarak kendini kurban etmeyi, hayat öğretilerinın ve dünyanın en yüce değeri sayan rahiplerin güneş tanrısıdır. Kartal ve Güneş mitosu Paz şiiri mitosunun onun şiiri de moelern dünyada bir mitostur artık iki yönünü verirken, şair kişiliğini GüneşTanrı Quetzalcoatl'dan alır. Quetzalcoatl, törenleri ve yazgının cilveleri saygı ıle karşılayan, fakat yeniden dünyaya gelmek için savaşı ve ölümü kabul etmez. 'Yazgının cilveleri', parmağımızı bu noktanın üzerinde tutalım biraz. Fransız araştırmacı, eleştirmen Elsa Dehenin Paz şiirine girebilmek için kendisine bir kavramın anahtar olduğunu söyler. "Seguro Azar"dır bu kavram. AnUmı "baht sigortası, baht güvencesı" şeklinde çevrılebilir. Yazgının cilveleri arasına atılan bahtın güvencesi... Evet, Paz şiiri dinamizmiyle ve söz derinliğiyle şair aklını tehlikeye atarcasına ilerler. İnsan aklının zıvanadan çıktığı noktaya varır birçok kez. Burada Seguro Azar kavramı devreye girer; dünyevi algılanışın toparlanamadığı bir yerde, varolan insanla varlık âleminin ilişkisinin yittiği yansımalar âlemi gelir. Akıl yitip gidecekken bir anda, bir kahraman gibi yeniden doğrulur. Şair yetkinliği, bilgeliği olmuştur bahtına güvenceyi sağlayan... Kozmik çevrende Güneş'e dönüşen Kartal metaforu kuşku bırakmayacak şekilde Paz'a uygundur artık. l~l * Yalnızlık Dolambacı / Oaavio Paz / Çeviren: Bozkurt GÜVLIII,. S A Y F A 19 C U M H U R İ Y E T KİTAP S A Y I 36