Katalog

René Magritte: Resimlerle felsefe Magritte, matematiğin, felsefenin ve dilin ressamıdır. Resim onun fikirlerini iletme aracıdır. İmgeler ve onların bağlamlarıyla oynamaktan keyif alır. Amacı geleneksel resim sanatındaki gibi göze hitap etmek ve bakana keyif vermek değil, gözü incitmek ve bakanı rahatsız edip şaşırtmaktır. Yrd. Doç.Dr. Zekiye Antakyalıoğlu, İst. Kültür Üniversitesi S CBT 1059 / 17 6 Temmuz 2007 on derece ilginç ve eğlenceli resimlerle akıllarda kalmayı başarabilmiş olan René Magritte Belçikalı sürrealist bir ressamdır. 18981967 yılları arasında yaşamıştır. Brüksel Güzel Sanatlar Akademisi’nde eğitim görmüştür. İlk sergisini Brüksel'de 1917 yılında gerçekleştiren ressam, sergi fiyaskoyla sonuçlanınca Paris'e taşınmış ve orada André Breton'la arkadaş olarak sürrealist çevreye girmiştir. Sürrealizm eğer bilinçaltını resmetmekse bunu Salvador Dali yapar. Dali'nin resimlerinde uçan filler, balığın ağzından çıkan kaplanlar, ve gerçeküstü imgeler görürüz. Hepsi bilinçaltımızla, rüyalarımızla, korkularımız veya arzularımızla ilintili sembolik resimlerdir. Ama sürrealizmin aynı zamanda birbiriyle ilgisi olmayan nesneleri bir araya getirip bakanı şaşırtmak ve kalıplaşmış gerçekliklere meydan okumak yönü vardır ki bu DADA'dır. Magritte, aynı Marcel Duchamp gibi bu amaca hizmet eder. Magritte bir fikir ressamıdır. Rüyaları resmetmez ama resimlerini rüya gibi yorumlamamızı ister. Amacı düşünceleri (yani soyut olanı) resmetmektir. Nesneleri (yani somut olanı) değil. Ona göre her gün zaten görebildiğimiz nesneleri resmetmek işi ilginç bir iş değildir. Peki çizimleriyle düşünceleri aktarmayı hedefİmgelerin İhaneti 1928 leyen bir kişi ne kadar ressamdır, ne kadar filozoftur? Magritte, matematiğin, felsefenin ve dilin ressamıdır. Resim onun fikirleZekâ 1936 rini iletme aracıdır. İmgeler ve onların bağlamlarıyla oynamaktan keyif alır. Amacı geleneksel resim sanatındaki gibi göze hitap etmek ve bakana keyif vermek değil, gözü incitmek ve bakanı rahatsız edip şaşırtmaktır. Magritte, kalıplaşmış ve otomatik algılamaya dönüşmüş gerçeklikleri alıp onları tamamen provokasyon amacıyla bambaşka anlamlar ve bağlamlar dahilinde yeniden çizer. Kant'ın algılama üzerine belirttiği düşünceleri doğrular. Amacı, göstergelerden oluşan DİLİN, aslında ne kadar kaypak bir olgu olduğunu ortaya koymak tır. Ferdinand de Saussure'e göre en küçük anlam birimine gösterge denir. Dil, göstergelerden oluşan bir sistemdir. Gösteren + Gösterilen = Gösterge “Bu bir pipo değildir” alt başlıklı resim Magritte'in en basit ama en karmaşık resimlerindendir. Son derece bildik, motamot bir şekilde, bir ders kitabındaki ilüstrasyon tarzında çizilmiş bir pipo, havada asılı kalmış gibi tasvir edilmiştir. Resme bakan kişi “bu bir pipo” der, ama alttaki yazıyı okurken de “bu bir pipo değil” der. Bu olduğu anda işte kişi kendisini bir tuzağın içinde bulur, bir çelişkiye düşmesi sağlanmıştır. Oyuna getirilmiştir. Kaligram Bubirpipo U bir B ubirpipodurBubirpipodurBub irpipodurBubirpipodurBubirpipodur. Michel Foucault'ya göre Magritte'in yaptığı oyun budur. Bir kaligram hazırlamıştır ve pipoyu resmetmiştir. Sonra da altında, el yazısıyla onu yalanlamıştır. Kaligram yorumlarken yapacağımız iki şey olabilir: Ya şekli göz ardı edip yazıyı okumak ve pipo olduğunu anlamak, ya da yazıyı göz ardı edip şekle bakmak ve pipo olduğunu anlamak. Görmek veya okumak. Bu ikisini aynı anda yapmayız. Magritte pipo resmini çizer çünkü görmemizi ister. Altına da yazıyı yazar çünkü okumamızı ister. Yani yaptığı gösteren ve gösterileni ayırıp gösterge dediğimiz şeyi yapı söküme uğratmaktır. Pipo örneği onun dil ve dil oyunlarına olan ilgisini gösteren bir resimdir. Bu bağlamda Magritte bize Lacan ve Wittgenstein gibi düşünürleri hatırlatır.Her iki düşünür için de “dil” in dışında bir gerçeklik yoktur. Dil bizim hapishanemizdir. Magritte dili resmetmeye çalışır, görünen dünyanın ve sıradan olan her şeyin aslında gizemli olduğunu ortaya koymaya çalışır. Bu yüzden metafiziği, doğa üstünü ya da bilinç altını çizmekle uğraşmaz. Bildik, günlük, sıradan nesneleri resmeder ama asıl amacı bizi tam da bunlarla oyuna getirmektir. Magritte'in resimleri, başlıklarıyla ya da adlarıyla birlikte düşünüldüğünde kompozisyonlarını tamamlarlar. Her bir resim adıyla vardır ve adıyla anlamını tamamlar. Magritte genellikle yadırgatıcı adlar koymuştur resimlerine. Magritte ortaya bir soru atar ama asla buna cevap vermez. Başlıkları resimlerini tamamlar ama asla açıklamaz. Kelimeler mi doğrudur yoksa imgeler mi? Hangisi bize doğruyu bulmakta yardımcıdır? Gördü Hegel’in Tatili 1938 ğümüze mi inanırız yoksa okuduğumuza mı? Gökyüzü solda imgesel olarak temsil edilmiş, sağdaysa kelimeyle. Her ikisi de temsildir, birisi görsel diğeri de gösteren ve gösterilen arasında mantıksal bir bağlantı olmayan göstergeler toplamı dille. Peki Magritte neyin ressamı? Kesinlikle sembolik olmayan sıradan bir objeyi alıp sıradışı ve sembolik yapmak. Gördüğünü değil düşündüğünü resmetmek. Görünen şeyi alıp ondan bambaşka fikirler türetmek. Bunu çizebilmek. Felsefeyi çizmek Magritte, zıtlıkları çizer. Görünmeyeni görünen yapan resimler çizer. Yadırgatır, düşündürür, görünen herşey başka birşeyi gizlemektedir. Görüneni çizmek işte bu yüzden, aslında görünmeyeni çizmektir. Vücudumuz bizim aynamızdır. Ama sadık bir ayna değildir, içeriyi olduğu gibi yansıtmaz. Resmin de amacı bu olmalıdır. Olanı olduğu gibi yansıtmamak; onu değiştirip dönüştürmek. Gerçeklik, temsili aynen yapılabilRüya Anahtarı 1935 diği için acınası durumdadır. Gerçeklik ve imgelemin ayrımı nedir? Dış dünya dediğimiz şey de ne kadar gerçektir? İnsanın durumu acıdır. Perde Sarayı 1929 Çünkü dış dünya diye algıladığımız şey aslında kendi imgelemlerimiz ve onlara taktığımız isimlerden oluşur. Yani dilden. En büyük savaşımız her gün gördüğümüz şeylerin aslında görünmeyen taraflarının olması gerçekliğiyledir. Magritte'in de en büyük savaşı gerçek ya da doğru dediğimiz şeyin ne olduğu iledir.