Katalog

BİLİM VE SANAT TIPEĞİTİM Ressam gözüyle Multiply Skleroz (MS) hastalığı Göz sinirinde yangı olan bir ressamın resimleri bize bir hastanın günlük yaşam alanında neyi nasıl gördüğüne dair önemli ipuçları veriyor. Onun resimleriyle hastalığın doğal seyrini de görebilmiş oluyoruz. Prof. Dr. Pınar Aydın, Göz Hastalıkları ve Göz Nörolojisi Uzmanı [email protected] S, Mültipl ve Skleroz sözcüklerinin kısaltılmışı. Mültipl, “birden çok” anlamında, Skleroz ise “sertleşmekatılaşma” anlamında. Bu hastalıkta sorun sinirlerde. Bedende her organ veya dokunun çalışması için, ev aletlerinde olduğu gibi, elektrik gerekiyor. Elektriği sinirler sağlıyor. Sinirlerin çevresinde, elektrik kablolarında olduğu gibi iletilen elektriğin dışarı kaçmasını engelleyen bir kılıf var. Sinirlerin çevresindeki kılıfın adı “miyelin”. Miyelin, proteinlerden oluşuyor. Bünyesel yatkınlığı olan kişilerde, tam bilmediğiResim 1. Peter Mac Karell'in “Depictions of an miz nedenlerle Odyssey” isimli kitabının kapağı (ör: Aşırı sıcak veya aşırı soğuk ortam) hastalık tetikleniyor ve sinirlerden birinin veya birkaçının kılıfında bozukluk ve elektrik uyarısında kaçak oluyor. O zaman, elektrik uyarısı iletilmesi gereken Resim 2. Ressamın hastalığının öncüsü, başağrısı yere iletilemiyor ve o organ ya da doku tam olarak çalışamıyor. Çalışamayan organ eğer bir kas ise, tedavi edilmediğinde zamanla kasılıp katılaşıyor. O zaman da MS hastalığı tanısı kesinleşiyor. Günümüzde hem tanı hem tedavi yöntemlerinde önemli ilerlemeler kaydedilen MS'nin en önemli bulgularından biri, “göz sinirinin tutulmasıyangısı” durumudur. Hasta kişinin genellikle tek gözü, birkaç gün içinde neredeyse tümden görmez olur. Olağan göz kontrolünün tamamen normal olması, hekime göz sinirinde tutulum olduğunu düşündürüyor. Bu durumda “göz bebeğinin ışığa yanıtı” ve “görme alanı testi” gibi bazı testler yapıyoruz. Ardından da MS hastalığı ipucu aramak için beyin Magnetik Rezonans GörüntüleCBT 1077 / 16 9 Kasım 2007 M mesi istiyoruz. Tedavi kişinin durumuna göre önemli farklılıklar gösterebiliyor (1). Göz sinirinde yangı olan bir ressaResim mın resimleri 3. Ressamın bize bir hasta bir yazıyı nasıl bulanık gördüğü nın günlük yaşam alanında neyi nasıl gördüğüne dair önemli ipuçları veriyor. Onun resimleriyle hastalığın doğal seyrini de görebilmiş oluyoruz. İskoç ressam Peter Mac Karell “Bir Serüvenden İzlenimler” adlı kitabının (2) kapağında ilkin hastalığından once yaptığı kendi portresiyle bizi karşılıyor (Resim 1). Sonra hastalığının habercisi başağrısını bize (başağrısının resmi yapılabilir mi?) ifade ediyor, yine kendi resmiyle (Resim 2). Sonra sol gözündeki kararmayı günbegün izleyerek adeta hasta izlem formu hazırlar gibi gösteriyor. Bir haftada kararan ve tamamen görme yetisini kaybeden gözün görmesi yaklaşık 8 hafta sonra açılmaya başlıyor (Resim 3). Ama yine de baktığı yerdeki karartı henüz tam olarak ortadan kalkmıyor aynada kendi gözüne bakınca baktığı yeri olan gözünü göremiyor (Resim 4). Ancak haftalar sonra bu kara leke ortadan kayboluyor, aslında bu mutlu son gibi durmakla beraber bir ressam için tam da öyle değil. Çünkü renkler hâlâ eskisi ve diğer göz kadar net görülemiyor. Tıbbi açıdan iyileşmiş bir hastanın organlarının durumu bazen uzun bir süre bazen de hiçbir zaman onun eski yaşam standardına ulaşamamış veya ulaşamayacak olabilir. Bu durum tıbbın sınırı değil aslında belki de tıbbın asıl başladığı alandır. Bir hasta, hekimin muayene odasından çıktığı zaman ona sunulabilecekler gerçekten bitmişse umudun, yani araştırmanın başladığı alana da girilmiş demektir. Tedavi, belki de yarın? Kaynaklar 1. Acaroğlu G: Enflematuar optik nöropatiler. İçinde: Nörooftalmoloji El Kitabı. (editörler) Aydın P, Kansu T, Torun N. GüResim neş Kitabevi, 2007. 4. Ressamın 1. Mc Karell P (edihastalığın son dönemlerinde ay tör) Paine S: Depictions nada kendine baktığında hâlâ bak of an Odyssey. NSEAD, UK, 1990 tığı yeri görmeme hali Uluslararası bilgi paylaşımına örnek oluşturacak kurs Geçen günlerde Akdeniz Üniversitesi'nde “Frontiers in Molecular and Cellular Biology in Reproduction and Clinical Implications” adı altında Üreme Biyolojisi ve Üreme Bozuklukları ile ilgili bilimsel ilerlemelerin Türk ve yabancı öğrencilere aktarıldığı uluslararası bir kurs düzenlendi. D oç.Dr.Necdet Demir'in (Akdeniz Üniversitesi) ve Doç. Dr.Ümit Ali Kayışlı (Yale Üniversitesi, ABD), ve Yrd. Doç. Dr. Emre Seli'nin (Yale Üniversitesi, ABD) çabalarıyla düzenlenen kursta, toplam 20 konferansta Üreme Biyolojisi, tüp bebek uygulamaları, gebelik ve kanser, kök hücre, gen terapi ve inferilite nedeni patolojilerin moleküler mekanizmalarıyla ilgili güncel araştırmalar ve sonuçları aktarıldı ve tartışıldı. Ayrıca temel bilim araştırmalarının klinik uygulamalara yaptığı pratik katkılardan örnekler verilerek, temel bilim araştırmalarının sağlık sorunlarının çözümünde ne kadar önemli olduğu vurgulandi. Konferans bölümüne Sağlık Bilimlerini Araştırma ve Destekleme Derneği'nin etkinliği olarak Emre Seli, Denny Sakkas ve Joshua Johnson'un panelist olarak katıldığı “Makale yazımında dikkat edilmesi gereken noktalar ve yazım akışı” konulu geniş katılımlı bir panel düzenlendi. FARKLI BİR KURS Kursu benzeri uluslararası kurslardan ayıran temel özellik, öğrencilerin konferansların hemen sonrasında, öğretim üyeleriyle birlikte laboratuvara girmek ve anlatılan deneyleri beraberce tekrarlamak fırsatı bulmalarıydı. Kursun ilk modülünde “Gamet ve erken embriyo gelişimi” teması incelendi. Yale Üniversitesi Kadın Hastalıkları, Doğum ve Üreme Biyolojisi bölümünde öğretim üyesi olan ve metabolomik teknolojisini geliştirmesi ile tanınan Dr. Emre Seli'nin düzenlediği bu modülde son yıllarda önemli başarılara imza atmış öğretim üyeleri bulgularını anlatıp uygulama yaptılar. Kursun ikinci haftasında “Uterus ve Implantasyon Biyolojisi” ele alındı. Bu modülün düzenlemesini yapan Doç. Dr. Ümit Ali Kayışlı'ya ek olarak (Yale Üniv. ABD), endometriosis konusunda dünyaca ünlü Türk bilimadamı Dr. Aydın Arıcı (Yale Üniversitesi, ABD), yine endometriosis ve endoemtrium üzerine araştırmalara imza atmış Asgerally Fazleabas (Illinois Üniversitesi, ABD), ve Fred Schatz (Yale Üniversitesi, ABD) da bu bölümde öğrencilerle bilgi alışverişinde bulundular. Kurs programına ikisi yurtdışından 12 kursiyer kabul edildi. Kursiyerlerin seçiminde, master ve doktora düzeyinde lisansüstü çalışmalar yapan genç araştırmacılar tercih edildi.