Katalog

D A V R A N IŞ Bi L İ M İ ması gıbi. Pek çok varsayıma karşın şlmdilik bir tek sonuca ulaşabildiler: Amerikan maymunlarının bazıları öğreniyor, bazıları öğrenemiyordu. Taklit etmemek avantajdı. Taklit süreçleri, araçların kullanımı, yeni davranışların edinimi laboratuvar çalış' malarının içinde mi sorusunu araştırmacılar şöyle yanıtıyor: Ametikan maymunları hareket yetenek' lerini kullanarak çeşitli oyunları çözüyor. Deney kafeslerinde cevizler ve onları kırabilmek için taşlar var, saydam bir tübün içindeki cevizi çıkartmak için ınce sopalar mevcut ya da gizli deliklerde duran tatlıyı alabılmek için tahta parçacıkları var. Bu hayvanlar bilgilerinden de yararlanıyor. Dış ulaşmaya çabalıyor. Bu tür davranışlar ışempanze, goril, orangutan gibi antropomorf türlerde sıkça gözleniyor, şebek ve makak gibi gerçek maymunlarda rastlanmıyor. Filogenetik açıdan insandan yaklaşık 40 milyon yıl önce ayrılan Amerikan maymunları, türdeşleri içinde araçları en rahat kullanan bir tür. Bunların beyin boyutları ve vücut ağırlıkları arasındaki ilişki insanınkine çok yakın. Diğer maymunlardan farklı olarak gelişimleri ağır bir süreç izliyor. Bu canlılar 40 yaşını aşana dek yaşayabiliyor. Deneyler nasıl gerçekleşiyor? Araştırmacılar bunu şöyle özetliyor Ortam hazır edildikten sonra maymunlar tek tek ya da gruplar halinde içeri alınıyor. Amaç, tüp içindeki cevize ulaşabilmek için sopadan yararlanabileceklerini ne şekilde anladıklarını görmek Grup deneyleri başlıca ikı amaca yönelık yapılıyor: ilki araç kullanmayan maymunların kullananlarla bir araya getirildiklerinde taklit yolu ile bunu edinip edinmediklerini görmek. İkinci amaç diğer gelişmeleri gözlemlemek. Amerikan maymunlarında katı bir hiyerarşi söz konusu değil. Genel kurallar içinde her maymun istediğini yapmakta özgür. Grubun yöneldiğı bir erkek maymun var, ama o mutlak bir güç değil. Bunlar kendi aralarında itişip kakışmıyor. Tüp oyununu • çözemediği halde çözenin çıkardığı cevizi afiyetle yiyenler de var. Ama bu kargaşa yaratmıyor. Kafese bırakılan cevizi yalnızca erkek maymun yer, diğerleri yanaşmaz bile. Dört kişilik grupta iki maymun araç kullanır, ikisi kullanmaz. Sonuncular cevizin % 40'ını yer. Amerikan maymunları hayalci hayvanlar. Eşyalan fırlatıpsavuruyor, birbirine geçırip sağa sola atıyor. Aynı zamanda çokda gürültücüler. Araştırma merkezindeki maymunlar güne guzel bir kahvaltı ile başlıyor: Peynir, yumurta, vitaminler, kepek, değişik besinler ve eğer gerekiyorsa ilaç katkılı bir karışım bu. Günjoyunla geçiyor. Bu arada kafesleri temizleniyor. öğlen yemeği hafif geçiştiriliyor. Meyve ve sebze... Yine ya oynuyor ya da bir yerlerde çömeliyorlar. Grooming (ortak tüy temizliği) yapılıyor. Bunun modern teoriler ışığında depresif ve nevrotik canlıları sakınleştirdiğine dikkat çekiliyor. Tabii deneylere de katılıyorlar Maymunlar salon hayvanı ya da dost olacak hayvanlar değil. Çünkü tek başlarına yaşamaları çok zor. Sürekli türdeşleriyle birlikte olmaya gereksinimlerı var. (•.k.) 40 yaşını aşıyorlar Eşyayı en iyi kullanan maymunlar Kabukları taşla kırıyor, kamışla şurup içiyorlar. Güney Amerika'nın küçük primatları Amerikan maymunları, esya kullanma konusunda oldukça yetenekli. Türdeşlerinin hareketini taklit etmeyen bu canlılar üzerinde psikoloji uzmanları deneysel araştırmalar gerçekleştiriyor. Carlotta, Pippi, Brahms; her üç maymun da Roma'dakl araştırrda merkezinde incelenlyor. Irl blr karnışı uygun bir boyuta getirdiktan sonra bazı tüplerde mevcut şurubu içmekte kullanıyorlar. Blr kedi büyüklüğündeki bu maymunlar 40 yaşını aşana dek yaşıyortar. Maymunlann çoğu clnsl Insana yakın davranışlar sergiliyor. C 24 arlotta, Brahms, Pippi, Cammello, Roberta, Pepe ve Paprika, araştırma enstitüsünde bulunan ve henüz birkaç aylık olan maymunlar. İri bir kedi büyüklüğündeki bu mayrriunlara, Kblombiya'dan Arjantin'e, Peru'dan Brezilya1 ya kadar geniş bir alanda rastlanıyor. Tüm Latin Amerika'da beş tür Amerikan maymununun varolduğu biliniyor. » Bu canlılar değişik iklimsel koşullara ve beslenme rejimlerine çok rahat uyum gösteriyor. Hepçil Amerikan maymunları vejetaryen bir çizgiye daha yakın. Böcekler, yumuşaklar, kurtçuklar, kuşlar, küçük memeliler ve sürüngenlerle de besleniyorlar. Proteın bakımından zengin besınleri seçtiklerinden yaprak yerine meyveyi tercih ediyorlar. Peru'daki Cocha Cashu Parkı'nın maymunları kurak iklim ve buna koşut olarak başgösteren besin sıkıntısı karşısında, deneyımle edindikleri tekniklere başvuruyor. Meyvenin sert kabuğunu kırmaya çalışıyor, baş aşağı durumda, vücutlarının ağırlığını vererek salladıkları dalların uçlarındaki meyveleri topluyor. Bu tekniği uygula yan yetenekli maymunlar, özellikle de erkekler. Grup içinde yeni bir davranışı herkesin uygulaması gerekmiyor. Roma Ulusal Psikoloji Araştırma Enstitüsü'nde maymunların yaşadıkları ortama benzer bir ortam hazırlandr. Kendilerıne verilen cevizleri, ancak taşla kabuklarını kırdıktan sonra yiyebilirlerdi. Deneye alınan beş maymundan yalnızca biri bunu başardı. Dığerleri başarısızdı. Ancak cevizin, kabuğu kırılarak yemlebıleceğıni gördüler. Araştırmacılar çeşitlı hayvanların farklı tavırlar gelistirmesine etkiyen bir dizi faktör üzerinde durdu. Çekingenlik, saldırganlık ya da yapılacak işe ilginin dağıl