Katalog

HABERLEŞME Telsiz haberleşmesi üzerine Ülkemizde yüzlerce kuruluş telsizle haberleşiyor. Çok genel hatlarıyla, telsiz haberleşmesi nasıl yapılıyor ve hangi sistemler var? Derleyen: Zeki Ezer H aberleşme (ıletışım), ılkel toplumdan gunumuz çağdaş toplumuna kadar geçen sure ıçerısınde, ınsanlar ıçın gunluk yaşamın vazgeçılmez unsurlarından bırı oldu Teknolojının gelışmesıyle ıletışım araçları da gelıştı, toplumlararası bılgı alışverışı daha ekonomık ve daha hızlı bır şekılde gerçekleşmeye başladı Telefon, teieks gıbı çağdaş ıletışım araçlarına son yıllarda telsızın de katılması ve kullanımının yaygınlaşması ıle ozellıkle hızmet ureten kuruluşların çalışma koşullarında buyuk bır rahatlama oldu Telsiz haberleşmesi Çok basıt bır tanımla haberleşme (ıletışım), yazılı ya da sozlu bılgılerın bır ıletım ortamı aracılığı ıle verıcı denılen bır noktadan alıcı denılen bır noktaya ıletılmesıdır Yazılı bılgılerı ıletmek ıçın teieks ve telefaks, sozlu bılgılerı ıletmek ıçın de telefon ve telsiz cıhazları kullanılır Yazılı ya da sözlu tum bılgıler haberleşme cıhazının gırışınde once elektrıksel ışaretlere donuşturulurler Daha sonra, ıletım ortamına uydurmak ve bozulmaları onlemek amacı ıle bu ışaretler uzerınde bırtakım ışlemler yapılır (modulasyon) Bu ışlemler bıttıkten sonra bılgıler elektrıksel ışaret ya da elektromanyetık dalga olarak ıletım ortamına gonderılırler Elektrıksel ışaretler ıçın ıletım ortamı olarak ıletken kablolar (telefon haberleşmesi), elektromanyetık dalgalar ıçın de atmosfer ya da uzay (telsiz haberleşmesi) kullanılır Iletım ortamında yol alan elektrıksel ışaretler ya da elektromanyetık dalgalar alıcı denılen cıhaza ulaşınca gönderıcı cıhazda yapılan ışlemlerın tersı yapılır ve bılgı, yazılı ya da sozlu olarak elde edılır Elektromanyetık dalgalar, havada 300 000 km /sn hızla yol alır ve bır engele çarpınca kırılarak ya da yansıyarak doğrultularını değıştırırler Bu dalga hareketı, bılgının gonderıldığı ışaretın frekansına gore değışıklıkler gosterıı • HF (Hıgnfrequency) bandında (330 MHz ) gonderılen dalgalar, atmosferdekı lyonosfer tabakalarında yansıyarak yol aldıklarından, bılgıyı uzak mesafelere kadar ıletebılırler (10002000 km ) Ancak bu dalgalar, atmosfer olaylarından (sıs, yıldırım vb ) mevsım ve gecegunduz değışıklıklerınden çok etkılenırler Bu nedenle, bu frekans bandında sureklı ve kalıtelı bır haberleşme yapmak oldukça zordur • VHF (Very hıgh frequency) (146174 MHz ) ya da UHF (Ultra hıgh frequency) (380512 MHz) bantlarında gonderılen dalgalar, atmosferı delıp uzaya gıderler lyonosferden yansımadıkları ıçın bu frekans bantlarını kullanarak yeryuzundekı uzak noktalarla ıletışım sağlamak mumkun değıldır VHF bandı, daha çok yerleşım bırımlerınde ve kırsal alanlarda, UHF bandı ıse yuksek dağlarla çevrılı vadılerde ve gokdelenlerın bulunduğu buyuk kentlerde, yakın mesafe haberleşmelerınde kullanılır Her ıkı frekans bandında, oldukça kalıtelı ses ve data ıletışımı yapılmaktadır Iletışım sırasında bılgının bozulmaması ıçın haberleşmenın sağlandığı ıkı nokta arasındakı ıletım ortamında, bılgıyı taşıyan ışaret ıle aynı frekansta başka ışaretlerın bulunmaması gerekmektedır Bu nedenle, heı ulkede, hangı frekansların hangı bolgelerde, kımler tarafından kullanılacağının planlanması ve gereklı ıznın verılmesı, resmı bır kuruluşun yetkısındedır Ikı telsiz arasında karşılıklı olarak haberleşme sağlanabılmesı ıçın ıkı frekansa gereksınım vardır Telsiz uzerınde "alma frekansı" ve "gonderme frekansı" olarak tanımlanan bu frekansların ıkısı bırden bır "haberleşme kanalı" oluşturur Eğer ıkı telsiz, alma ve gonderme frekansları aynı olan bır kanaldan dırekt goruşme yapabılıyorsa, bu haberleşme kanalına "simpleks kanal" denılır Haberleşme bır role uzerınden gerçekleşıyorsa, bu durumda alma ve gonderme frekansları bırbırınden farklıdır Bu tıp haberleşme kanalına "role kanalı" adı verılır Eğer alma ve gonderme frekansları farklı olduğu halde, bır kanal uzerınden, telefonda olduğu gıbı, aynı anda karşılıklı konuşma yapılabılıyorsa, bu kanala "full dubleks kanal" denır nız, dağ, ova vb ) • Telsiz cıhazının çıkış gucu, almaç duyarlılığı ve frekans bandı goz onunde bulundurulur ve çalışma sonunda sıstemde kullanılacaktır • Telsiz antenlerının tıpı ve kazancı • Anten kablolarının cınsı (az kayıplı, çok kayıplı) • Anten dıreklerının cınsı ve yukseklığı • Role sayısı ve kurulacağı yerler behrlenır Bır sıstemde değışık amaçlar ıçın kullanılan dort çeşıt telsiz cıhazı vardır • El telsızı, • Araç telsızı, • Sabıt merkez telsızı, • Tekrarlayıcı telsiz (role) pılamaz Telsızın tekrar çalıştırılabılmesı ıçın konjektor ayarı yaptırılarak aku gerılımı normal sevıyeye duşurulmelıdır Telsiz cihazları Telsiz sistemi Telsiz sıstemı kurulmadan once göruşmesı ıstenen noktalar ıçın bır sıstem çalışması yapılmalıdır Bu çalışma sonucunda gereklı cıhaz, anten ve anten dıreğı tıplerı behrlenır Sıstem çalışması, genellıkle belırtılen noktalar arasında yapılan telsiz denemelerını ıçerır Ancak bu tıp bır çalışma, ozellıkle buyuk ve karmaşık sıstemlerde oldukça zaman ısteyen, yorucu ve pahalı bır yontemdır Bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak amacıyla ASELSAN da bır bılgısayar programı gelıştırılmıştır Bu program ıle, sıstem çalışması hıçbır harcama yapılmadan çok kısa bır surede tamamlanır ve sonuç ılgılı kuruluşa bıldınlır Sıstem çalıması sonucu belırlenen cıhaz tıplerı ve frekans sayısı Telsiz Genel Mudurluğu onayına sunulur Sıstem çalışması yapılırken • Telsiz antenlerının bulunduğu ortam (bına ıçı, orman, açık arazı, vb) • Telsızlerın arasındakı coğrafı yapı (de Bına ıçlerınde ve açık arazıde yakın mesafe haberleşmelerınde kullanılır Kuçuk ve hafıf olduğundan elde rahatça taşınabılır Anten, mıkrofon, hoparlor ve pıl bloğu telsızın uzerındedır El telsızı haberleşmesınde dıkkat edılmesı gereken bazı noktalar aşağıda açıklanmıştır • Bır telsiz kanalında, aynı anda karşılıklı olarak sadece ıkı kışı konuşabılır Bu nedenle, kanalda bır konuşma varsa, mudahale etmemelı, goruşme bıtene kadar beklenmelıdır • El telsızı ıle gonderme yapmak ıçın mandala basılır, mandal bırakılınca telsiz otomatık olarak almaya geçer Telsızlerde alma ve gonderme aynı anda yapılamaz • Eğer telsiz bataryasının şarjı duşerse, ses kalıtesı bozulur ve goruşme mesafesı kısalır Bu nedenle, şarj durumunun belırlı aralıklarla denetlenmesı, azalma olduğunda telsızın tekrar şarj edılmesı gerekır Normal çalışma koşullarında, tam şarjlı bır telsiz yaklaşık sekız saat kullanılabılır Çok sık haberleşme yapılıyorsa, bu sure 45 saate kadar duşer • Anten, telsızın en onemlı elemanlarından bırıdır Antende ya da bağlantı konvektorunde oluşacak herhangı bır hasar, haberleşmeyı olumsuz yonde etkıler El telsizi: Uzak mesafelerle goruşmek amacıyla bınalara kurulan bu cıhazların çalışma şeklı dığer telsızlere benzer Haberleşme mesafesı, cıhazın çıkış gucune, antenın kazancına ve anten dıreğının yukseklığıne bağlıdır Anten, çatıya ya da yere kurulan bır dıreğe monte edılır Yayın alanını arttırmak ve net bır haberleşme sağlamaK <cın anten, çevredekı bına ve ağaçlardan daha yuksek bır yere kurulmalıdır Arazıde çalışan telsiz kullanıcılarının telefonla goruşmelerını sağlamak ıçın, sabıt merkez telsızıne telefon bağlantı cıhazı bağlanabılır Eğer telsiz konuşmalarının banda kaydedılmesı ıstenırse telsizle teyp arasına teyp adaptoru denılen bır ara bı rım bağlanmalıdır Ayrıca, karşılıklı haberleşecek merkezlere yerleştırılen verı termınallerı ya da modemlerle sabıt merkez telsızı uzerınden verı haberleşmesi de yapılabılır Sabıt merkez telsızı, 220 V (AC) normal şebeke gerılımı ıle çalışır Elektrık kesıntılerınde haberleşmenın surdurulebılmebi ıçın telsıze 12 V (DC) aku bağlanır Sabit merkez telsizi: Tekrarlayıcı telsiz (röle): Aralarındakı uzaklık ya da dağ, yuksek bına gıbı engeller yuzunden goruşemeyen telsızler ıçın yuksek bır yere tekrarlayıcı telsiz konulur Bu telsiz aldığı sınyallerı guçlendırerek tekrar yayar Alma ve gonderme aynı anda yapıldığından, sınyallerın bırbırlerını bozmaması ıçın gonderılen sınyalın frekansı değıştırılır Yayın alanını arttırabılmek ıçın çıkış gucu yukseltılıp kazançlı anten kullanılabılır Ancak bu kez, yakındakı dığer rolelerın haberleşmelerı bozulur Kuçuk bır alan ıçınde ve çoğu kez antenlerı aynı dırek uzerınde bırbırlerıne çok yakın kurulan rolelerden bırkaçının aynı anda çalışmaya başlaması ıle karışım (enterferans) denılen olay ortaya çıkar Bu olay, bu rolelerın frekanslarının ve harmonıklerının karışması ıle ortaya çıkan yenı frekansların, aynı frekanstakı dığer rolelere mudahale etmesıne (ıntermodulasyon) ya da yakındakı butun rolelerın sağırlaşmasına (desenstızatıon) yol açar Karışım olayını azaltmak ıçın telsızlerın antenlerı bırbırlerınden mumkun olduğu kadar uzağa monte edılmelı, çıkış guçlerı duşurulmelı ve kazançsız antenler kullanılmadılır Ayrıca cıhazlara ton kodlu susturma uygulanmalı, almaç ve gondermeç bırımlerının onune bant geçıren suzgeçler (bandpass fılter) konulmalıdır Tekrarlayıcı telsiz, uzerındekı mıkrofon ve hoparlor yardımıyla, sabıt merkez telsızı gıbı kullanılabılır Haberleşme trafığı çok yoğun olmayan sıstemlerde, ortalama her 50 telsiz ıçın bır role kanalı önerılebılır n Araç telsizi: Hareket halındekı bır aracın ıçınden, uzaktakı dığer noktalarla haberleşmeyı sağlayan cıhazlardır Kullanma şeklı, el telsızının kullanma şeklıne benzer Cıhaz, aracın ıçıne ya da bagaja monte edılebılır Bagaja monte edıldığınde, şoför mahallıne uzak komuta cıhazı konur Telsızın antenı ıçın en uygun yer, aracın tavanının tam ortasıdır Bazı durumlarda, arka çamurlukların ustune de monte edılebılır Ancak çamurluk ustundekı bır antenın yayın alanı, tavandakı antene kıyasla daha azdır Yayın alanını arttırmak ıçın cıhazın çıkış gucu yukseltılır ve kazançlı anten kullanılır Araç telsızı, aracın 12 V 'luk akusunden beslenır Aku gerılımı 14 6 V un uzerıne çıktığında, cıhaz kendısını otomatık olarak korumaya alır ve telsizle haberleşme ya