Katalog

S AĞ L IK PSİ KOLOJI Kendinizi tutmayın, HAPŞIRIN! Hapşırmayı engellemeye çalışmak, kendimize kötülük etmektir. Derleyen: Emire Kural nan yabancı madde, birkaç IgE molekülüne bağlandığı zaman, bu antikorların bağlı bulunduğu mast hücresi zarında ani ve önemli değişiklikler olur. Birçok mast hücresi yırtılır. Içerdikleri torbacıklardan histamin gibi maddeler salınır. Bu maddeler çevreye şarapnel parçaları gibi dağılırlar. Bu arada burnun koruyucu mukus hücrelerine de çarparlar. Bu hücrelerin aslında histamin için özgün bağlanma yerleri mevcuttur. Aynı zamanda bu hücreler, sinir uçlanna da bağhdırlar. Histaminin bu hücrelere bağlanmasıyla, duyurucu sinirler yardımıyla beyin sapındaki refleks merkezi yabancı maddenin varlığından haberdar edilir. Merkez de vücudun alerjik maddelere karşı en büyük silahı olan "hapşırma" için emir verir. Alerjik reaksıyonlar solunum yollarının daralmasına, o bölgedeki kan damarlarının genişlemesine, lokal doku haraplanmasına, burun dokusu içine hızla sıvı sızıp, burun mukozasının şişmesine sebep olur. Bu arada bol salgı meydana gelir, Tüm bu olaylar alerjik madde vücuttan uzaklaştırılıncaya kadar devam eder. Kronik alerjili kişilerde, bağışık sistem hücrelerinin yırtılmasıyla, histamin salgılanması mukozayı aşındırır. Duyu sinirleri, üstlerindeki örtünün kalkmasıyla çıplak hale geçerler. Bu sinirler çok hassastır ve en ufak irrıtasyonda hapşırma sonrası çok kötü olaylar meydana gelebilir. Eğer kendinizi hapşıracak gibi hissedıyorsanız, yapacağınız en kötü şey onu engellemeye çalışmaktır. Hapşırmaktan kaçınmak, havanın burun ya da ağızdan verilmesini önlüyor, onu östaki borusuna doğru itiyor, yani kulağa gitmesine sebep oluyor. Bu yabancı maddelerin veya virüs parçacıklarının iç kulağa kaçmasına bazen de kulak zarının tahribine meydan veriyor. Unutmayın ki burun içindeki olaylar, bir savaş halinde sürmektedir ve bir defa başladı mı durdurmak oldukça zordur. En iyisi gönlünüzce hapşırın, ama n'olur burnunuzu kapayın. LJ Allerlenantlkor etklleşmesl, •mast hücrezarınınparçalanmasına ve granüllerden histamin benzeri maddelerin serbestlenmeslne sebep oluyor. T oz, küf mantarı, hayvan tüyü ve polen gibi yabancı istilacılara karşı vücudun geliştirdiği en dahice yollardan biri "hapşırmadır". Eğer bu alerjik maddelerden biri oldukça hassas bir kişinin burnuna kaçarsa, bu şahsın bağışıklık sistemi çılgına döner. Bu tür kişilerin alerjiye yatkınlıkları vardır. Bunların alerjilerine "atopik alerjiler" denir, çünkü bağışıklık sistemlerinde olağan dışı cevap oluşturulur. Bu tip alerjı eğilimi anne babadan çocuğa genetik olarak geçer. Alerjik maddenin vücut içinde ne gibi değişıkliklere sebep olduğunu adım adım inceleyelim: 1) Mast hücreleri alarma geçiyor: Solunum yollarının yüzeyınde bulunan mukus tabakasındakı bağ dokusu hücreleri gibi görev gören mast hücreleri yabancı bir maddenin varlığıyla alarma geçerler. 2) Antikor saldırısı: Bağışıklık sısteminde koruyucu görev yapan immünoglobülin E (IgE) adlı antikorlar, özellikleri nedeniyle mast hücrelerine tutunma yeteneğindedirler. Bu antikorlar aynı zamanda alerjik maddeyi de bağlayabilirler. 3) Savaş: Birçok bağlanma ucu bulu/ 1 Mast Hücresi Terörün neden olduğu körlük İşkencelere, vahşi cinayetlere tanık olan Kamboçyalı kadınlarda ruhsal körlükler ortaya çıktı. Bu Kamboçyalı kadın, terör karşısında ruhsal kör oldu. K Allerjen madde İçinde , histamin bulunan granüller. özgün reseptör. amboçyalı kadınlar, Pol Pot rejimi sırasında Kızıl Kmerlerin annebabalarına, kocalarına ve kardeşlerine yaptıkları işkencelere tanık oldular, kurşuna dizilmelerine, çocuklarının vahşice öldürülmelerine bizzat tanık oldular. Aralarından bir kısmı bu olaylara tepki olarak dünyaya gözlerini kapadılar: Ruhsal nedenlerden ötürü kısmen ya da tümüyle kör oldular. Artık yalnızca her şeyi bulanık olarak görebiliyor ya da yalnızca belli şemaları ayırt edebiliyorlar. Pek çok Kamboçyalı o yıllarda başka ülkelere göç etmişti. Yaklaşık 179 bin kişi bugün Amerika'da yaşıyor. Los Artgeles'taki "Doheyn Eye Instltute "te ruhsal hastalıkların neden olduğu görme bozuklukları konusunda uzman olan psikolog Gretchen van Boemel ile Long Beach'teki "Califomla State Universlty"den psikolog Patricia RozeeKoker'in hastalarının pek çoğunu sürgünde yaşayan Kamboçyalılar oluşturuyor. Yalnızca Güney Kaliforniya'da böyle 150 hasta vardı. Kamboçyalı erkeklerde ise bu tür ruhsal görme arızalarına rastlanmadı. Amerikalı kadınlar arasında da bu hastalık pek yaygın değil. Amerika'da son 50 yıl içinde toplam 30 "yerli" vaka kayıtlara geçti. Söz konusu kadınlarm yaşamöykülerl şaşırtıcı bir şekilde birbirine benziyor; yaşları 40 ile 71 arasında değişiyor, hepsi depresif ve hepsi beşon yıllarını Pol Pot'un çalışma kamplarında ya da Tayland'ın mülteci kamplarında geçirdiler. Görme bozuklukları kamplarda geçırdiklerini sürenin uzamasına oranla artıyor. Bu arıza çoğunlukla yaşanan korkunç bir olayın ardından ilk kez ortaya çıkmış. Beyin elektrik akımı ölçümlerinden elde edilen sonuçlar ise bu konuda daha detaylı bilgi veriyor: Kamboçyalı kadınlarm gözlerinde fizyolojık olarak hiçbir arıza yok. O halde kadınlarda "fonksiyonel bir körlük" söz konusu. Doktor van Boemel, "Hiçbir şey görmek Istemiyorlar" diyor. Böylesine bir körlüğü tıp adamları Birinci Dünya Savaşı'na katılmış askerlerde uzun süre Nazl toplama kamplarında yaşamış kişilerde ve Vietnam'daki Amerikan askerlerinde saptamışlardı. Şimdi doktorlar Kamboçyalı hastaların görme arzulannı yoğun bir psikoterapi ile tedavi etmek istiyorlar. Bunun için sık sık ortaya çıkan ve yoğunlukla hastalık semptomlarını daha da kötü bir duruma sokan korkularının ortadan kaldırılması gerek. "Korktuğumda", diyor bir kadın hasta, "Daha kötü gorüyor ve başım ağnyor. Kendiml daha lyl hlssettlğimda İse, tekrar daha lyi görebillyorum." (s.n.) Kamboçyalı kadınlarm görme bozuklukları, muhtemelen savaş dönemindeki kâbus benzeri olaylardan kaynaklanıyor.