Katalog

Kök hücı Türkiye kök hücre araşt Güney Koreli araştırmacılar klonlanmış embiyonlardan elde ettikleri kök hücrelerle doku ve organ "yetiştirilebileceğini" gösteren önemli bir araştırma yaptı.. Bütün dünyada yankı yapan araştırma, tedavi edici tıpta devrimci bir sayfa açıyor. Kök hücreler yalnızca kemik iliğimizde ve periferik kanımızda değil, bir çok doku ve organımızda var. Örneğin, deride "deri kök hücreleri", beyinde "sinir kök hücreleri" ve bağırsaklarda "intestinalepitelyalkök hücreleri11 gibi. Ayrıca, göbek kordonu ve plasentada da bu tip hücreler var. Prof.Dr. Erdal Karaöz oldukça yaygın hale gelen bu ışlemde, ha.stanın kemık ılığı kok hücreleri teddvıye başlamadan once toplanıyor, bir sure laboratuvar koşullarında korunuyor ve daha sonra tekrardan hastaya verılıyor Boylece, tedavi sonrası kan yapıcı sıstemın tekrar çalışması sağlanmış oluyor (Şekil 2). Bir sure sonra aynı yapıdakı hucrelerın dolaşım sıstemınde de varlığı saptandı Bu kez, araştırmacılar periferik kandakı bu hücreleri daha fazla sayıda ve daha ozgun şekılde elde etmenın yolldrını aradı Sonuçta, "aferez" dıye adlandırılan "hucre ayrıştırma" cıhazlarıyla bu hucrelerı uygun şekılde elde etmek ve nakıl tedavılennde (ozellıkle otolog) kullanmak mumkun oldu. Bu yontem, daha az gırışımsel teknıklerı ıçermesı ve ekonomık olması gıbı nedenlerle tercıh edılmektedır Kemık ılığımızde ve periferik kanımızda bulunan ve kan hucrelerını yapabılen bu hucrelere başından berı "kok hucre" denılmekteydı. lerı" olarak adlandırdığımız bir çok özelliğı daha keşfetüler Bunlardan ılkı, bu hücreler laboratuvar koşullarında uygun uyaranlara maruz kaldıklarında yalnızca kan sıstemını oluşturdn hucrelere farklılaşmıyorlardı (Şekil 3). Kemık, kıkırdak, sınır, kas, derı ve karacığer hucresı gıbı daha bırçok farklı hucre çeşıdım oluşturabıldıklerı tespıt edıldı Bu hucrelerın bu ozellığı "plastısıte" ya da "transdıfferensiasyon" olarak ısımlendırıldı Ikinci olarak, bu hucrelerın vucudumuzda bulunan dığer hucrelerden (karacığer ve bobrek hücreleri gıbı) farklı olarak, uzun donemler boyunca kendılerını yenılemek amacıyla bolunebılmelerıydı. Oysa, vucudumuzdakı dığer hucre çeşıtlerı (somatık hücreler), orneğın bir karacığer hucresı, bolunduklerı zaman yıne bir karacığer hucresı oluşturur ve bolunebılme kapasıtesı sınırlıdır Kok hücreler ıse, bırden fazla çeşıt hucre tıpıne farklılaşabılmekte ve fazla sayıda bolunebılmektedır Başlıca, bu ıkı ozellık nedenıyle kok hücreler dığer vucut hucrelerımızden farklıdır A slında, msanoglunun kok hücreler ıle tanışıklığı 196O'lı yıllara kadar uzanır 0 yıllarda kemık ılığımızde bulunan bir grup hucrenın, kan sıstemını oluşturan hücreleri yaptığının belırlenmesıyle, "kok hucre" terımı (lngılızcesı stem cell) tıp termınalojısıne gırdı (Şekil 1). Sonraları, kemık ılığındekı bu hucrelerın tum kan sı.stemı hucrelerını (kırmızı ve beyaz kan hücreleri gıbı) oluşturma yeteneğınden oldukça yararlanıldı Oncelerı, başta losemıler olmak uzere bırçok genetık kan hastalığının tedavısınde, bu hucrelerın sağlıklı bıreylerden hastalara naklıyle ("ılık naklı") başarılı sonuçlar elde edıldı Sonraları, bu hücreler, çeşıtlı solıt organları (akcığer, meme gıbı) da ıçeren kanser olgularının teavısınde kullanılan yuksek dozdakı kemoterapı ve radyoterapı sonrası haraplanan kemık ılığı kok hucrelerının yenılenmesınde kullanılmaya başlandı Buradakı amaç, hastalıklı hücreleri tamamen yok etmek amacıyla kullanılan yuksek dozdakı kemoterapı ve radyoterapı sonrasında zarar goren kemık ılığı kok hucrelerının yenılenmesını sağlamaktı Bu gun ulkemızde ve tum dunyada Şekil 2. Hematopoetik kök hücrelerln tedavi amacıyla kullanılması. (iistte) Şekil 3. Kemlk lllğl kök hücrelerlnden köken alan tarklı vucut hücreleri. (Sağda) Şekil 4. Embriyonlk kök hücrelerln elde edilmesl ve farklılaşması. (en sağda) KJC Kök hücre kriterleri Ancak, şımdıkı bılgılerımıze gore o zamanlarda yapılan tanımlama pek doğru gorulmuyor Çunku, bu hücreler uzerınde araştırmalarını yoğunlaştıran bılım adamları, bu gun ıçın "kok hucre olabılme krıter Pek çok dokuda varlar Sonrakı yıllarda gerçekleştırılen araştırmalar, kok hucre olarak tanımlanan bu tıp hucrelerın yalnızca kemık ılığımızde ve periferik kanımızda değıl, bir çok doku ve organımızda da var olduğunu gosterdı Or neğın, deride "derı kok hücreleri", beyinde "sınır kok hücreleri" ve bağırsaklarda "ıntestınalepıtelyalkok hücreleri" gıbı Ayrıca, gobek kordonu ve pldsentddd dd bu tıp hücreler var Bu hücreler ne ışe yarıyordu? Erişkinlerde sayı azalıyor A.slındd, erışkın bir kok hucresı, bir doku veya organdakı fark lılaşmış hücreler arasında bulunan farklılaşmamış hucredır, kendısını yenıleyebılır ve ıçınde bulunduğu doku veya organın ozelleşmib hucre tıplerıne farklılaşabıhr 884/12 28 Şubat 2004 Şekil 1 Kemik illğindekl hematopolellk ve stromal kök hucrelenn larklılaşması. Erışkın kok hucrelerının yaşayan ganızmadakı esas gorevlerı, bulunduk dokuyu tamır etmek ve dokunun devam ğını sağlamaktır Bir organızma olgunlaşırken, kok oncul hucrelerın sayısı azalır Dolayısı erışkınlerdekı dokular az sayıda kok ve cul hucre ıçerır ve bu hücreler farklı an. mık yerleşımlerle sınırlıdırldr Vucut, dokularm yerıne konulması yenılenmesı ıçın ıkı buyuk stratejı gelı; mıştır. Bırıncı yolda, farklılaşmış ve ışlev ren hucrelerdekı çoğalma kapasıtesı soz nusudur Hasar sonrası, o bolgede hucre ka nın sınırlı bir şekılde yerıne konmdMiıı y lendırmeye yetecek duzeyde mıtojenk salındığı ve boylece hucre bolunmesı uyarıldığı karacığer, ıskelet ka.sı ve dar endotel hücreleri bu gruba gırmektedır. İkmcı yolda ıse, bolunebılen kal kok hucrelerden gelen yenı nesıl hucre farklılaşmış hucrelenn yennı alır Bu k gorıye hızmet eden prototıp hucre grı kan hucrelerıdır Hematopoıetık kuşa