Katalog

TEKNOLOJİ VE K A L K I N M A Teknoloji, dışsatımı nasıl etkiliyor? Teknolojinin dışsatımdaki yeri ve araştırmageliştirme harcamaları Doç.Dr.Muhteşem Kaynak (Gazi Üniversitesi IİBF) radakı otomasyonun yanı sıra aynı zamanda fiziki imalat, ürün tasarımı ve enformasyon koordinasyonundan doğan uçlü blrllktellğin oluşturduğu dolaysız bağa yöneldı Böylece bır tarattan uretım verımlılığınde belırgın artışlar meydana gelırken, dığer taraftan, dığer uretım organızasyonunun sıstematığınde bazı önemlı değışmeler sağlandı Bu sayede bırçok ulkede uretım malıyetlerı hızla duşerken, kalıte ılerlemekte Örneğın bllgisayar destekli tasarıma geçılen Japon otomobll sanayıınde 1975'te 120160 saat olan araç başına emek miktan, 1980'de 95115 saate duşuruldu ABD'de bılgısayarla donatılan Chrysler otomobıl şırketınde çızıme ayrılan zaman 70 kat azaldı, muhendıslerle tasarımcıların uretkenlığı her yıl % 2530 oranında yukseldı Alışılmış teknıklerle dört ay suren model araba uretım ve denemesı ışlemı bır gune ındırıldı Böylece verimlillk oranı, 3 yılda 3 kat arttı teknolojıler, uretımdekı nıtelıksız ucuz emek ıhtıyacını azaltıyor Emek gıderlerındekı genel bır düşme, azgelışmış ulkelerın duşuk ucret malıyetlerınden doğan avanta|larını Bzaltma eğılımındedır Bu konuyla ılgılı çarpıcı bır örnek, azgelışmış ulkelerın ımalat urunlerı ıhracatlarındakı temel unsurlardan yarı konduktör makınelerıne aıt olanıdır te olan ulkelerın yapısal değışmelerı yönunden gereklı teknolojık bırıkımın oluşturulmasında en önemlı rollerden bırını, A + G faalıyetlerı ustlenmıştır Yenı sanayıleşen ulkeler arasında A + b harcamalarının GSMH (Gayrısafı Mıllı Hasıla) ıçındekı payı en yuksek olan ulke G.Kore'dır ABD'dekı teknik yayınları In A + G ıçın yapılan gayrı safı yurtıçı harcamalarının ve yuksek öğretım harcamalarının ortalama yıllık artışları (Sabıt fıyatlarla) A B 1984 12 15 4 1985 38 84 1986 1987 0 5 8 1 75 10 9 TABLO II M Ocak 1980'den bu yana Turkıye ekonomısının gundemındekı en önemlı hedeflerden bırısı, ıhracatı arttırmaktır Bunda bellı bır başarı da sağlandı Ancak ıhracattakı bu başarının uzunca bır suredır temelde teknolojı bazında daha kalıtelı urunler ureterek değıl, ucret mallyetlerinl duşük duzeylerde tutarak ve fıyat bazında rekabet ederek gerçekleştırdığının farkında olmak gereklıdır Aşağıdakı Tablo l'den de görulebıleceğı gıbı Turkıye, OECD ulkelerının yanı sıra, kendısıne örnek almaya çalıştığı G.Kore, Tayvan, Hong Kong ve Singapur gıbı yenı sanayıleşen ulkelerdekınden de aşağı kalitede urunlerle dış pazarlara gırmeye çalışmaktadır Turkıye, esas olarak, ustun teknolojılı urunler uretmek yerıne, mallarını ucuza satarak ıhracatını arttırma yolunu seçmıştır Turkıye genelde iç talebl enflasyon yoluyla frenleyip mal fazlası yaratarak ve ayrıca TL'nın yabancı paralar karşısındakı değerını devamlı duşurerek ıhracatını arttırma polıtıkası ızleyegelmıştır Oysa ulkelerın gelışme tarıhlerıne baktığımızda, ancak teknolojık gelışım duzeylerıne bağlı olarak bııbırlerının onune geçebıldıklerını ve uluslararası rekabetten ustun çıkabıldıklerını görmekteyız 1970'lerde Hong Kong'ta el teknolojısıyle ortaya çıkan uretım malıyetlerı ABD'dekının % 33'u ıken, 1980'lerdekı yarı otomatık teknolojı Hong Kong'un sahıp olduğu bu malıyet avantajını %63'e duşurmuştur 1983'te ortaya çıkan otomasyon sonucunda ABD'dekı uretım malıyetlerı lyıce azaldığından, Hong Kong'takı uretım malıyetı ıle ABD'dekı arasındakı fark, lyıce ınerek, %8'lere kadar duşmuştür Işte azalan bu farklar nedenıyle azgelışmış ulkelere bırakılan uretım payları duşme eğılımı göstermekte, daha önce azgelışmış ulkelerde uretılen malların tekrar gelışmış ulkelerde uretılmesıne geçışı söz konusu olmaktadır Orneğın, elektronık dayanıklı tuketım malları sanayıınde, otomatık kumandalı araçlardan yararlanılmaya başlanması, Japon televızyon fırmalarının G Kore'de çekılmelerıne neden olmaktadır R Kaplınsky'e gore konfeksıyon sanayıı ıle otomobıl parçası ureten sektörlerde de şımdıden benzer eğılımler ortaya çıkmaya başlamış ve tersıne çevrılen tıcaretten sözedılır olmüştur ( 1 ) Gerek genel ekonomı gerekse fırma ba zında teknolojinin ılerlemesı de A + G (Araştırma Gelıştırme) harcamalarına ayrılan payların buyukluğune bağlıdır Çunku A + G faalıyetlerı, çağdaş uretım ve dağıtım sureçlerının bır parçası halıne gel mıştır Bu yuzden gelışmış ulkelerın hemen tamamında ve gelışmekte olan ulkelerın bır kısmında A + G faalıyetlerıne ayrılan harcamalar hızla artıyor Özellıkle gelışmek Kaynak OECD, Maın Science and Technology Indıcators, Paris, 1988 Not A A + Gıçin yapılan gayn safı yurtıçı harcamalanndakı ortalama yıllık artış B A + G ıçln yapılan yuksek öğretım harcamalarındaki ortalama yıllık artış celemek iızere 5700 çevirmenin görevlendlrlldiği G Kore'de, 1986 yılında A + G harcamalarının GSMH ıçındekı payı %1 8'dır Buna karşılık aynı oran Turklye'de %0 2 dolaylarındadır kı bu da Sudan, Mısır, Malavvı ve Guyana gıbı ulkelerdekı harcamalara eşıt bır duzeyı ıfade eder Esasen Turkiye'de uzerınde uzun boylu duşunulmesı gereken ve oldukça önemlı olana nokta şudur Turkıye A + G faalıyetlerını reel olarak gıttıkçe daraltmaktadır Bu yuzden aşağıdakı Tablo ll'den de görulebıleceğı gıbı sabıt fıyatlarla A + G ıçın yapılan gerek Gayrı safı yurtıçı harcamalardakı ortalama yıllık artış oranları eksıdır Ya Türklye? Turkıye'nın bugun ıçınde bulunduğu durum DPT tarafından hazırlanan 1989 Yılı Programı'nda şoyle ıfade edılmıştır "Temel ve uygulamalı araştırmaların art tırılması ve bılım ve teknolojinin kalkınmanın hızmetıne sunulmasında, ulke çapında koordınasyon tam olarak sağlanamadığı ıçın yenı duzenlemelere ve teşkılatlanmaya ıhtıyaç duymaktadır" Dığer taraftan, aynı Yıllık Program'da ünlversitelerdekl araştırma faalıyetlerı ıçın şunlar denmektedır "Unıversıtelerde yapılan temel ve uygulamalı araştırmalar ıçın kaynaklar yetersız kalmakta, az sayıdakı araştırma sonuçları da uretıme dönuştürulememekte ve yayımlanamamaktadır" Dolayısıyla bılım, araştırma ve teknolojıyle ılgılı çalışma ve uygulamaların duzenlenmesı ve koordınasyonu amacıyla ancak 1983'un sonlarında oluşturulan Bılım ve Teknolojı Yuksek Kurulu'nun canlı ve etkılı bır organızmaya dönuşturulmesı zorunlu olmakta ve devletın ulke kaynaklarını sanayıleşme ve teknolojık gelışme doğrultusunda yönlendırmesı gerekmektedır. Çunku ekonomık gelışmemızın ve ıhracatımızın olduğu kadar, genel olarak toplumsal gelışmemızın de anahtarı burada bulunmaktadır i. J 1) H Kaplinsky "The Internatıonal Context for Industrıalızatıon ın the Comıng Decade "The Journal of Development Studıes, 1984 Otomasyonun riski Artık özellıkle elektroniğe dayalı otomasyon, verımlılık, uretım ve ıhracatın temel taşlarından bırısıdır Bu gerçeğın farkında olmayan ulkeler ne verımlilıklerını, ne de ıhracatlarını arttırma veya koruma şanslarına sahıptırler Uretım teknolojısındekı değışmeler, gelışmış ulkelerle azgelışmış ulkeler arasında cereyan etmekte olan mal akımlarını da tersıne çevırme ışaretlerı verıyor Çunku ortaya çıkan yenı Yerli teknolojilerin önemi Şurası doğrudur Ihracatta en önemlı ıkı unsur malıyet/fıyat ve kalıtedır Dış pazarlara sunulacak malları ucuz ve kalıtelı bır şekılde uretmek, yabancı fırmalarla rekabetten galıp çıkmanın ve boylece ıhracat potansıyelını genışletmenın en önemlı onkoşuludur Ancak duşuk malıyetlı ve kalıtelı mal uretımı de çok sıkı bır bıçımde üretlm teknolojislnin gellştırilmesine bağlıdır Bundan ote, yenı bır malı bulup dunya pazarlarına sunmak, tamamen yerli teknolojilerin gelıştırılmesıyle bırlıkte gıtmekte Gunumuzde tum gelışmış ve yenı sanayıleşen çoğu ulkede uretım teknolojılerı hızla ılerlemekte Özellıkle bilgisayar teknolojisi ve bunun sanayıye yansımasıyla ortaya çıkan otomasyon teknolojısı, yenı sanayıleşen ulkelerde bıle hızlanan bır bıçımde kullanılmaya başlandı Orneğın, yenı sanayıleşen ulkelerde bilgisayar desteklı tasarım teknolojısının sektörel duzeydekı yayılması ıle ımalat urunlerı ıhracatının 1970'lerdekı hızlı artışı arasında dolaysız bır ılışkının mevcut olduğu saptandı Geleceğın fabrıkası, fızıkı ımalat ve bu TABLO 1 TURKIYE'NİN ÇEŞITLI ULKELERLE TEKNOLOJI BAĞLANTILI ÖLÇUTLERE GÖRE KARSILAŞTIRILMAS) Turkıye'nın OECD sıralamasındakı yen Turkıye Urün kalıtesı 548 18 484 Tasarım, stıl, ambalaj 20 388 Ürun guvenlığı 22 17 Zamanında teslım 46 4 20 Satış sonrası hızmet 40 8 Uzun dönemlı fırma 19 planları yapılması 49 6 63 4 Oevlet ve özel sektör 304 A + G çabalarının Bır 21 65 5 Patent kanunlannın yenılığı teşvıkı 22 388 62 1 Fırmaların dunya teknolojılennı ızleyerek yenı 21 631 teknolo|i yaratmaları 48 8 Kaynak European Management Foundatıon Survey, 1987 Not En yuksek skala tOO'dür GKore 69 0 58 6 62 1 65 5 59 3 Tayvan 71 9 644 66 1 77 2 67 2 61 1 63 2 63 8 Hong Kong 70 0 65 7 48 6 81 4 543 56 4 31 8 689 Singapur 72 6 615 67 4 77 8 65 2 68 9 58 4 65 4 659 75 0 631