Katalog

ÇEVRE SAĞLIĞI Plastikten kaçış başladı Yeryüzü plastik mezara girmeden, Avrupa'da bazı süper marketler çözünebillr plastik kullanmaya yöneldi. skı bır Istanbul deyımı vardır Gunduz yapılması gerekenı geceyarısı yapmaya kalkana, ışın zamansızlığını anlatmak ıçın, "Gunduz torbaya mı gırdı" denır Gunduz torbaya gırer mı bılmıyoruz, ama dunyada uretılen plastik torba kalıtesı hızla değışmedığı takdırde, yeryuzunun ve dolayısıyla bız ınsanların, bır naylon ambalaj ıçınde boğulacağımız kesın Ispanyol El Pais Gazetesı'nde yayımlanan araştırmaya göre, "plastik sorun", "plastik çözum" bulunduğu an başlamış Plastik uretımıne yıllarını vermış bır laboratuvar muhendısı, "Yıllarca, haflffakat dayanıklı blr ambalaj maddesi yapabilmek ıçin uğraşıp dıdındıler. Sonunda buldular. Şımdı nasıl kurtulacaklarını bılemıyorlar" dıyor Uretım ekonomısı dılınde "kullan at" formuluyle "kısa omurlu" mal olarak tanımlanan plastik, doğanın gerçek dılı olan ekolojık anlamda oyle "uzun omurlu" çıktı kı onlem ahnmadığı takdırde ınsan uygarlığından daha çok yaşayacak Az önce sozunu ettığımız gazete araştırmasına gore Ispanyollar 1989 yılı ıçerısınde yalnız torba olarak 170 000 ton plastik kullanıp "atmışlar" Her Ispanyolun bır yılda 55 kg plastik tukettığı hesaplanıyor Bu sayı da adam başına 130 kg plastik ıle Avrupa rekorunu elde tutan Alman tuketımı yanında çok duşuk kalıyor tabıı Turkıye'yı Ispanya oranına yakın, dığer AT ulkelerım de 55 ıle 130 kg aras>ı merdıvene sıralarsanız, yalnız Avrupa sınırları ıçersınde ne korkunç bır "doğal koşullarda çozulmeyen ya da çurumeyen" plastik çöp sorunuyla karşı karşıya olduğumuz anlaşılır Mine G.Saulnier/Bilbao E dekı nışasta sayesınde mıkroplar tarafından tahrıp yoluyla sonunda tam bır çözulmeye uğruyor Amerıka Bırleşık D^vletlerı Florıda ve Calıfornıa eyaletlerı, yasa yoluyla uretıcılerı bırıncı ya da ıkıncı turde çözulur plastik yapmaya zorunlu tutuyor Avrupa'da henuz yasal bır zorunluluk olmamakla bırlık te, gelecekte nasılsa boyle bır çozume gıdıleceğının bılıncınde olan buyuk kuruluşlar, kendılığınden çözulur plastik uretım ve tuketımıne başladılar örneğın Ispanya'da bır buyuk mağaza zıncırı olan El Corte Ingles şırketı, bır ayda kullandığı 20 mılyon adet plastik torbayı artık fotoçözulgen olarak ısmarlıyor Aynı bıçımde Barcelona ve Madrıd eczanelerı de bundan boyle fotoçözulgen torbalar ıçınde verıyorlar ılaçları ^Avrupa Topluluğu, "temlz teknoloji" ve "yenıden biçimlendırme" konularında Çevre Koruma Planı dahılınde ACMA dıye adlandırılan bır program başlatmış bulunmakta Söz konusu progcam onaylanan tam 101 adet proje ve 2 452 177 ECU'luk bır butçe ongörmekte Genel olarak çöpun gerek yok edılmesı, gerekse yenıden bıçımlendırılmesıne ılışkın buyuk endustrılerın gösterdığı butun çabalar, proje ıçı olsun olmasın AT tarafından desteklenıyor ve kredı buluyor Fakat sorun, bır kez daha olanakları genış ve uretımını yenıleyebılır buyuk endustrı kuruluşları değıl, kuçuk, sınırlı, malt fedakârlık yapamayacak ve son toplamda en çok çöpu ureten endustrı kuruluşları ıle Gerı kalmış ulkeler Onların uret tiklerı çöpun kalıtesını değıştırmelerı çok zaman alacak Greenpeace çevrecılerıne gore, plastik yerıne kâğıt ambalaj da bır çözum değıl Çunku kâğıt uretımı de var olan en kırletıcı endustrı dallarından bırı Ustelık ormanların azalması ve ağaç çeşıtlerının yerını tek tıp, çabuk buyuyen cınslerın alması sorununu bırlıkte getırıyor Kısacası tek çare, mumkun olduğunca kısa erımde, foto ya da bıyo çozulgen plastik uretımıne geçılmesı Ve yıne her şeyde olduğu gıbı, toplumu bılınçlendırmek, çöplerın, özellıkle eskı tıp plastik gıbı doğada çurumeyen maddelerle rastgele atılmaması alışkanlığını yerleştırmek Gellşmış ulkelerde buna dönuk olarak cam çöpler ayrı, plastik çopler ayrı yerlerde toplanıyor Uygulamaya konulan benzerı bır projede, tarımda kullanılan plastığı toplamayı amaçlıyor Bılındığı gıbı yenı fıde dıkımı ve seralar dolayısıyla bu sektörde de plastik kullanımı rekor ölçulere ulaştı ve kırsal alandakı kırlenme, özellıkle gerı kalmış ulkelerde bır sure sonra kentleıdekı plastik çöp sorununu gerıde bırakabılır U Kısır ve taşlı topraklarda tahıl üretimi için çalışmalar, sonuç veriyor. Kuraklıkta buğday ekimi K uzey Afrıka ve Batı Asya'dakı çıftçılerın kısır ve taşlı topraklarında arpa ya da hatta buğday hasad etmek ıçın adeta zıraat sıhırbazları olmaları gerek Arpa, yılda 180250 mılımetre yağış ıle yetınebılırken, buğdayın yılda en azından 250 mıllımetre yağışa ıhtıyacı var En çok urunu ıse yılda 500 mılımetre yağmurun duştuğu yere ekıldığınde getırıyor Ancak böylesıne çok yağmura Kuzey Afrıka ve Batı Asya'nın kurak bölgelerınde pek sık rastlanmıyor Bu durumda kurak bolgedekı çıftçılere, ellerındekı az mıktardakı su ıle yetınmekten başka bır çare kalmıyor Mevcut her damladan yararlanmak gerekıyor Çunku dunyanın hıçbır yerınde, Fasdan Pakıstan'a dek uzanan bölgelerde olduğu kadar çok buğday yenmıyor Bu mıktar kışı başına 150200 kılo arasında değışıyor Gelışmekte olan ulkelerdekı kışı başına buğday tuketımı ortalama 45 kılo, sanayı ulkelerınde ıse 58 kllo Araplar ıse kalorı ıhtıyaçlarının yaklaşık yarısını buğdayla karşılıyorlar, bazı bölgelerde hatta proteın ıhtıyaçlarının bıle yarısı bu yolla karşılanıyor Kurak bölgelerdekı taşlı topraklarda pırınç, darı, mısır, patates ve dlğer yumru kökler yetışmıyor Surlye'de örneğın tarlaların yarısından fazlası çok az yağmur alan bölgelerde bulunuyor Ve Kuzey Afrlka ıle Batı Asya ulkelerımn nufusu hızla arttığından, bu ulkeler her yıl yuzde on oranında daha fazla buğday ıthal etmek zorundalar Hıç olmazsa buğday ıthallerının sınıriandırabılmek ıçın Aleppo (Surıye)'dekı "Internatıonal Center of Agrıcultura Rese az suyla yetınebıldığınden, koyun yemı olarak arpa ekıyorlar Genelınde bır yıl buğday ekıp bıçıyorlar, bunu ızleyen yıl ıçınde ıse daha sonrakı arpa ekımı ıçın nem bırıktırebılmek amacıyla toprağı ekınsız bırakıyorlar Toprağın boş kaldığı o yıl ıçınde koyunlar toprakta otluyor Ancak gıderek daha çok sayıda çıftçı toprağı boş bırakmaktan vazgeçıp her yıl arpa ekıyor Bu durumda koyunlar çöl olmaya yuz tutan bozkırlarda otlanmak zorunda kalıyor Ancak aynı zamanda, erozyon, ruzgâr, şıddetlı yağmurlar ve arpa monokultur sonucu toprak daha da verımsızleşıyor ve böylece Arap bölgelerındekı tarımsal mahsullerın mıktarı daha da azalıyor Plastik çöpu yok etmenın uç yolu var Yenıden bıçımlemek, yakmak ve doğada çozulen plastik uretımıne geçmek Yenıden bıçımlemek ve yakmak, bırıncı durumda yenı plastik torbalar, ıkıncı durumda enerjı kazandırıyor Fakat her ıkı çözum de plastik çopun dığer atık maddelerden ayrı ışlenmesını gerektırdığınden çok sınırlı mıktarda çopu ortadan kaldırıyor Ayrıca, urettığı enerjıye karşılık plastik maddenın yanarken çıkardığı zehırlı gazları yuzde yuz önleyıcı bır ışlem gelıştırılebılmış de fl'l Buna karşılık, doğada çozulen plastik uretmek alternatıfı gelecek yılların onlemı gıbı goruluyor Şımdıye değın ıkı tıp çozulen plastik uretımı var 1. Fotoçözulgen, 2. Blyoçözulgen. Fotoçozulgen plastik, ultravıyole ışınların etkısı altında çok kuçuk parçalara ayrışmak yoluyla ortadan kalkıyor Bıyoçözulgen plastik ıse, ıçıne örneğın nışasta gıbı organık bır madde eklenerek uretılen plastik tıpı oluyor Bu tur plastik, içın10 arch ın the Dry Areas"dan bılım adamları tarımı duzeltmeye çalışıyorlar Örneğın gerek sıcağa gerek kışın soğuğuna dayanabllen blr buğday türü yetıştırıyorlar Ustelık kuraklığa dlrençll buğdayla, çok az yağmur yağdığında bıle 'ıyı bır mahsulun elde edılmesı ıçın çalışıyorlar Enstıtunün 1977yılında kurulmasından bu yana bılım adamları öyle buğday çeşıtlerı gelıştırdıler kı bunlardan elde edılen ürun geleneksel çeşıtlerden elde edılenden yuzde 20, yüzde 50 ustunde Ancak bu so' nuca gerçekten ulaşılıp ulaşılamayacağı, çiftçllerln yeterll oranda gubreleme yapmalarına bağlı. Yılda 200300 mıllımetre yağışlı bölgelerde Arap çıftçıler buğdaya oranla daha Bu nedenle, Dunya Bankası, Ford ve Rockefeller Vakfı ıle Bırleşmtş Mılletlerın ortaklaşa kurdukları ICARDA'dan bılım adamları bu kurak bölgeler ıçın yenı sıstemler gelıştırmeye çalışıyorlar Örneğın Avustrulyalı Phıl Cocks kendı vatanında gerçekleştırılen bır uygulamayı Arapların kurak bölge koşullarına uydurdu Çıftçılere arpa ıle yoncayı dönuşumlu olarak ekmelerı önerılıyor Yonca hayvanlar ıçın ıyı bır besın kaynağı olduğu gıbı topraktakl azotu zengınleştırıyor ve daha sonrakı arpa ekını ıçın gubre tasarrufu sağlıyor Ustelık toprak her ıkı yılda bır boş kaldığından erozyon da engellenmış oluyor Yoncanın tohumları uzun yıllar boyunca toprakta kaldığından yenı bır ekıne gerek kalmaksızın yoncalar uzun yıllar boyunca kendılığınden topraktan fışkırıyor Yalnızca arpa ekımıne karar verıldığınde, çıftçı önceden toprağa yoncaları yerleştırıyor Ancak çıftçının, topraktakı tum tohumların yok edılmemesı ıçın koyunlarının ne zaman ve hangı surelerde otlayabıleceklerını bılmesı gerek (•n.)