Katalog

ARAŞTIRMA Ozon deliği ve bir felaket raporu Birleşmiş Milletler'ce hazırlanan ozon deliği raporu, hepimizi ilgilendiren karamsar bir tablo oluşturuyor. Çevırı: Ahmet Turker O zon tabakası ıncelmesının derı kanserı görulme sıklığının artmasından çok daha ciddi sorunlara yol açması beklenıyor Ozon kaybının etkılerıyle ılgılı olarak yapılan çalışmalar, hem karada hem de denızde besın uretlminln azalacağını, enfeksıyon hastalıklarının çoğalacağını ve ayrıca, denız yuzeyıne ulaşan fazla mıktardakı ultravıyole ışınların karbontutucu (ıtoplankton topluluklarını azaltması nedenıyle muhteme len sera etkısı sonucu ısınmanın artacağını gosterıyor Birleşmiş Mılletler Çevre Programı'nın ozon eksıklığının etkılerıye ılgılı uluslararası komıtesı tarafından derlenen rapor, ozon tabakasının azalmaya devam ettığı nı gosterıyor Raporda, ek araştırmalar yapılması gereğıne karşın, ozon kaybının ınsan sağlığı ve dünyanın ekosıstemlerı üzerıne açıkça önemlı derecede tehdit oluş turduğu ıfade edılıyor İklim değişiyor. Fıtoplanktonlar, her yıl dunyada oluşan karbondıoksıtın yarısından çoğunu fıkse eder Bunlar, koruyucu dış tabakalan bu lunmadığı ıçın yuksek duzeyde ultravıyo le ışınlara karşı ılerı derece duyarlıdır Raporda, fıtoplankton toplulukları uze rındekı olumsuz etkılerın denız duzeylerını beklenenden de fazla yukselteceğı ve dunya ıklımınde uzun surelı değışıklıklere yol açacağı konusunda uyarılar yer alıyor Okyanuslar tarafından tutulan kar bondıoksıtın %1O azalması sonucu aynı mıktarda karbon dıoksıtın atmosferde ka lacağı behrtılıyor Plankton toplulukları azaldıkça denızlerdekı besın kaynakları bozulacak ve fazla ultravıyole ışınları kuçuk balıkları, yengeçleri ve karideslerl öldürecek veya yaralayacaktır Karada ıse pek çok bıtkı turu gerektığı gıbı gelışme gösteremeyecek, germınasyon ve çlçeklenme oranları ıle ekılen topraklardan altnan urun azalacaktır Rapor, pırınç tarlaları gıbı bıtkı ekosistemlerı ıçın ağır azot eksıklığı olasılığına karşı da uyarıda bulunuyor Tropıkal bölgelerdekı pırınç tarlalarında bulunan ve azotu fıkse eden sıyar jbakterıler gıbı organızmalar, gunumuzdekı ultravıyole ışın düzeyıne bıle ılerı derecede duyarlık gösterır Yalnız başına bu grup (prokaryotık) organızmalar tarafından yıllık azot asımılasyonunun 35 mılyon ton olduğu sanılmakta Bu, yılda 30 mılyon tondan fazla ya pay azot gübresı anlamına gelır önemlı ölçude azot kaybını karşılamak ıçın gereklı yapay azot gubresı mıktarı, az gelışmış ulkelerın kaynaklarını zorlayacaktır Ozon eksıklığının ınsanlardakı enfeksiyon hastalığı salgınlarını arttırabıleceğı sanılıyor Raporda, çok mıktarda ultravı yole B ışınlarına maruz kalındığında nor mal bağışıkliK sıstemlennın daha az etkılı duruma geldığı bıldırılıyor Stratosferdekı ozon azaldıkça yeryuzune ulaşan bu za rarlı ışın mıktarının artması beklenır Kızamık, herpes, tuberkuloz ve lepra gıbı enfeksıyon hastalığı salgınlarının daha yaygın ve daha ağır olarak gorulebıleceğı behrtılıyor Bu sorunlar bir araya geldığınde aşılamaların etkinllğl azalacaktır Ultravıyole B ışınlarına maruz kalan ınsan derısıne aşılar (savunma mekanızmalarını hareke te geçıren, vucuda yabancı maddeler) en jekte edıldığınde, hastalığa karşı bağışık lık yerıne tolerans gelışır Ultravıyole B ışınlarındakı artışın katarakt hastalığının da önemlı olçude daha fazla gorulmesıne yol açması beklenır Dennın aksıne gozde, ultravıyole B ışını na karşı tolerans gehşmez Bunun yerıne, tekrar tekrar ışınlarla karşı karşıya gelınırse goz daha duyarlı olur Ozon mıktarının her yuzde bırlık azalması ıçın fazladan 100.000 klşlnin kor olacağı tahmın edılıyor Ozon kaybı devam ettıkçe hava kirllliğl de buyuk bir sorun olarak karşımıza gelecek Atmosferın alt tabakalarını geçen fazla mıktardakı ultravıyole ışınları, trofosferdekı (atmosferın en alt tabakası) hıdroksıller gıbı reaktıf radıkal molekullerın miktarını arttıracaktır Bu kımyasal maddeler, hıdrojen peroksıt ve asıtler gıbı zararlı ve çevre kırlılığı nedenı olabılen dığer mad delerın önemlı ölçude artmasına neden olabılır Ayrıca bırtakım maddeler artan ultravıyole ışınları karşısında daha çabuk tahrıp olurlar Plastik, kauçuk, tahta, teîtstlt ürünlerl ve boyalar bu maddelerden dır özet olarak Birleşmiş Milletler Komltesi, en belırgın olarak tropıkal ve subtropıkal bölgelerde görulen ozon kaybının prımer etkılerının daha derınden anlaşılabılmesı ıçın ek araştırmalar yapılması gerektığını belırtıyor Hasarı önlemek veya hafıfletmek ıçın global hareket edılmesı gerektığı vurgulanıyor (New Scientist, 3 şubat) eryuzunun, canhlarm "gıdışatı" uzerıne, sadece alarm çanları çalmakla kalmıyor bılım dünyası, sık sık yaşadığımız gıbt ıster ıstemez kurtanahğa da soyunuyor. Yanı, polıtıkacımn dar bakışlı, kısa vadelı, çıkar hesaplı karar ve uygulamalarınm ve bazt ışverenlerın hemen azamı kâr amacı guden vahşı ışletmecılığımn doğurduğu, ınsan, çevre ve ulke açısından "rezalet" sonuçlan temızlemek de ona duşuyor .. Gozukara sanayıleşme, kaynakları akılsızca tuketme, kurutma ve savurma, yaşadığımız çevreyı aptalca kırletme donemı, sanayı ulkelerınde sona ermektedır. Çunku salt "kâr ve tıcaret yapma" gudusunun bedelı ağır ve yuksek olmuştur Bu bedelın altında kalacak olan ınsanoğludur, yeryuzudur. . Şımdı bu bılıncm varlığından soz etmek abartılı olmayacakür. Tabıı doğal olarak bir "yenı dönem" soz konusu olmaktadır Bu "yenı"nın karaktenstık özellıklerınden bırı, bılım dunyasısıyası karar mekanızması ışbırlığıdır Bılım adamları/kurumları, ıktıdarlann kararlarmı, duruma gore etkıleyıcı, bıçımlendırıcı, yonlendıncı, teşvık edıcı, durdurucu, yavaşlatıcı ağırlığa ulaşmaktadır. Ya sıyasete doğrudan danışmanlık yaparak ya da arqştırma ve değerlendırmelerıyle kamuoyunda etkın bir baskı grubu nıtelığıne kavuşarak. Sanayıleşmış ulkelerde kamuoyupolıtıkacıbılım dunyası uçgenı arasında sağlıklı bir etkıleşımdenge mekanızmasımn, yavaş da olsa oluştuğunu gormek sevmdırttıdıı Ozellıkle çevre konularında, bılım one sıçramıştır Bılım adamı sadece kendı uzmanlık alanmın değıl, çağmın toplumsal sorumluluğunu da paylaşmak, taşımak, bu bılınçle davranmak zorundadır Bu, hele Turkıye'dekı gıbı doğanın, çevrenm, ınsan sağlığının, emeğının, ulke zengınlıklerının henuz vahşıce ve doludızgın talan edıldığı ulkeler bılım adamları ıçın çok daha ıvedı bir sorumluluktur • •• Gelecek cumartesı buluşmak umuduyla, hoşçakalm.. Y HAFTANIN GÜNDEMİ O K U R D A N BİZE Diş çürümeleri ve beslenme "Dıs Çurumelenne Karsı Beslenme" baslıklı yazınızda (Sayı 158) yaşadığımız su yılda aıiık hıcbır bılımseldayanağı kalmamıs enteresan "Doktor Tavsıyelen"ne yer venlmış Istersenız sıra ıle açıklayayım 1) Dış mınesının proteın ıle değıl kalsıyum, flor ve başka mınerallerle ılışkısınden soz edılebılır Ancak dengelı bir beslenmede proteının her zaman çok önemlı bir yen vardır 2) Normal yumuşaklıktakı yıyecekler, aışlerın elasfıkıyetlerıne yaraımcı olmazlar Dıslenn çene kemıklerı ıle olan ılışkılerınde amoriısor gorevı yapan bir bolge "Penodonsıyum" vardır Ancak yazıda dıslenn elastıkıyetınden bahsedılırken, eğer burası kastedılıyorsa, buranın sağlığı da yumuşak yıyeceklerle korunmaz Yıyeceklerın sertlığı ya da yumusaklığı baska yollarla ağız sağlığında etkılı olmaktadır 3) Uzun çıönemenın, havucun, elmanın hele kerevızın dışlerı kuvvetlendırmede hıçbır taydası yoktur Bugun artık Dunya Dışhekımlığı lıteraturu'nde kabul edılmıs olan çuruk ve çuruk kadar dış kaybına neden olan ve maalesef yurdumuzda çok az bılınen Perıodontal nastalıklarda Prımer etken Bokfen Plaöı'dır Dış ve dıs çevresı dokuların sağlığı ıcın de Bakterı Plağı'nın elımınasyonu soz konusudur Dt. Levent Koralp ANKARA Cumhurıyet BılımTekntk • Sahıbı Cumhu rıyet Matbaacıhk ve Gazetecıhk Turk Anonım Şırketı adına Nadir Nadı • Genel Yayın Mu duru Hasan Cemal • Muessese Muduru Emıne Uşaklıgıl • Yazı Işlerı Muduru Okay Gonensın • Yayın Yonetmenı Orhan Bur salı • Grafık Yonetmen Tules Hasdemir •