Katalog

Tl P * . Kansere çarede yeni arayışlar Bitkilerde, öbür canlılarda, "kanser önleyici canlılar" peşinde koşulmaya başlandı. Vehbi Belgil K ızıl, kızamık, çıçek, tifo, verem veba gıbı hastalıklara ınsanın teşekkur edesı gelıyor Yenı ılaçlara fazla dırenmıyorlar Bunların mıkropları, vıruslen bellı Her mıkrop veya vırusun hangı koşullarda yaşadığı, ölduğu bellı Ona göre ılaç alınınca hastahk "pes" edıyor Ama, kanser ıçin durum başka Bu kadar yıldır yapılan gecelı, gunduzlu çalışmalar pek az bır sonuç verebıldı Nedenı şöyle açıklanıyor Kanser denen hastalıkların her bırının kendıne özgu nedeni var Bırınde gelıştınlen bır lyıletım, öburunde sonuç vermıyor Onun da nedenının araştırılması gerekıyor Ve bu ış böyle suruyor Yöntem mi yanlış? Bu durumun bir nsdeni "DenemeYanılma" yöntemının uygulanması "Şu ılacı kullanalım, bakalım ne sonuç verecek?" Bu yolda neler denenmedı ki Çare aramada çoğu kez fareler kullanıldı Amerıka'dakı Mıllı Kanser Enstıtusu'nun son 35 yılkı çalışmalarında kan kanserıne yakalatılan farelere 400000'den çok kımyasal madde verıldı Bu yolla 36 ılaç bulundu, kullanılmasına musaade edıldı Çoğu kan kanserıne buyük çapta lyı gehyormuş Fakat, öbur tur kanserlerde fazla başarı gosteremıyor Enstıtu başkanı Davld Korn bunu şöyle ızah edıyor "Hastalığı tanımada belkı yanlış bır yöntem kullanıyoruz " Ne yapılıyordu şımdıye kadar? Laboratuvar farelerıne kanser aşılanıp çeşitlı klmya9al maddeler denenmlyor mu ıdı üzerierinde? Yeni yöntemde fare aradan çıkarılıyor, doğrudan doğruya kanserlı hucre devreye sokuluyor Kanserlı hucre laboratuvarda tupte üretılıyor, denemeler onun uzerınde yapılıyor Farede sonuç vermeyen bır madde doğrudan kanserde başarı gösteremez mı? Maryland eyaletının Frederıck kentındekı Ilaç Gelıştırme Merkezınde (Developmental Therapeutıes Program) bu yapılıyor şımdı Tabıi, otomatık araçlar, bılgısayarlar da kullanılıyor Bu sayıda, 300 kımyasal madde bır hattada denenebılivor rım) metodundan sonra gözlendı Buna göre kanser araştırmasında da böyle bır ılerleme olabılır Kanser aramada yenı yöntem şu göruşten yola çıkıyor Çeşitlı organların kanserlerı arasında "aıle özeUikleri" var Kanserlı hucre halıne gelen beyın hücrelerı beyın kanserının öbur turlerı ıle aynı özellıklerı taşıyor, fakat, kalın bağırsak, kan kanserı, akcıger kanserı ıle hiçbır benzerlık göstermıyor Ama butun kanser türlerınde ortak özellıkler bulunduğu da bılınıyor Şımdı, bu ortak özellıkler yolu ıle hastalığın her türunde etkılı olabılecek ılaçlar aranıyor Bunun ıçın laboratuvarda yetıştırılen 60 tur kanserlı hucre uzerınde çalışılıyor Tabiı başta, en çok görulen 7 tur kanser uzerınde duruluyor Kfllın bağırsak, akclğer melanoma, böbrak, rahim, beyln ve kan kanserieri. Ek yöntemler Bu arada, kımyasal maddeler yanında bıtkısel maddeler, halk ılaçları, kocakarı ılaçları da ıncelemede Evet, ınsanoğlu, gunumuzde olduğu gıbı geçmış dönemlerde de kanserle savaşmış Hangı yolla? Eskı metınler bu konuda ıpuçlan verebılıyor Brezılya1 nın yağmur ormanlarında yetışen Porsuk Ağacından (Yew, Taxus baccata) "Taxol" adı verilen ve rahım kanserının lyıletımınde kullanılan bır ılaç çıkarılıyor (ağacın kabuğundan) Bır yöntem de kanserlı hücrelerı doğal olarak ölduren maddeler bulmak. Denız kabukları, sungerler, mercan adalarındakı denız yıldızları (starfısh) Başka bır deyışle, herkesın kanserden kırılmasını önleyen bır madde var mı acaba? Yenı yönteme itiraz edenler de var Bunlara göre, bazı ılaçların etkısı vücudun doğal bağışıklık sıstemınden gelıyor Farelerl d'vre dışı bıraktınız mı sadece kımyasal maddelerle kanserlı hücrelerı baş başa bırakıyorsunuz Fare vucudunun urettığı ölduruculerın etkısınden yoksun kalıyorsunuz Yabana atılır bır göruş değıl bu Vücut her hastalığa karşı akyuvar uretıyor, tabıı kanser turlerı ıçın de Ama kansere yol açan "neden" çok daha guçlu olduğu ıçın bağışıklık sıstemımız yenık duşüyor Bunu bır benzetı ıle şöyle açıklayabıhnz Bozulan bır arabayı buyukterle bırlikte bır çocuğun da ıttığını duşunelım Çocuğun ıtme gucu buyuklerınının toplamının onda bırı de olsa yıne bır guç işte, laboratuvarda uretılen kanser hücrelerı ne sadece kımyasal maddelerı salmakla, vücudun doğal savaş gucunu devre dışı bıraktığımızı söylüyor eleştırıcıler Yuzde 1015 de olsa 1) Farelere kanser aşılayıp deneme yapılacak yerde tüpte kanserlı hucre üretmek, 2) Kocakarı ılaçlarını ıncelemek, bıtkılerle öbür canlılarda "kanser önleyici canlılar bulmağa çalışmak" yenı yöntemlen oluşturuyor şte nihayet, bilim dunyasında, üzerinde yıllardır kıyametin koptuğu genetik tedavi başlatıldı. Bilim tarihinde en çok tartışüan bu tedavi yöntemine izin verılmesıyle, resmen yeni bir döneme girildi, yeni bir defter açıldı. Bitkısel ve kimyasal ilaçlar, ameliyatlar, ışın ve ısı tedavileri, psikoterapi vb. butıin bilinen bu tedavi yöntemlerinin resmen ktasıkleştiğini, gen/genetik tedavi adı verilen, kiminin en etkili ilaç olarak nitelendirdiği, kiminin henüz korku ve endişe ile ızlediği, kiminin şiddetle karşı çıktığı yeni bir yöntemın belki de geleceğin temel tedavi yöntemi çağının resmen başladığını söyleyebiliriz. Burada korku senaryolarına, korku bilim düşlerine değinmeyeceğiz. Ama bu alanın, bir ucu "ebedi gençlik aşısı" gibi iyımser doruklarda, diğer ucu "ınsanlığm mahvı/insanustu yaratıklar" gibi kotumser doruklarda dolaşan duşler, fantezıler, görüşler uretılebılecek nıtelıkte olduğunu belirtelim.. tşte, gerçekle gerçektistünün böylesine birbirine kaynaşabildiği, dönüşebildiği bir sahada oyun başlamıştır.. Ama dikkatlice başlamıştır: Şimdi konu, ne beş misli daha fazla yün verecek olan bir koyun ne bol etli tavuk, ne buyuk bir genetik fare, ne de petrol yiyen veya altın üreten bakterılerdir. tnsan kendi genetik kodunun, kendi çifte sarmalının ucunu tutmuştur ve hızla çekmeye başlamıştır. Büyüteç altında veya günümüzün modası dev TV ekranlarında, bu defa insanın göztinü, burnunu, beyin yapısını, özetle bıitıin kimliğini otuşturan "film şeridi" akmaktadır ve bugunıin teknolojisi, "film üzerinde" her türlıi kesmebıçmedeğiştirme vb. olanağını yaratmaktadır. Konu insanın kendisi olunca, gen tedaviye başlama dudüğu, 34 yıl beklendikten sonra, her safhası belirlenmiş, her adımı hesap edilmiş bir proje için çalınmıştır.. Dikkatlice çalınmıştır, çünkü ilk genetik tedavi izni, organlara, doğrudan insan hücresinin içine, hücredeki kromozom yapısına, genlere mudahaleye yönelik değil; bilimin, sonuçlarını daha bır denetim ve gözetim altında tutabileceği, kan dolaşım sistemine, bağışıklık yetmezliğine yönelik verilmiştir. Genetik uzmanları, doğrudan organlara bir mudahalenin tehlikelennden bahsetmekte, genin yanlış yere yerleştirilmesi durumunda, doğacak zincirleme etkileşmelerin kontrol altına alınamayacağını, sonuçları kontrol edilemez bir etkileşimin (örneğin yepyeni protein oluşumları) başlayabileceğini belirtiyorlar. Burada gözle görulemeyen, elle tutulamayan bir mudahale sbz konusudur ve bu mudahale ancak sonuçlarıyla saptanabilmektedir. Her şeye rağmen, dunyada sağlık konularında temel kararların alındığı Amerika'da verilen izin, gen tedavinin başlangıcıdır; bunun başta Avrupa olmak üzere yankılarını bıitıin dünyada hep beraber izleyeceğiz.. • •• Gelecek cumartesiye kadar, hoşçakalın... İ H AFTAN IN GÜ N DEMİ O K U R D A N 173. sayınızda sorduğunuz "Armağanlı Bulmacayı" çözdüm. Size gönderdım, ıkı haffa sonra çıkan BİZE ile ilgili biryazı dizhi hazırlarsanız sevınirim. Örneğin ben üniversitede çevre mühendısıiği bölümönde okvmaktayım ve ılerıde "radyasyon kirliliğı ve etkilen" ile Hgili okumak istıyorum. Kaynak gereksınımımı karşılayacağım merkezlerı oğrenmek Yöntem değişikliğinln öneml "Kitap elime geçmedi" Bılım tarıhınde, birçok ılerlemenln kaynağında yöntem değışıklığını görüyoruz Kopernık'e kadar, Batlamyus Gökbılımı egemendi. Bunda, guneş dahıl, butun gezegenler dünyanın çevresınde dönuyordu Güneş merkez alanınca birçok şeyler daha kolaylıkla ve daha doğru olarak ızah edıldı Sımya (Alchemy), hep denemeyanılma yontemı ıle çalıştı Şunu şuna dökersek altın yaratırız Lavoısıer ıle bırlikte kımya yöntem değıştırdı Asıl ılerleme de ondan sonra başladı bu bılım dalında Antıkçağda kullanılan "deductıon" yöntemı ıle hemen hıçbır şeyın bulunamadığım Descartes, Usul Uzerlne DUşünceler adlı kitabında açıkça belırtır Bilımlerın hemen hepsındekı gelışmeler, "Inductıon" (tume va dergıde "Dünya Nereye Gidiyor" adlı kitabı kazandığımı sevınçle gördüm Ancak aradan haffalar geçmesıne rağmen kıtap e//me geçmedi. Çalısma temposu ve sartları ıçınde belkı de sızin yapmıs olduğunuz ufak bır hata ıle (istemeyerek yaptığınızdan emırtım) kıtap elime geçmedi Ayrıca "Dokümanfasyon merkezlerı" istiyorum. M o r Q f D m ,r / S a m s u n Cumhurlyet BlllmTeknik • Sahıbi Cumhurıyet Matbaacılık ve Gazetecllık Türk Anonım Şırketı adına Nadlr Nadi • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal • Muessese Mudurü Emlne Uşaklıgll • Yazı Işlerı Muduru Okay Gönensln • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı • Grafık Yönetmen TUIes Hasdemir •